Του Πέτρου Μηλιαράκη*
Η τελευταία δημόσια εμφάνιση του κ. Πρωθυπουργού (30.4.2020) στο Κοινοβούλιο, συμπολιτεύεται με την άποψη ότι αποτελούσε οιονεί προεκλογική παρουσία, ώστε εντός του έτους 2020, εφόσον δεόντως σταθμισθούν τα πράγματα ως προς την πανδημία και τις απόκρημνες οικονομικές συνθήκες που επέρχονται, να προκηρυχθούν εκλογές!
Σε κάθε περίπτωση πάντως, παρά τα όσα φιλολογούνται, προβληματίζει εάν ο κ. Πρωθυπουργός θα επιδιώξει πράγματι εκλογές, καθόσον θα αφορούν τις πιο «ιδιότυπες» εκλογές της μεταπολιτευτικής περιόδου, με πραγματικά «ρίσκα»! Εάν όμως ο κ. Πρωθυπουργός επιλέξει εκλογές ειδικώς για το Φθινόπωρο του 2020, τότε, ας ασχοληθούμε αποκλειστικώς σε επιστημονική (και μόνον!) βάση, με τα παρακάτω «τεχνικά», κυρίως νομικά «εκλογικά ζητήματα».
ΠΡΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗ ΠΑΡΕΞΗΓΗΣΕΩΝ
Εξ´αρχής, όμως, και προς αποφυγή παρεξηγήσεων, γίνεται η διευκρίνιση ότι το παρόν κείμενο επ΄ουδενί αφορά προτροπή (και μάλιστα άνευ δικαιώματος) προς οιονδήποτε ή υπόδειξη (αλίμονο) κομματικού συμφέροντος! Άλλωστε, το κομματικό συμφέρον γνωρίζουν καλύτερα εκείνοι που το υπηρετούν, το υπερασπίζονται και εν τέλει τους αφορά!
Απλώς, το παρόν κείμενο και όλα όσα ο γράφων έχει υποστηρίξει κατά καιρούς (και σε ανύποπτο χρόνο) ειδικώς με το ζήτημα του «σταυρού προτίμησης» για τους υποψήφιους βουλευτές, αφορά αποκλειστικώς και μόνο σε επιστημονικούς προβληματισμούς ενεργού πολίτη και ενεργού δικηγόρου, μέλους της «Ένωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων», που ασχολείται με το Δημόσιο Δίκαιο, καθώς και με χειρισμό «εκλογικών υποθέσεων, βουλευτικών εκλογών» στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (ΑΕΔ).
Συνεπώς, προς αποφυγή οποιασδήποτε παρεξήγησης, παρακαλώ στο κείμενο αυτό να δοθεί και μόνο η έννοια του επιστημονικού ενδιαφέροντος και τίποτα περισσότερο. Για το λόγο δε αυτό παραλλήλως γίνονται (όσο ο χώρος το επιτρέπει) και σχετικές παραπομπές σε επιστημονικά έργα καθώς και στη νομολογία του ΑΕΔ (1). Μετά τις προαναφερόμενες διευκρινίσεις, ας επιτραπούν τα εξής:
ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΜΕ «ΛΙΣΤΑ»: 1985, 2012 και 2015
Εν συντομία υπ´όψιν ότι: εκλογές εντός του 2020, θα δοκιμάσουν την «εκλογική επίδοση» της ΝΔ. Και τούτο διότι οι εκλογές κατ´ αρχήν θα διεξαχθούν με «λίστα» (για το κατ´ εξαίρεση γίνεται λόγος παρακάτω)..Ως προς το κατ´ αρχήν, υπ´ όψιν τα εξής:
Η Ν.Δ. δεν μπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε καμία από τις εκλογικές διαδικασίες του 1985, του 2012 και του Σεπτεμβρίου 2015, εγκλωβισμένη στο «μηχανισμό της λίστας».
Ειδικότερα, στις πρόσφατες εκλογές του 2012, η ΝΔ έλαβε το ταπεινωτικό ποσοστό του 18,85%, ενώ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, η ΝΔ έλαβε το απογοητευτικό για την παράταξη ποσοστό του 28,09%, παρά την «αναστροφή» της πολιτικής πορείας του ΣΥΡΙΖΑ και την «καταγγελτική» διάσπασή του!
Στις εκλογές δε του 1985, που διεξήχθησαν πρώτη φορά με «λίστα», ο Ανδρέας Παπανδρέου επανήλθε στη Βουλή με 175 βουλευτές και ο Κωσταντίνος Μητσοτάκης με 115 βουλευτές.
Εξηγούμαστε: δεν ευθύνεται αποκλειστικώς η «λίστα» γι΄ αυτά τα αποτελέσματα. Συμβάλλει όμως ουσιωδώς! Όποιος παραβλέπει αυτό το «ζήτημα», τότε πλανάται περί τα πράγματα.
Η διαδικασία των «δεσμευμένων συνδυασμών» επ΄ουδενί προσιδιάζει στη ΝΔ, όπου η νοοτροπία προσέγγισης «πολίτη-πολιτικού» και αντιστρόφως, έχει άλλη δογματική και άλλο χαρακτήρα. Ασφαλώς το αυτό συμβαίνει τώρα και ως προς τον ΣΥΡΙΖΑ, καθόσον το πολιτικό του προσωπικό πολιτεύεται αναλόγως με εκείνο της ΝΔ.
Η «λίστα» αφορά πρωτίστως και κυρίως τον τρόπο «πολιτεύεσθαι» του ΚΚΕ, καθώς και άλλων σχηματισμών αριστερού προσανατολισμού και αντιλήψεων.(2).
Ας λάβουμε υπ´όψιν μας και ένα άλλο παράδειγμα, που αποδεικνύει την μεταμέλεια μιας αρχικώς ανένδοτης άποψης για τον τρόπο διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών.
Ας κάνουμε αναφορά στις εκλογές της 8ης Απριλίου 1990 που έλαβαν χώρα με σταυρό προτίμησης, αν και μόλις πριν πέντε (5) μήνες είχαν προηγηθεί οι εκλογές της 5ης Νοεμβρίου 1989, που έλαβαν χώρα με το ν.1847/1989.Τότε πρώτο κόμμα ανεδείχθη η ΝΔ με το εντυπωσιακό ποσοστό του 46,89% έναντι του ΠΑΣΟΚ που έλαβε 38,61%.
Βεβαίως ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, λόγω του εκλογικού συστήματος επανήλθε στη Βουλή με 150 βουλευτές και ο Ανδρέας Παπανδρέου με 123 βουλευτές. Ωστόσο, ο τότε αρχηγός της Ν.Δ. κυβέρνησε με τη γνωστή διαδικασία της προσχώρησης ενός βουλευτή άλλου κόμματος.
Αυτό ασφαλώς δεν αφορά στην παρούσα σύντομη ανάλυση. Πρέπει όμως ενταύθα να επισημειωθεί ότι το ΠΑΣΟΚ στις 27 Απριλίου 1989 «άλλαξε άποψη» σε σχέση με το 1985 και επανέφερε με το ν.1847/1989 το σταυρό προτίμησης, ώστε το πολιτικό προσωπικό να δώσει και προσωπικές μάχες. Αυτό, βεβαίως, ευνόησε και την Ν.Δ.
ΟΙ ΠΡΟΝΟΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
Ως προς το κατ´εξαίρεση υπ´ όψιν τα εξής:Ο «σταυρός προτίμησης» δεν εμπίπτει στις πρόνοιες της παρ.1 του άρθρου 54 του Συντάγματος, καθόσον δεν αφορά στο «εκλογικό σύστημα» και στις «εκλογικές περιφέρειες», αλλά στον τρόπο εκλογής των υποψηφίων βουλευτών.Ως εκ τούτου η σχετική τροποποίηση μπορεί να λάβει χώρα οποτεδήποτε, χωρίς να απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία.
Στο στενό επιτελείο του κ. Πρωθυπουργού, εξαίρετοι νομικοί του Δημοσίου Δικαίου, όπως ο Αντιπρόεδρος κ. Παναγιώτης Πικραμένος και ο Υπουργός κ. Γιώργος Γεραπετρίτης, γνωρίζουν τα νομικά αυτά ζητήματα, όπως ασφάως ως ειδικοί γνωρίζουν και τα αμέσως κατωτέρω παρατιθέμενα.
ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΤΙΘΕΝΤΑΙ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΑ
Το ζήτημα, που εξ αντικειμένου τίθεται, είναι εάν ο κ. Πρωθυπουργός αποφασίσει να προκηρυχθούν εκλογές εντός του 2020, οπότε κατά το μάλλον και μάλλον, προβλέπονται διπλές εκλογές.
Δηλαδή εκλογές που αφορούν εκείνες που θα διεξαχθούν με το σύστημα της απλής αναλογικής, και αμέσως μετά, εκείνες που θα αφορούν στο σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής, που «εισήγαγε-θέσπισε» η παρούσα κυβέρνηση.
Αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο, καθώς είναι πολύ δύσκολο να σχηματιστεί κυβέρνηση που θα έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής, από τις πρώτες κιόλας εκλογές! Αποκλείεται δε να μην υπάρξει προβληματισμός για τα παρακάτω τρία ζητήματα:
1) Το πρώτο ζήτημα αφορά στο εάν αμφότερες οι εκλογές θα διεξαχθούν με «λίστα».
2) Το δεύτερο ζήτημα αφορά στο εξής ερώτημα: εάν οι πρώτες εκλογές έχουν διεξαχθεί με «λίστα» και οι δεύτερες εκλογές εμπίπτουν εντός του δεκαοκτάμηνου από την 7η Ιουλίου 2019, θα διεξαχθούν και αυτές με «λίστα»; Το ζήτημα αυτό είναι ιδιαιτέρως σοβαρό!
Εξυπακούεται δε, ότι εάν εντός του δεκαοκταμήνου από την διεξαγωγή των εκλογών της 7ης Ιουλίου 2019, προκύψουν διπλές εκλογές, όχι μόνο η κεντρική πολιτική, αλλά κι η ad hoc επιστημονική κοινότητα, θα ασχοληθούν πολύ σοβαρά με το αν οι δεύτερες εκλογές θα μπορούν να λάβουν χώρα με «δεσμευμένους συνδυασμούς».
3) Το τρίτο ζήτημα αφορά στο εάν θα υπάρξει οριστική κατάργηση, των «δεσμευμένων συνδυασμών», της «λίστας» δηλαδή.
ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ…«ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ»;
Κατακλείδα του παρόντος κειμένου αφορά στο ότι ο γράφων προσχωρεί ανεπιφυλάκτως στην παραδοχή της μειοψηφίας του ΑΕΔ. Σύμφωνα δε με την παραδοχή αυτή:
« η εκλογή αποτελεί η μέσω ψηφοφορίας εκδήλωση της προτίμησης του Έλληνα πολίτη, που έχει το εν λόγω δικαίωμα, υπέρ ενός ή περισσοτέρων συγκεκριμένων προσώπων, ώστε τα πρόσωπα αυτά να ανακηρυχθούν βουλευτές. Το εν λόγω δικαίωμα, όπως επιτάσσει η διάταξη του άρθρου 51 παρ. 3 του Συντάγματος, δεν μπορεί να περιορισθεί ούτε με νόμο, κατά τρόπο ώστε η εκλογή του βουλευτή να μην απορρέει αμέσως από τη βούλησή του και την αντίστοιχη ψήφο του εκλογέα, αλλά να απορρέει από τη βούληση άλλου προσώπου που εκφράστηκε είτε πριν από την ψηφοφορία, είτε κατά, είτε μετά από αυτήν».
ΕΤΣΙ ,σύμφωνα με τη γνώμη αυτή ,που καταγράφηκε στο ΑΕΔ : «η ανακήρυξη» των βουλευτών «δεν γίνεται από τους εκλογείς με άμεση ψηφοφορία, αλλά με διορισμό από το κόμμα»!..
Τούτων όλων δοθέντων, είναι εύλογο το ερώτημα που εγείρεται , εάν το πολιτικό σύστημα της Ελλάδας θα στηριχθεί στον κοινοβουλευτισμό ή στην δημοσιοϋπαλληλοποίησή των βουλευτών!
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1). Βλ. σχετ. Κ. Γ. Μαυριάς, ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ, Π. Ν. Σάκκουλας,2014, σελ.380 και επ. Π. Μπακογιάννης, Τα κόμματα στην αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία, ΤοΣ, 1976, σέ 615 και επ. Δ. Τσάτσος, Η ενδοκομματική αντιπολίτευση ως πρόβλημα του συνταγματικού δικαίου, στα τεράδια…Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1983,σελ.20και επ. Γ. Κασιμάτης, η ρήτρα «υπέρ του λαού»….Αντ. Ν. Σάκκουλας,1998,σελ.177 και επ. .Α. Λοβέρδος-Ξ. Κοντιάδης, Δεσμευμένοι συνδυασμοί και Σύνταγμα. Ερμηνευτικές αποσαφηνίσεις της ισχύουσας εκλογικής νομοθεσίας, ΔτΑ 40 (2008), σελ. 1229 επ.. Ομοίως, Ξ. Κοντιάδης , Ελλειμματική Δημοκρατία (Κράτος και κόμματα στην σύγχρονη Ελλάδα), Αθήνα 2009, σελ. 177 επ.. Επίσης Σ. Μηναϊδης, ο θεσμός των βουλευτών επικρατείας, η ένταξή του στο σύστημα της άνευ σταυροδοσίας εκλογής βουλευτών και η αρχή της άμεσης ψηφοφορίας (άρθρο 54 παρ. 3, 51 παρ. 3 Συντ.), εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2012, σελ. 339.,, C.S.Emden, The People and the Constitution, ,OXFORD UNIVERSITY PRESS.,1962, σελ.101 και επ. I.N.Stevens,Constitutional and Administrative Law, M&E HANDBOOKS 1982, σελ. 57 και επ. καθώς και ως προς τη νομολογία, βλ. Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (ΑΕΔ) αποφάσεις, 8/1993 και 84/1985..
2). «Πολιτικά κόμματα στην σημερινή τους μορφή μπόρεσαν να δημιουργηθούν μόλις υπήρξαν κοινοβούλια με εκλεγμένους αντιπροσώπους. Ορισμένες ομάδες βουλευτών μιας πολιτικής κατευθύνσεως άρχισαν νάρχονται τακτικά σε επαφή με τους εκλογείς τους και δημιούργησαν έτσι με το χρόνο μια μορφή μεσολαβήσεωςπου σιγά-σιγά θεσμοποιήθηκε σε πολιτικό κόμμα. Αυτός ο τρόπος της δημιουργίας των κομμάτων ισχύει, εντούτοις, μόνο για τα αστικά κόμματα» βλ οπ.π. Π. Μπακογιάννης σελίδα 617.
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC – EU).
