Σύμφωνα με την παράδοση η νοικοκυρά του σπιτιού έπρεπε να φτιάξει το προζύμι της χρονιάς στις 14 Σεπτεμβρίου, την ημέρα της εορτής της υψώσεως του Τίμιου Σταυρού. Ψωμί έφτιαχναν κατά κανόνα μια φορά την εβδομάδα. Η νοικοκυρά σηκωνόταν πολύ πρωί για να ζυμώσει και να αφήσει τη ζύμη να φουσκώσει για να πλάσει στη συνέχεια το ψωμί και να το ψήσει. Είχε φροντίσει να κρατάει προζύμι από την προηγούμενη φορά που είχε ζυμώσει ή να δανειστεί προζύμι από κάποιον που είχε κάνει πρόσφατα ψωμί. Το ξινισμένο αυτό προζύμι γινόταν μαγιά.
Η νοικοκυρά το έβαζε μαζί με το αλεύρι και νερό και το ζύμωνε με τα χέρια της σε μια μεγάλη ξύλινη σκάφη για να ανακατευτεί το προζύμι και να γίνει η ζύμωση. Το ζυμάρι αυτό το σκέπαζε μετά και περίμενε να φουσκώσει. Όταν είχε φουσκώσει το έβαζε σε μια βάση για να το πλάσει. Πάνω στα ψωμιά χάραζε με τα χέρια της το σχήμα του σταυρού και έβαζε τα ψωμιά σε μια πινακωτή, έτοιμα για να πάνε να ψηθούν. Τότε ετοίμαζε το φούρνο.
Στην αρχή έβαζε μέσα στο φούρνο διάφορα κλαδιά και ξύλα και τα άναβε. Αφού είχε καεί ο φούρνος, “έσβηνε” το φούρνο, βγάζοντας έξω τα ξύλα που έκαιγαν ακόμα για να μη καπνίζει και μυρίσει το ψωμί. Με μια ξύλινη τσουγκράνα τραβούσε στην είσοδο του φούρνου τα μικρά καρβουνάκια που ήταν ακόμα αναμμένα και τα άφηνε εκεί για να διατηρήσουν την θερμοκρασία που ήταν απαραίτητη για το ψήσιμο του ψωμιού. Ύστερα με μια βρεγμένη πάνα, την Πανιάρα, καθάριζε τη βάση του φούρνου για να τοποθετήσει τα ψωμιά. Έφερνε την πινακωτή με τα ψωμιά και με την βοήθεια ενός ξύλινου φτυαριού και τα έβαζε πάνω στις πέτρες που έκαιγαν. Στην συνέχεια έκλειναν το “στόμιο” του φούρνου με μια λαμαρίνα για να κρατήσουν την θερμότητα στο εσωτερικό του φούρνου και περίμεναν να ψηθούν τα καρβέλια.
Οι πληροφορίες είναι από το internet αλλά κάπως έτσι θυμάμαι και τη μάνα μου στο χωριό να ετοιμάζει το ζύμωμα και το φούρνισμα.. και κάπου αλλού διάβασα ότι σήμερα που εορτάζετε η Ύψωση Του Τιμίου Σταυρού και για όσους ζυμώνουν και δεν ξέρουν και θέλουν να μάθουν, σήμερα το απόγευμα με τον βασιλικό από την εκκλησία πιάνουν το προζύμη. Βάζεις νερό και αλεύρι και σταυρώνεις με τον βασιλικό που τον έχεις φτιάξει σε σχήμα σταυρού δύο κλωναράκια και το αφήνεις να ησυχάσει. Την άλλη μέρα το πρωί το ξαναζυμώνεις με λίγο αλεύρι , το μεσημέρι ξανά, το βράδυ πάλι. Το ίδιο κάνεις και την Τρίτη μέρα . Συνολικά 7 φορές για τρείς μέρες . Με το προζύμη αυτό φτιάχνουμε το επτάζυμο άρτο και κάθε φορά που ζυμώνουμε κρατάμε στην άκρη ζύμη για προζύμη. Μέχρι του χρόνου πάλι Του Σταυρού πού το ανανεώνουμε.
