Σύντομη κριτική του βιβλίου από τον Ηλία Μετοχιανάκη, καθηγητή Πανεπιστημίου
Ὁ Χριστὸς «σημάδεψε» τὴν Κρήτη, τὴν καθηγίασε καὶ τὴν κατέστησε ἁγιοτόκον καὶ ἡρωοτόκον. Ἡ Κρήτη τῶν θρύλων καὶ τῶν παραδόσεων, μὲ τὸν πανάρχαιο καὶ ἔνδοξο Μινωικὸ πολιτισμὸ καὶ τὴ διαχρονικὴ λαμπρά της ἱστορία, μεταμορφώνεται σὲ χριστιανικὴ καὶ ἀναδεικνύει πλῆθος ἁγίων, ὁσίων, ἀναχωρητῶν καὶ ἐρημιτῶν. Οἱ περισσότεροι ἀπὸ αὐτοὺς διέμεναν σὲ ἀπρόσιτες περιοχὲς τῶν ὀρέων καὶ εἶχαν κατοικητήριο σπήλαια καὶ ἐρημοκλήσια, φαράγγια καὶ λαγκαδιές. Ἰδιαίτερη σπουδαιότητα καταφυγῆς καὶ φιλοξενίας τοιούτων ἁγίων μορφῶν ἀπέκτησαν τὰ Ἀστερούσια Ὄρη, τὰ ὁποῖα ἐκτείνονται στὴ Νότια Κρήτη ἀπὸ τοὺς Καλοὺς Λιμένες μέχρι τὰ Βιαννίτικα βουνά, καὶ τῶν ὁποίων ἡ συμβολὴ στὴν τοπικὴ ἱστορία ὑπῆρξε σημαντική.
Τὰ Ἀστερούσια ἀπετέλεσαν σύμβολο λατρείας τοῦ Θεοῦ, τὸ ´Ἱερὸν Ὄρος», τὸ ´Ἅγιον Ὄρος» τῆς Κρήτης. Καθόλο τὸ μῆκος τῶν βουνῶν αὐτῶν, ὅπου ὀπτικὰ τὶς κορυφές τους προσεγγίζουν τὰ λαμπρὰ τοῦ οὐρανοῦ ἀστέρια, πλῆθος ἀπὸ ἔμψυχους φαεινοὺς ἀστέρες τοῦ νοητοῦ στερεώματος τῆς Ἐκκλησίας, οὐράνιοι ἄνθρωποι καὶ ἐπίγειοι ἄγγελοι, ἐξαϋλωμένες ὑπάρξεις, ὁρατοὶ καὶ ἀόρατοι, προσεύχονται ἀκατάπαυστα μὲ ὕμνους καὶ δοξολογίες πρὸς τὸν Θεόν, ´ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς» (Ἐβρ. ια΄, 39). Συντροφιά τους εἶναι τὰ πουλιὰ στοὺς αἰθέρες, ποὺ μὲ τὸ μελωδικό τους κελάηδημα ψάλλουν ὕμνον ἀγγελικό, καὶ τὰ εὔοσμα λουλούδια ποὺ διαχέουν τὸ ἄρωμά τους ὡς ὑπέροχο θυμίαμα στὸν Πλάστη καὶ Δημιουργό. Οἱ μεγάλοι Ὅσιοι καὶ Ἀσκητές, ὄχι μόνο ὅταν ζοῦσαν, ἤθελαν νὰ εἶναι ἀθέατοι καὶ ἄγνωστοι, ἀλλὰ ἐπιθυμοῦσαν, καὶ ἐπιθυμοῦν καὶ μετὰ θάνατον, νὰ εἶναι κρυμμένα καὶ ἀπρόσιτα τὰ ἱερά τους λείψανα.
Μεταξὺ τῶν ἐν Κρήτῃ διαλαμψάντων ἐρημιτῶν καὶ ὁσίων στὰ Ἀστερούσια σπουδαία θέση κατέχει ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Ἐρημίτης, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ἀπὸ τοὺς πρώτους ´ἐνοίκους τῶν Ἀστερουσιανῶν σπηλαίων. Ὡς Ἐρημίτης καὶ Ὁμολογητὴς ἔζησε τὸν 7ον αἰώνα καιὶ ἀσκήτευσε στὴν περιοχὴ τοῦ Κουδουμᾶ καὶ Δυτικά τῆς Μονῆς αὐτῆς. Τὸ ἔτος 1058 ἔγινε βίαια ἁρπαγὴ τοῦ σκηνώματος τοῦ Ἁγίου ἀπὸ τοὺς Βενετοὺς καὶ ἔκτοτε φυλάχθηκε στὴν Ἱερὰν Μονὴν Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Μείζονος Βενετίας. Ἐσχάτως διεξήχθησαν συζητήσεις σὲ καλὸ κλίμα μὲ ἐκπροσώπους τῆς Μονῆς αὐτῆς γιὰ τὴ δυνατότητα ἐπιστροφῆς μέρους τοῦ σκηνώματος τοῦ Ἁγίου στὴν Ἱερὰν Μονὴν Κουδουμᾶ. Τοῦτο ἐπετεύχθη προσφάτως (2018) καὶ ἀποτελεῖ σπουδαῖο γεγονὸς γιὰ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Κουδουμᾶ καὶ τὴν Ἐκκλησία τῆς Κρήτης.
Γιὰ τὸ μεγάλο αὐτὸ γεγονός, τὸν βίον καὶ τὴν πολιτείαν τοῦ Ἁγίου αὐτοῦ ἀσχολήθηκε διεξοδικὰ μὲ ἐπιμέλεια καὶ λεπτομέρειες ὁ ἐκλεκτὸς καὶ πολυγραφότατος συνταξιοῦχος ἐκπαιδευτικός Ζαχαρίας Δημ. Καλοχριστιανάκης μὲ τὸ νέο του βιβλίο ´Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Ἐρημίτης καὶ Ὁμολογητής», ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ, Ἀθήνα 2020.
Συγχαίρομε τὸν συγγραφέα γιὰ τὴν καλαίσθητη αὐτὴ ἔκδοση καὶ τὸ ἐκλεκτὸ περιεχόμενο τοῦ βιβλίου αὐτοῦ, τὸ ὁποῖο εἶναι ἐκτενὲς μὲ πλῆθος παραπομπῶν, θεολογικό, ἱστορικὸ καὶ μὲ θαυμάσια λογοτεχνικὴ χροιά. Ἡ μελέτη αὐτοῦ τοῦ βιβλίου ἔχει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον. Ἐντυπωσιάζει καὶ ἐνθουσιάζει τὸν ἀναγνώστη, τὸν χαροποιεῖ βαθύτατα καὶ τὸν ἀναπαύει. Εἶναι ἕνα ἔργο πνοῆς, ἕνας πολύτιμος θησαυρός, ἕνα ἐκλεκτὸ πνευματικὸ δῶρο στὴν Ἱερὰ Μονὴ Κουδουμᾶ, ἀλλά καὶ σὲ κάθε πιστὸ καὶ εὐσεβὴ ἄνθρωπο, ποὺ ἐπιθυμεῖ νὰ γνωρίσει τὴν βιοτὴν τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ καὶ νὰ ἀποκτήσει μιὰ γεύση γιὰ τὴ ζωὴ τῶν ἐρημιτῶν ἁγίων.
Εἶναι σημαντικὸ ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ ἐξεδόθη μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γορτύνης καὶ Ἀρκαδίας κ.κ. Μακαρίου καὶ τὴν πνευματικὴ οὐσιαστικὴ ὑποστήριξη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ, τῆς ὁποίας ἀποτελεῖ ἔκδοση.
Στὴν ἀρχὴ ὁ συγγραφέας ἐκφράζει τὶς εὐχαριστίες του πρὸς τὸν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην κ.κ. Μακάριον, τὸν Ἡγούμενον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κουδουμᾶ Ἀρχιμανδρίτην π. Μακάριο Σπυριδάκη, καθὼς καὶ τὸν Καθηγητὴν Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Κρήτης Κωνσταντῖνον Ἀνδρουλιδάκη, ποὺ προλογίζει τὸ βιβλίο αὐτό. Ἀκολούθως παραθέτει τὸ περιεχόμενο τῆς εὐλογίας – χαιρετισμοῦ τοῦ Σεβασμιωτάτου καὶ Προλογικὸ Σημείωμα τοῦ Ἡγουμένου. Ἀκολουθοῦν ὁ Πρόλογος τοῦ Καθηγητῆ καὶ ἀκολούθως ἡ Εἰσαγωγὴ καὶ τὰ Προλεγόμενα ἀπὸ τὸν Συγγραφέα.
Τὸ βιβλίο περιλαμβάνει δύο μέρη· ἐκτενὲς ἐπίμετρο καὶ παράρτημα μὲ πλούσια στοιχεῖα.
Στὸ πρῶτο μέρος δίνει πληροφορίες γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ Ἁγίου, γιὰ τὸ ἱστορικὸ καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ περιβάλλον τῆς ἐποχῆς του, τὴ δυναμικὴ ἀποστροφή του ἀπὸ τὴν αἵρεση τοῦ μονοθελητισμοῦ, καὶ τὴν πιθανὴ ἐπικοινωνία καὶ σχέση του μὲ τὸν Ἅγιο Μάξιμο τὸν Ὁμολογητὴ στὸ πρόβλημα τοῦ μονοθελητισμοῦ. Ὁμιλεῖ ἀκόμη γιὰ τὰ Ἀστερούσια ὡς χῶρο καταφυγῆς καὶ ἄσκησης τοῦ Ἁγίου καὶ γιὰ τὴ ζωή του στὸ σπήλαιο.
Στὸ δεύτερο μέρος γίνεται λόγος γιὰ τὴν περιπέτεια τοῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου στὴν Κρήτη μετὰ τὴν κοίμησή του (2 Σεπτεμβρίου 658 μ.Χ.), γιὰ τὴ θραύση τῆς τιμίας του κάρας, τὴν ἁρπαγὴ τοῦ σκηνώματός του ἀπὸ τοὺς Ἐνετούς, καθὼς καὶ κλοπὲς ἱερῶν λειψάνων ἀπὸ αὐτούς. Σημαντικὸ κεφάλαιο ἐδῶ εἶναι ἡ ἐπιστροφὴ μέρους τοῦ ἁγίου λειψάνου οἴκαδε καὶ ἡ σχέση τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ μὲ τὴν Ἱερὰ Μονὴ Κουδουμᾶ.
Ἡ ἐπιστροφὴ αὐτὴ ἐπετεύχθη τὸν Ὀκτώβριο 2018, ἀκριβῶς 960 χρόνια μετὰ τὴν βίαιη ἁρπαγὴ τοῦ σκηνώματός του ἀπὸ τοὺς Ἐνετούς. Θεωρεῖται μάλιστα ὡς τὸ «δεύτερο σπουδαιότερο γεγονὸς ἐπιστροφῆς τιμίου λειψάνου στὴν Μεγαλόνησο Κρήτη, μετὰ τὴν ἐπανακομιδὴ τῆς τιμίας Κάρας τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Τίτου, Πρώτου Ἐπισκόπου τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης», στὶς 15 Μαΐου 1966.
Τὸ Ἐπίμετρο περιλαμβάνει δύο μέρη. Στὸ πρῶτο περιέχονται τὰ ἀρχαιότερα τῶν Acta Sanctorum λατινικὰ κείμενα καὶ μετάφραση αὐτῶν συνέχεια στὴν ἑλληνικὴ καὶ ἰταλικὴ γλώσσα.
Τὸ δεύτερο μέρος ἀναφέρεται στὸν λατινικὸ βίο τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ (κατά τὰ Acta Sanctorum) μὲ ἑλληνική μετάφραση. Ἀκολουθεῖ ἡ σύνοψη σὲ ξένες γλῶσσες μὲ θέμα ´Ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Ἐρημίτης καὶ Ὁμολογητής» (Σύνοψη στὰ ἰταλικά, ἀγγλικά, γαλλικά, γερμανικὰ καὶ ρωσικά).
Ὁ συγγραφέας παραθέτει πλούσια παλαιὰ καὶ σύγχρονη βιβλιογραφία.
Ὅλο τὸ βιβλίο πλαισιώνεται ἀπὸ παράρτημα, ποὺ περιλαμβάνει ἐκτενὴ ἐπίσημη ἀλληλογραφία γιὰ τὴν ἐπανακομιδὴ τῶν Ἱερῶν Λειψάνων τοῦ Ἁγίου καὶ καλαίσθητο φωτογραφικὸ ὑλικὸ ἀπὸ τὴν ἐπανακομιδὴ τῶν λειψάνων αὐτῶν.
Τὸ βιβλίο αὐτὸ τοῦ Ζαχαρία Καλοχριστιανάκη διακρίνεται ἀπὸ πληρότητα, σαφήνεια, ἀκρίβεια καὶ πρωτοτυπία. Σκιρτήματα χαρᾶς καὶ ἐνθουσιασμοῦ μᾶς καταλαμβάνουν, ὅταν τὸ μελετοῦμε. Ἀναπτύσσει ἔντονα τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἀναγνώστη νὰ γνωρίσει βαθύτερα τὴ ζωὴ ἑνὸς ὄχι καὶ τόσο γνωστοῦ μέχρι σήμερα μεγάλου Ἁγίου, ἀλλὰ καὶ νὰ διακρίνει ἐναργέστερα τὶς φωτεινὲς μορφὲς ποὺ καθηγίασαν τὰ Ἀστερούσια καὶ ἀποτύπωσαν διαχρονικὰ τὴ δυναμικὴ παρουσία τους, καὶ τὸ σωτηριῶδες ἔργο ποὺ ἐπετέλεσαν. Ἀποτελεῖ μιὰ πολύτιμη προσφορὰ στὸν εὐσεβὴ λαό μας, ποὺ εὐαισθητοποιεῖται στὸ χῶρο τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐνισχύεται ἀπό ἰδανικὰ καὶ ἀξίες καὶ καυχᾶται γιὰ τὴν καταγωγή του.
Πηγή: patris.gr
