Του Ζαχαρία Καψαλάκη
Απεσωκάρι
Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Γόρτυνας και βρίσκεται σε υψόμετρο 155 μ.! Το τοπωνύμιο σχετίζεται πιθανόν με τη μεσαιωνική λέξη σωκάρι που σημαίνει σκοινί.
Αναφέρεται σε έγγραφα του 1369 ως Apossochari. Επίσης από τον Fr. Barozzi το 1577 με την ονομασία Apessocari και ανήκει στην επαρχία Καινουργίου, ενώ αναφέρεται και από τον Καστροφύλακα το 1583 ως Apesocari με 104 κατ. ! Ακόμη από το Βασιλλικάτα το 1630 ως Apossocari.
Στην τούρκικη απογραφή του 1671 αναφέρεται ως Aposkari με 25 χαράτσια (12 πλούσιοι, 8 μεσαίας τάξεως και 5 πτωχοί).
Στην απογραφή του ο Χουρμούζης αναφέρει ότι το Απεσωκάρι πριν την επανάσταση του 1821 είχε 30 χριστιανικές οικογένειες, 20 μουσουλμανικές, ενώ υπήρχαν και 4 εκκλησίες και 1 ελαιοτριβείο. Το 1832 το χωριό είχε μόλις 8 χριστιανικές οικογένειες, 15 μουσουλμανικές, 2 εκκλησίες και 1 ελαιοτριβείο.
Στην επανάσταση του 1866 το Απεσωκάρι υπέστη αρκετές καταστροφές: «Εκ των 20 οικιών τας 15 και την εκκλησίαν «η Κοίμησις» κατέκαυσαν και εβεβήλωσαν. Του γεωργίου Χασουράκη το ώτιον απέκοψαν κατά τον Ιούνιον του /67, ότε ούτος ήτο υποταγμένος, το δεκαετές τέκνον του Ιωάννη Παπαδάκη εφόνευσαν.
Εν μάχη δε εφονεύθησαν: ο Φραγκιός ετών 30 εις Αγίαν Βαρβάραν την 3 Αυγ. /67ορφ. 4. Ο Νικόλ. Χασουράκης ετών 25 εις Άγ. Μύρωνα 8 Φεβρ. άγαμος». (Κατίνα Τσατσαρωνάκη, Μία έκθεσις ωμοτήτων του 1866, σ. 23)
Στην απογραφή Σταυράκη (1881) το χωριό ανήκει στο Δήμο Πλατάνου και έχει 117 κατοίκους (53 άρρενες και 64 θήλεις). Οι χριστιανοί αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων (115, άρρενες 52 και θήλεις 63), ενώ υπάρχουν μόλις 2 μουσουλμάνοι (1 άρρεν και 1 θήλη). Σε αριθμό οικογενειών το χωριό αριθμεί 33, εκ των οποίων οι 32 είναι χριστιανικές και η 1 μουσουλμανική).
Το Απεσωκάρι αναφέρεται στις απογραφές από το 1900 και μετά με τον παρακάτω αριθμό κατοίκων.
| ΑΠΟΓΡΑΦΕΣ | |
| ΕΤΟΣ | ΠΛΗΘ. |
| 1900 | 160 |
| 1920 | 168 |
| 1928 | 203 |
| 1940 | 247 |
| 1951 | 232 |
| 1961 | 215 |
| 1971 | 164 |
| 1981 | 156 |
| 1991 | 186 |
| 2001 | 116 |
| 2011 | 103 |
Το 1928 είναι έδρα κοινότητας.
Το 2001 ανήκει στον καποδιστριακό Δήμο Γόρτυνας και το 2011 στον καλλικρατικό Δήμο Γόρτυνας!
Στον οικισμό έχουν βρεθεί από αρχαιολόγους δύο θολωτοί τάφοι που χρονολογούνται από την πρωτομινωική εποχή. Ο νεότερος και μικρότερος τάφος ανασκάφηκε από τους Γερμανούς (1942). Ανάμεσα στα ευρήματα είναι και δυο βωμοί!
Το σχολείο του χωριού ιδρύθηκε το 1928 ως 1/τάξιο (αρ. απ.: 265/15-12-1928). Το σχολείο λειτούργησε ως τα μέσα της δεκαετίας του 1980, οπότε και συγχωνεύθηκε με το Δημοτικό Σχολείο Αγίων Δέκα…
Στο Απεσωκάρι γεννήθηκε ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Κωστής Πετράκης, καθώς και ο ανώτερος Αξιωματικός της ΕΛΑΣ Γιώργος Βασιλάκης, που σκοτώθηκε από τρομοκρατική ενέργεια.
(Με στοιχεία από το Στέργιο Σπανάκη)
