Κείμενο: Από τον Υπεύθυνο του Γραφείου Παιδείας Δήμου Αγίου Βασιλείου κ. Αντώνη Τσουρδαλάκη
Πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο δήμο Αγίου Βασιλείου διήμερη επίσκεψη εκπαιδευτικών από όλη την Κρήτη, με αφορμή τον εορτασμό των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική επανάσταση, στο πλαίσιο πραγματοποίησης δράσης του Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Κρήτης, με τίτλο: «Η συμβολή της Εκκλησίας στην Εκπαίδευση στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης».
Την πρώτη μέρα της επίσκεψης οι εκπαιδευτικοί επισκέφτηκαν ένα από τα πρώτα σχολεία Αλληλοδιδακτικής στην Κρήτη, την Ιερά Μονή Αγίου Πνεύματος Κισσού, όπου σε ειδική εκδήλωση τιμήθηκαν εκείνοι οι οποίοι προσέφεραν στην Εκπαίδευση στα πέτρινα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης στην Κρήτη.
Τη δεύτερη μέρα, Κυριακή 7 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε Πορεία Τιμής, σε ιστορική διαδρομή διερχόμενη από τόπους μνήμης της Επανάστασης των Οπλαρχηγών της Κρήτης κατά των Τούρκων και τόπους συνδεδεμένους ιστορικά με την εκπαίδευση στην Κρήτη. Οδηγοί στην πορεία αυτή, ο Τσουρδαλάκης Αντώνης, υπεύθυνος Παιδείας και καθηγητής Βθμιας Ρεθύμνου και ο Φραγκιουδάκης Σταύρος, καθηγητής φιλόλογος.
Πραγματοποιήθηκε ξενάγηση σε ιστορικούς χώρους και μνημεία της περιοχής, στα οποία κατά την περίοδο της Επανάστασης 1821 εκτυλίχθηκαν γεγονότα καθοριστικής σημασίας για την έκβαση του αγώνα. Γεγονότα δηλωτικά του φρονήματος και της αποφασιστικότητας των Αγιοβασιλιωτών να διεκδικήσουν μαζί με τους υπόλοιπους Κρήτες επαναστάτες το ιδανικό της Ελευθερίας και την πολυπόθητη Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα .
Πρώτος σταθμός της περιήγησης η Μονή Πρέβελη, όπου με οικοδεσπότη τον Ηγούμενο π. Ιάκωβο, έγινε ξενάγηση, θαυμάσαμε τους ιστορικούς θησαυρούς, ενώ είχαμε την τύχη να δούμε από κοντά τους νέους ανακαινισμένους χώρους. Ομολογουμένως, στους με σεβασμό και φροντίδα αναπαλαιωμένους χώρους της Μονής, αισθανθήκαμε την παρουσία του Ηγούμενου Μελχισεδέκ, των μοναχών καθώς και αγωνιστών της εποχής της επανάστασης. Τους είδαμε, νοερά, να συνδιασκέπτονται στην αίθουσα συνεδριάσεων, να οργανώνουν και να προετοιμάζουν το αγώνα αποτίναξης του τουρκικού ζυγού. Μετά και το σχετικό κέρασμα – φιλοξενία, αναχωρήσαμε για τα επόμενα ιστορικά σημεία της πρώτης περιόδου της κρητικής επανάστασης στη περιοχή μας.
Θαυμάσαμε το τοπίο διαβαίνοντας το φαράγγι του Κοτσιφού, και επισκεφτήκαμε την περιοχή του Αη Γιάννη του Καμμένου, στην οποία έλαβε χώρα η πρώτη νικηφόρα μάχη κατά του τακτικού τουρκικού στρατού, στις 13 Ιουνίου 1821, με ομάδα αγωνιστών επαναστατών, από τον Αη Βασίλη και τη Μεσσαρά, οι οποίοι επέστρεφαν από τα Σφακιά, όπου λίγο μέρες πριν, 29 Μαίου, είχε κηρυχθεί επίσημα η έναρξη της Επανάστασης. Συζητήθηκε η στρατηγική που ακολουθήθηκε στη διάρκεια της μάχης και προσδιορίσαμε το σημείο θανάτωσης του επικεφαλής της τουρκικής στρατιάς του Ρεθύμνου, Ισμαήλ Κούντουρου.
Ακολούθως, κατευθυνθήκαμε στη θέση Καψαλέ της κοινότητας Σπηλίου, περιοχή όπου στις 15 Ιουνίου 1821, ο επικεφαλής της τουρκικής στρατιάς του Ηρακλείου, Ντελή Μουσταφάς, αφού κατέστρεψε τα χωριά Μέλαμπες, Ακούμια και τη Μονή του Αγίου Πνεύματος, αναχαιτίστηκε από τους χριστιανούς σε μια μάχη, συνέχεια αυτής στον Αη Γιάννη. Αναλύθηκαν οι λεπτομέρειες της Μάχης σύμφωνα και με τα νέα ευρεθέντα στοιχεία που διέσωσε ο οπλαρχηγός Νικόλαος Γ. Φωτάκης στα κείμενα του. Στη μάχη αυτή ο καλόγερος της Μονής Πρέβελη Μισαήλ Παγώνης, ο Ιωάννης Τσουδερός από το Ασώματο μαζί με τον καταγόμενο από το χωριό Μύρθιο Νικόλαο Τσανουδάκη, αγωνιστές γενναίοι, απέσπασαν τα όπλα του Ντελή Μουσταφά, αφού τον εγκλώβισαν στην κορφή βράχου, τον αιχμαλώτισαν και τον οδήγησαν στον Άη Γιάννη τον Καμμένο, όπου και τον εκτέλεσαν, στην ιστορική βελανιδιά, δίπλα στο νεκρό φίλο του Ισμαήλ Κούντουρο.
Οι εκπαιδευτικοί στη συνέχεια, επισκεπτόμενοι τις Μέλαμπες, ξεναγήθηκαν στους μουσειακούς και μνημειακούς χώρους. Πρώτη στάση το Σχολικό Μουσείο, στο οποίο έγινε ενημέρωση για το επίσης σημαντικό ιστορικό γεγονός της ίδιας περιόδου: της Μάχης των Μελάμπων στο Κακό Ρυάκι. Η μάχη αυτή έλαβε χώρα τη ίδια επαναστατική περίοδο, όταν ο στρατός του Ηρακλείου παραμονή του Πάσχα με αρχηγό τον Αγά Χάνιαλη εκστράτευσε εναντίον των Μελάμπων, με σκοπό να τιμωρήσει τους Μελαμπιανούς για την έντονη επαναστατική τους δραστηριότητα. Σειρά στις επισκέψεις πήραν οι πρόσφατα ανακαινισμένες οικίες των Αγίων Τεσσάρων Μαρτύρων και το Μουσείο υφαντικής, με τα σπάνια, μοναδικά στην Κρήτη εκθέματα, δείγματα της τοπικής παραδοσιακής τέχνης καθώς και των σχετικών εργαλείων και πρώτων υλών. Τέλος, μετά την ζεστή φιλοξενία του εφημέριου π. Ευάγγελου και παίρνοντας ευλογία, στο σημείο ακριβώς που οι Άγιοι Τέσσερις αποχαιρέτισαν τους συγχωριανούς τους λίγο πριν την μαρτυρική τους πορεία προς το Ρέθυμνο, πήραμε και μείς το δρόμο της επιστροφής, γεμάτοι με συναισθήματα απέραντης ευγνωμοσύνης και αναγνώρισης προς τους αγωνιστές προγόνους μας, ψυχική ικανοποίηση και πληρότητα.
