Κείμενο – Φωτογραφίες: Νικόλαος Φουκαράκης
Στο Λασίθι μέχρι και το 1870 υπήρχε ένα μόνο σχολείο όπως μας μαρτυρεί το αρχείο δημογεροντίας Νεαπόλεως, το σχολείο της Μονής Κρουσταλένιας.
Τα ποσοστά των αναλφάβητων στην επαρχία του Λασιθίου ήταν πάρα πολύ υψηλά που έφταναν στους άντρες περίπου στο 90 % και για τις γυναίκες έφταναν σχεδόν στο 100 %.
Οι περισσότεροι από το ποσοστό αυτό και πάλι ήταν αυτοδίδακτοι και ελάχιστοι ήταν οι απόφοιτοι του σχολείου της Μονής.
Ο αριθμός δε των μαθητών που συνέχιζαν μετά για γυμνασιακή μόρφωση ήταν μετρημένος στα δάχτυλα.
Αυτή ήταν η εικόνα τότε μέσα στον αγώνα κατά της φτώχειας και της επιβίωσης για τους κατοίκους του Λασιθίου που ακόμα και μια στοιχειώδη εκπαίδευση για ένα παιδί ήταν ένα δυσβάσταχτο οικονομικό βάρος στο σπίτι .
Η μόρφωση δε που έπαιρναν από το σχολείο ήταν πάρα πολύ χαμηλή καθώς η διδακτέα ύλη ήταν τα λειτουργικά βιβλία της εκκλησίας, Οχτώηχος, Ψαλτήριο και Απόστολος.
Η προαγωγή δεν γινόταν από τάξη σε τάξη όπως σήμερα αλλά από τον Οχτώηχο σε Ψαλτήριο και μετά σε Απόστολο.
Ο πρωτόσχολος, ο μαθητής που διακρινόταν στο σχολαρχείο έλεγε στην εκκλησία το “Πάτερ ημών”, το “Πιστεύω “, το “Άγιο ο Θεός”και τον “Απόστολο”.
Το σχολείο τα χρόνια της Τουρκοκρατίας στεγαζόταν εκεί που βρίσκεται σήμερα το ηγουμενείο της Μονής το οποίο μετά μεταφέρθηκε στις αποθήκες της.
Το σχολείο λειτούργησε ως το 1925 που πλέον καταργήθηκε.
Από το σχολείο αυτό αποφοίτησαν πολλοί μαθητές του Λασιθίου αλλά του Μεραμβέλλου και της Πεδιάδας που διέπρεψαν.
Οι δάσκαλοι που δίδαξαν σε αυτό στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν :
Αντώνιος Βογιάκης η Μπογιαντώνης από το Τζερμιάδο.
Εμμανουήλ Γιαπιτζάκης επίσης από το Τζερμιάδο που έγινε αργότερα Ειρηνοδίκης.
Γεώργιος Σακελλάρης από το Ψυχρό.
Εμμανουήλ Μπαρμπεράκης από τις Μάλλες Ιεράπετρας.
Παπάς Γεώργιος Μαρινάκης από το Καμινάκι.
Νικόλαος Χρυσός όπως και ο
Παπάς Εμμανουήλ Χρυσός και παπάς Γιάννης Χρυσός από το χωριό Μέσα Λασίθι.
………….
Η φωτογραφία με το δάσκαλο και τους μαθητές είναι ενδεικτική εποχής και δεν αφορά το σχολείο της Μονής και η άλλη είναι λίγο μετά το 1900 από το Βρετανικό μουσείο και μας δείχνει το μοναστήρι της Κρουσταλένιας
….
Βοηθητική πηγή της δημοσίευσης Νικόλαος Παπαμιχαλάκης
“Η Μονή Κρουσταλένιας και η Παιδεία”
