Του Ζαχαρία Καψαλάκη
Μια φορά και ένα καιρό, θα μπορούσε και να αρχίσει έτσι, σαν παραμύθι η ιστορία που θα αναφέρουμε παρακάτω, γιατί στις μέρες μας πιστεύουμε ότι μόνο στις ιστορίες των παραμυθιών τέτοιες ιστορίες και τέτοιες ενέργειες υπάρχουν και γίνονται, ζούσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου ένας πολύ πλούσιος Κρητικός από τα Πιτσίδια, που ονομαζόταν Εμμανουήλ Σπινθάκης.
Ο Σπινθάκης, παρά τη μακρινή απόσταση από τον τόπο που τον γέννησε και τον ανέθρεψε και παρά τα πλούτη του, δεν λησμόνησε. Έτσι στα 1860 στέλνει στην νεοϊδρυθείσα Χριστιανική Δημογεροντία Ηρακλείου μια επιστολή την οποία και ενημερώνει για τις προθέσεις του. Θέλει να στείλει ένα σημαντικό χρηματικό ποσό το οποίο να κατατεθεί στην Χριστιανική Ορφανική Τράπεζα προκειμένου να ιδρυθεί Δημοτική Σχολή στα Πιτσίδια. Μάλιστα από τους τόκους αυτού του ποσού, να χρηματοδοτείται τόσο η λειτουργία του σχολείου, όσο και η μισθοδοσία του δασκάλου.
Η Δημογεροντία αποδέχεται με χαρά την παραπάνω πρόταση και στα 1862 αρχίζει να λειτουργεί το Δημοτικό Σχολείο Πιτσιδίων, ως το πρώτο του είδους στο νομό Ηρακλείου. Δηλαδή η λειτουργία και η συντήρηση της σχολής να στηρίζονται στους τόκους χρηματικού ποσού.
Στο Αρχείο της Χριστιανικής Δημογεροντίας Ηρακλείου (Χ.Δ.Η.) εντοπίσαμε επιστολές του Σπινθάκη τόσο προς τη Δημογεροντία Ηρακλείου, όσο και προς τους κατοίκους του χωριού σχετικά με το παραπάνω θέμα.
Στις 31 Μαρτίου 1864 ο Σπινθάκης απευθυνόμενος στην υπεύθυνη για τα σχολεία Εφορεία γράφει:
«Σεβαστή Εφορεία
Την υπό ημερομηνίαν 21 Φεβρουαρίου επιστολήν Σας έλαβον ευχαρίστως, δι’ ης αναφέρεστε τα περί της συνδρομής μου υπέρ του εις Πιτσιδίοις σχολείου, προσθέτοντος και τας ευγνωμονικάς εκφράσεις Σας. Εγώ δε προτρεφθείς κατ’ αρχάς παρά του κ. Γ. Αλιφιεράκη υπέρ του Δημοσίου τούτου καλού, συνέβαλον αναντιρρήτως τους σκοπούς και αποφάσισα να τους πραγματοποιήσω άνευ αναβολής, θεωρών εμαυτούς ευτυχείς, αν δυνηθώ με την μικράν ταύτην προσφοράν να συντελέσω και προαγάγω επί μάλλον υπέρ της ηθικής βελτιώσεως της πατρίδος μας.
Εύχομαι και άλλοι δυνατότεροι να ακολουθήσωσι την θεάρεστον ταύτην πορείαν, δια να ανασπασθεί κατ’ ολίγον η νεολαία μας από την οπισθοδρόμησιν των φώτων, ήτις καταδιώκεται πανταχού με άμιλλαν εις τον παρόντα αιώνα.
Εν τούτοις δεχθείτε την προς υμάς ειλικρινή αφοσίωσή μου.
Εν Αλεξάνδρεια 31 Μαρτίου 1864
Ο συμπατριώτης Σας
