Το δεύτερο συνέδριο για τα Αστερούσια με θέμα “Τα Αστερούσια της Παράδοσης και της Ιστορίας, του Παρόντος και του Μέλλοντος” διοργανώνει το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας, στα Αστερούσια, στις 11, 12, 13 και 14 Ιουλίου 2019.
Πρόγραμμα
Πέμπτη 11 Ιουλίου 2919
7.30 Φουρνοφάρραγγο, Άγιος Γεώργιος-Κουλουρίδα, Κουμάσα
Ξενάγηση στο Φουρνοφάραγγο και Άγιο Γεώργιο-Κουλουρίδα από τη Μαρία
Καραταράκη
Κέρασμα καφέ και τσικουδιάς από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Φουρνοφάραγγου.
Ξενάγηση στην Κουμάσα από τον ανασκαφέα Διαμαντή Παναγιωτόπουλο
11.00 Δωράκι
Ξενάγηση στους Βυζαντινούς Ναούς των Ταξιαρχών και Θεοτόκου, στην
αρχαιολογική θέση Δεμερτζή Μετόχι και σε νεότερα μνημεία της θέσης Τίμιος
Σταυρός. Ξεναγοί η Στέλλα Καλεντάκη και η Βούλα Επιτροπάκη
Γεύμα στο Δωράκι (Προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου)
Πύργος
17.00 Προσέλευση – Εγγραφή των συνέδρων
Α΄ ( ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ) ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Σοφία Σταματάκη και Κώστας Παπαδάκης
17.30 Καλωσόρισμα από το Κέντρο Κρητικής Λογοτεχνίας
Καλωσόρισμα-ευλογία από τον Σεβασμιότατο Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.
Ειρηναίο
Καλωσόρισμα-ευλογία από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Γορτύνης και
Αρκαδίας κ. Μακάριο
Καλωσόρισμα-χαιρετισμός από τον Αντιπεριφερειάρχη Ηρακλείου κ.
Ευριπίδη Κουκιαδάκη
Καλωσόρισμα-χαιρετισμός από τον Δήμαρχο Αρχανών-Αστερουσίων κ.
Μανόλη Κοκοσάλη
Καλωσόρισμα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο και την Τοπική Κοινότητα
Πύργου
Κήρυξη της έναρξης των εργασιών του συνεδρίου από τον Περιφερειάρχη
Κρήτης κ. Σταύρο Αρναουτάκη
18.10 Κώστας Μουτζούρης, Φιλόλογος, Πρόεδρος του Κέντρου Κρητικής
Λογοτεχνίας, «Από το πρώτο στο δεύτερο συνέδριο για τα Αστερούσια»
18.30 Γιώργος Μαργαρίτης, Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του Αριστοτελείου
Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του
συνεδρίου, «Αστερούσια : Γεωγραφία και Ιστορία»
18.50 Ιωάννης Δ. Κακουδάκης, Αντιστράτηγος ε. α., πρώην Διευθυντής της
Ιστορίας Στρατού, «Ο Μακεδονικός Αγώνας και οι Μακεδονομάχοι των
Αστερουσίων»
19.10 Συζήτηση
19.20 – 19.40 Διάλειμμα
Β΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Γιώργος Μαργαρίτης και Βούλα Επιτροπάκη
19.40 Κώστας Τσικνάκης, Ειδικός Λειτουργικός Επιστήμων Α΄ στο Εθνικό Ίδρυμα
Ερευνών, «Η οργάνωση των ακτοφρουρών στην περιοχή των Δυτικών
Αστερουσίων στα τέλη της Βενετικής Περιόδου και η σημασία της ‘Μεγάλης
Βίγλας’»
20.00 Ευάγγελος Χαριτόπουλος, Αρχαιολόγος, Λίλα Ελιώτου, Φιλόλογος – Γ.Α.Κ.,
και Μανόλης Δρακάκης, Επίκουρος Καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου, «
Το τοπίο και οι οικισμοί των Αστερουσίων στις πράξεις του παπά Τζοβάννι
Κρούσου (1612-1639). Συνέχειες και ασυνέχειες»
20.20 Μύρων Τζαρδής, Γεωπόνος MEd, «Οι οικισμοί και οι κάτοικοι των
Αστερουσίων στα κατάστιχα του νοταρίου του Χάνδακα Μιχαήλ Μαρά»
20.40 Μαρία Παναγιωτάκη, ΜΑ Ιστορικός, «Αποτυπώματα της οθωμανικής
κυριαρχίας στους ναχιγιέδες των Αστερουσίων»
21.00 Χριστίνα Βαμβούρη, ΜΑ Ιστορικός, πρώην Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων
Καβάλας, και Βάσω Πετρά, Ιστορικός, «Τα Αστερούσια στη δίνη της διεθνούς
και ελληνικής Ιστορίας»
Ιστορική περιήγηση 1940 – 1945»
21.40 – 22.00 Συζήτηση
22.10 Δείπνο στον Πύργο (προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου και της Τοπικής
Κοινότητας)
Παρασκευή 12 Ιουλίου 2019
7.30 Παράνυμφοι
Ξενάγηση στον Καταρράκτη του Αμπά, στον Άη Παύλο και στο Λαογραφικό
Μουσείο από τον Ζαχαρία Καλοχριστιανάκη και την Ελευθερία Μιχελάκη.
Καφές και τσικουδιά από τον Πολιτιστικό Σύλλογο
10.30 Χάρακας
Εγκαίνια έκθεσης καλλιτεχνικής φωτογραφίας του Γιώργου Βαρδάκη,
Οδοντίατρου, και ξενάγηση στο poster του Κωνσταντίνου Παπαδάκη,
Θεολόγου, Βιβλιοθηκονόμου, με θέμα «Παλιές και σπάνιες ελληνικές εκδόσεις
στην Ιερά Μονή Απεζανών»
Γ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Μανόλης Μανούτσογλου και Μιλτιάδης Ρουσσάκης
10.50 Καλωσόρισμα από τους Φορείς του Χάρακα
11.00 Διαμαντής Παναγιωτόπουλος, Τακτικός Καθηγητής Αρχαιολογίας του
Πανεπιστημίου Χαϊδελβέργης, και Βασιλική Σαββατιανού, Αρχιτέκτων, «Η
μινωική Κουμάσα και η ευρύτερη περιοχή των Αστερουσίων ως
διεπιστημονική πρόκληση»
11.20 Αντώνης Βασιλάκης, Διδάκτωρ Αρχαιολογίας, Επίτιμος Έφορος
Αρχαιοτήτων, «Αρχαιότητες μινωικών και ιστορικών χρόνων (1400-600 π. Χ)
στο χωριό Λιγόρτυνος Μονοφατσίου, σήμερα Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων»
11.40 Ιωάννης Βολανάκης, Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων, Καθηγητής του
Πανεπιστημίου Πάφου «α. Λιγόρτυνος: ιστορία, αρχαιότητες και μνημεία της
περιοχής. β. Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου στον Αχεντριά Αστερουσίων»
12.00 Κωνσταντίνος Τζιαμπάσης, Διδάκτωρ Αρχαιολογίας, «Λασαία (Καλοί
Λιμένες). Αναζητώντας μια αρχαία πόλη στα νότιο-δυτικά των Αστερουσίων.
Αρχαιολογικές μαρτυρίες και τοπογραφικές παρατηρήσεις»
12.20 Φωτεινή Δαλιάνη, Αρχιτέκτονας, και Κωνσταντίνος Τζιαμπάσης, «
Καταγράφοντας τις δομές Βιομηχανικής Αρχαιολογίας στις περιοχές των
Αστερουσίων»
12.40 Κωστής Η. Παπαδάκης, Φιλόλογος, Θεολόγος, Συγγραφέας, «Βασίλειος Ε΄
Μαρκάκης (1872-1950). Ο αντιστασιακός Επίσκοπος Αρκαδίας και μετέπειτα
Μητροπολίτης Κρήτης, ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής
Σχολής Μεσαράς»
13.00 – 13.20 Συζήτηση
13.30 Γεύμα στον Χάρακα (Προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου και της Τοπικής
Κοινότητας) Μεσοχωριό
Δ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Ιωσήφ Περάκης και Γιάννης Βασιλικογιαννάκης
17.30 Καλωσόρισμα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο και την Τοπική Κοινότητα
17.40 Θεόδωρος Πελαντάκης, Φιλόλογος, Επίτιμος Διευθυντής Δευτεροβάθμιας
Εκπαίδευσης Ρεθύμνης, « Παρατηρώντας τη Μεσαρέ και τον Κόφινα»
18.00 Αθανασία Ψαρουλάκη, Φιλόλογος, Επίτιμη Λυκειάρχης, «Ο μύθος της
Ευρώπης στη Γόρτυνα και την ευρύτερη περιοχή των Αστερουσίων»
συμβολισμοί των Αστερουσίων και η σχέση αυτών με την ευρύτερη περιοχή
στην εποχή του Χαλκού»
18.40 Κωνσταντίνος Δημουλάς, Θεολόγος, Φιλόλογος, Επίτιμος Σχολικός
Σύμβουλος, «Αστερουσία, η κατά τις Ινδίες πόλις Κρητών»
19.00 Συζήτηση
19.15 – 19.30 Διάλειμμα
Ε΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Κώστας Τσικνάκης και Κωνσταντίνος Τζιαμπάσης
19.30 Αντώνης Σανουδάκης, Επίτιμος Επίκουρος καθηγητής Ιστορίας στην
ΠΑΕΑΚ, Συγγραφέας, «Μιχαήλ Κουρμούλης, ο μεγάλος Άρχοντας και
Καπετάνιος του 1821»
19.50 Ζαχαρίας Καλοχριστιανάκης, Δάσκαλος, Συγγραφέας, «Ο Καπετάν Γιάννης
Αϊνικολιώτης, ο Αστερουσιανός τουρκομάχος και σωτήρας του Ελευθερίου
Βενιζέλου»
20.10 Ιωσήφ Περάκης, Διδάκτωρ Γλωσσολογίας, τ. Πάρεδρος του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου, «Κρητικό Λεξικό της ποιμενικής ζωής – ‘βοσκικής’. Αναφορές
στις ανθρώπινες σχέσεις μέσα από τα λήμματα του Λεξιλογίου»
20.30 Ελένη Λυκάκη, Φιλόλογος, μεταπτυχιακή φοιτήτρια, «Σχολείο και
ντοπιολαλιά στα Αστερούσια. Η θέση του τοπικού γλωσσικού ιδιώματος στην
Εκπαίδευση»
20.50 Αλέξανδρος Κατσαπρακάκης, Οδοντίατρος, Συγγραφέας, «α. Αστερούσια:
Χθες – σήμερα – αύριο. Συγκρίσεις, διαπιστώσεις, προοπτικές. β. Γλωσσικοί
ιδιωματισμοί σε παράλληλη εκφορά με το σήμερα»
21.10 Χρυσούλα Παπαδάκη, Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Μεσοχωριού,
«Από την ιστορία και τις παραδόσεις του Μεσοχωριού»
21.30 – 21.50 Συζήτηση
22.00 Δείπνο στο Μεσοχωριό (Προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου και της
Τοπικής Κοινότητας)
Σάββατο 13 Ιουλίου 2019
Λιγόρτυνος
ΣΤ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Ιωάννης Βολανάκης και Ζαμπία Αγγουριδάκη
8.30 Καλωσόρισμα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο και την Τοπική Κοινότητα
8.40 Μιχάλης Ασκορδαλάκης, Νομικός, «Η Λιγόρτυνος μετά το 1922.
Πληθυσμιακή σύνθεση, ήθη, έθιμα, επαγγέλματα, τοπωνύμια, Αντίσταση κατά
τη Γερμανική Κατοχή»
9.00 Αταλάντη Μιχελογιαννάκη, Διδάκτωρ Φιλολογίας, Συγγραφέας, «Η υφαντική
τέχνη στα Αστερούσια»
9.20 Μαρία Καραταράκη, Φιλόλογος, «Φουρνοφάραγγο. Μια ψηφίδα στα
Αστερούσια»
9.40 Αντωνία Πατεράκη, Αρχαιολόγος, «Πτυχές αρχιτεκτονικής ενός παραδοσιακού
οικισμού. Θύρες και ανώφλια από τον Σίβα του Δήμου Φαιστού»
10.00 Ευαγγελία Τακάκη, Νομικός, Φιλόλογος, και Μανόλης Δρακάκης,
Επίκουρος Καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου, « ‘… Θέλασιν ένα
ινστρουμέντο σασμού … διατί επήρε την παρθενιά τζη…’.Η νομική
αντιμετώπιση της παρθενοφθορίας στη βενετοκρατούμενη Κρήτη του 17ου
αιώνα μέσα και από τα κατάστιχα του παπά Τζιοβάννι Κρούσου»
10.20 Δημήτρης Ν. Μουδατσάκης, Τυπογράφος, Φοιτητής, «Το τυπογραφείο του
Αβραάμ Κυπράκη στις Μοίρες»
11.00 – 11.30 Διάλειμμα – καφές
Ζ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Αντώνης Βασιλάκης και Όλγα Καλογιαννάκη
11.30 Μανόλης Μανούτσογλου, Κοσμήτορας της Σχολής Ορυκτών Πόρων του
Πολυτεχνείου Κρήτης, «Ασκληπιείο ή Ασκληπιεία στα Αστερούσια ; Νέα
δεδομένα, προβλήματα, και προοπτικές»
11.50 Κωνσταντίνος Αρχοντάκης, Ιατρός, Ερευνητής, «Η Ελληνική Ιατρική και τα
Ασκληπιεία. Η περίπτωση του Ασκληπιείου της Λεβήνας, του Λέντα»
12.10 Στέλιος Γυπαράκης, Χημικός Μηχανικός, «Οι δρόμοι του νερού στα
Αστερούσια όρη: πριν και σήμερα»
12.30 Κατερίνα Σφακιανάκη-Hausner, «Η περίθαλψη στα Αστερούσια. Χθες –
Σήμερα – Αύριο»
12.50 Κέντρο Υγείας Χάρακα (Γεώργιος Μαθιουδάκης), «Υγιειονομική κάλυψη
των Αστερουσίων περιοχής ευθύνης Κέντρου Υγείας Χάρακα»
13.10 Νίκος Μαθιουδάκης, Λαογραφικός ερευνητής, «Η μαντινάδα, το κρητικό
δίστιχο, ως μέσο επικοινωνίας στα χωριά των Αστερουσίων»
13.30 – 13.50 Συζήτηση
13.50 Γεύμα στη Λιγόρτυνο (Προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου και της
Τοπικής Κοινότητας)
17.30- 18.30 Γνωριμία με τη Λιγόρτυνο με ξεναγούς τη Ζαμπία Αγγουριδάκη και
τον Μιχάλη Ασκορδαλάκη
Η΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Διαμαντής Παναγιωτόπουλος και Αντώνης Σανουδάκης
18.30 Δημήτριος Αλ. Κατσαπρακάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης, και
Δημήτρης Γ. Χρηστάκης, «Η αξιοποίηση των Α. Π. Ε. για την παραγωγή
ηλεκτρικής ενέργειας ως μέσο αποκεντρωμένης κοινωνικής και οικονομικής
ανάπτυξης. Η διαμορφωμένη κατάσταση στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.
Η προοπτική των Ενεργειακών Κοινοτήτων για την περιοχή των Αστερουσίων»
18.50 Θεανώ Βρέντζου, Εντεταλμένη Περιφερειακή Σύμβουλος Κοινωνικής
Πολιτικής της Περιφέρειας Κρήτης, «Σχέδιο ανάπτυξης του ορεινού όγκου των
Αστερουσίων στο πλαίσιο ένταξής τους στο Δίκτυο ‘Άνθρωπος και
Βιόσφαιρα της Unesco’»
19.10 Νίκος Φουκάκης, Αναρριχητικός Σύλλογος Νότιας Κρήτης, «Ανακαλύπτοντας την άγνωστη πλευρά των Αστερουσίων μέσα από ένα ολοκληρωμένο δίκτυο διαδρομών»
19.30 Σπύρος Κατσαραπίδης, Φιλόλογος, Μελετητής της Κρητικής Λογοτεχνίας, «
‘Γράμματα από τα Καπετανιανά’ του Γ. Σταματάκη»
19.50 Γεώργιος Μάρκου Τρούλης, Καθηγητής Πανεπιστημίου, « Το χωριό Στόλοι
Μονοφατσίου. Διοικητική, Ιστορική και Δημογραφική εξέλιξη. Το Διδακτήριο
και οι δάσκαλοι μέχρι το 1975»
20.10 Γιώργος Βελεγράκης, Δάσκαλος, «Η ιστορία του Δημοτικού Σχολείου
Πύργου»
20.30 – 20.50 Συζήτηση
21.00 Δείπνο στη Λιγόρτυνο (Προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου και της
Τοπικής Κοινότητας)
Κυριακή 14 Ιουλίου 2019
Αχεντριάς, Αίθουσα Πνευματικού Κέντρου της Εκκλησίας
Θ΄ ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο: Ιωάννης Κακουδάκης και Γιάννης Τσαγκαράκης
8.30 Καλωσόρισμα από τον Πολιτιστικό Σύλλογο και την Τοπική Κοινότητα
8.40 Μανόλης Δρακάκης, Επίκουρος Καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου, Άρια
Γρατσέα, Φιλόλογος, Υπ. διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Κρήτης, και Νίκος
Κουνάδης, MSc Α. Π., «Παιδεία, Κοινωνία και Οικονομία στις πράξεις του
παπά Τζοβάννι Κρούσου»
9.00 Ζαχαρίας Σμυρνάκης, Φιλόλογος, Τοπωνυμιολόγος, «α. Τον Σκύλιον Δία
απηχεί ο ‘’Σκυλές’’ των Αστερουσίων ; (Προσθήκη) β. Θεώρηση τοπωνυμίων
των Αστερουσίων: Αμπάς, Άσπες, Δαμάντρι, Καρκάσι, Κόφινας, Μάρτσαλος,
Πουργόνερο, Χούσακας»
9.20 Γεώργιος Χ. Κατσαπρακάκης, Στρατιωτικός, Ιστορικός και Λαογραφικός
Ερευνητής, «Ιστορική διαδρομή του Αχεντριά »
9.40 Αντώνης Ιω. Φιλιππάκης, Τζαμπαντώνης, «Οι το πάλαι διαλάμψασες Μονές
του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Νικήτα στην εδαφική περιφέρεια του
Αχεντριά»
10.00 Εμμανουήλ Ι. Σταυρουλάκης, Παιδοχειρουργός, Διδάκτωρ Ιατρικής και
Γλωσσολογίας, και Ιωάννης Εμμ. Σταυρουλάκης, Φοιτητής Βιολογίας, «Η
θεραπευτική χλωρίδα των Αστερουσίων από τις θεραπείες των αρχαίων
Ελλήνων ιατρών στη σύγχρονη θεραπευτική»
αγαθά της Παιδείας και εφικτές προτάσεις προόδου και ανάπτυξης των
Αστερουσίων»
10.40 Συζήτηση
11.00 Διάλειμμα
Ι΄ (ΚΑΤΑΛΗΚΤΗΡΙΑ) ΣΥΝΕΔΡΙΑ
Προεδρείο : Μιχάλης Ασκορδαλάκης και Αλέξανδρος Κατσαπρακάκης
11.20 Γιώλα Επιτροπάκη, Μεταφράστρια, Ποιήτρια, «Προτάσεις για την
πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη των Αστερουσίων»
12.00 Μάρκος Πατρελάκης, Πολιτικός Μηχανικός, Διευθυντής των Υδραυλικών
Έργων του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης, «Αξιοποίηση των υδατικών
πόρων της περιοχής Αστερουσίων και δυνατότητα μεταφοράς υδατικών πόρων
από άλλη περιοχή, οι οποίοι χύνονται στη θάλασσα»
12.20 Εμμανουήλ Ε. Συμεωνίδης, Δικηγόρος «Η σημασία του νέου θεσμού της
Κτηματογράφησης για το παρόν και το μέλλον των Αστερουσίων. Τομές – νέα
στοιχεία – συνέπειες»
12.40 Άννα Μανουκάκη, Ιστορικός, Επίτιμη Γυμνασιάρχης, «Προτάσεις για την
αξιοποίηση των Αστερουσίων. Μια μελέτη περίπτωσης για τον Τσούτσουρο.
( Η εργασία του καθηγητή του ΑΠΘ Ν. Στάμου )»
13.00 Μαρία Κακουλάκη, Δημοσιογράφος, Επικοινωνιολόγος Κοινωνικού
Σχεδιασμού, «Συν-δημιουργώντας στα Αστερούσια την αειφόρο ανάπτυξη του
μέλλοντος με Διάλογο»
13.20 Γεώργιος Μαυρομανωλάκης, Φιλόλογος, «Πάμε καλά ή να γιαγείρω ;»
13.40 Συζήτηση
14.00 Απολογισμός
14.30 Γεύμα στον Αχεντριά ( Προσφορά του Πολιτιστικού Συλλόγου και της
Τοπικής Κοινότητας )
17.00 – 18.00 Γνωριμία με τον Αχεντριά με ξεναγούς τον πρόεδρο του Πολιτιστικού
Συλλόγου, τον Πρόεδρο της Τοπικής Κοινότητας και τον Γιάννη
Τσαγκαράκη
18.00 ( Απο) Χαιρετισμοί
