Κείμενο: Φουκαράκης Νίκος
Παλιά την ημέρα της Πρωτοχρονιάς οι πιο πολλοί δεν την λέγανε Πρωτοχρονιά όπως σήμερα αλλά την λέγανε Αρχιμηνιά η Αρχημενιά.
Στα κάλαντα, στην καλή χέρα αλλά και στο ποδαρικό την ημέρα της Πρωτοχρονιάς πρωταγωνιστές σε αυτά τα έθιμα των ημερών ήταν τα μικρά παιδιά και υπήρχε και η σχετική οικονομική ανταμοιβή τους .
Στο ποδαρικό όμως την ημέρα της Πρωτοχρονιάς του κάθε σπιτιού όλοι έδιναν μια ιδιαίτερη βαρύτητα γιατί πίστευαν ότι από το πρώτο ποδαρικό στο σπίτι τους αν είναι καλό ή κακό επιδρά σ ‘αυτό για όλο τον χρόνο και γιαυτό προτιμούσαν να γίνει αυτό από κάποιο μικρό παιδί.
Ο Κρητικός το ποδαρικό το πρόσεχε και έδινε μεγάλη βάση σ ‘αυτό όπως πρόσεχε και στην κάθε μέρα του το πρωινό συναπάντημα του με κάποιους για το ” κακό μάτι” που πίστευε ότι επιδρούσε με το βλέμμα τους αρνητικά και δεν του πήγαινε μετά καλά η μέρα του .
Το έθιμο για το καλό ποδαρικό στην Κρήτη έχει ατονήσει αλλά διατηρείται ακόμα κυρίως στα χωριά της αλλά πέρα από αυτό υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν στην καλή η κακή επίδραση του.
Πως γινόταν παλιά το ποδαρικό που από τόπο σε τόπο διέφερε λίγο αλλά τι έθιμα επικρατούσαν κυρίως σ ‘αυτό .
Στο Ηράκλειο το ποδαρικό γινόταν από μικρά παιδιά αγόρια η κορίτσια το πρωί της Πρωτοχρονιάς που πήγαιναν στα σπίτια και στα μαγαζιά της γειτονιάς με ένα σταμνί νερό και έχυναν λίγο μέσα σε αυτό μόλις περνούσαν την πόρτα του .
Επικρατούσε επίσης το έθιμο να κρεμούν πάνω στην πόρτα της εισόδου το άγριο αυτοφυές φυτό την ασκελετούρα ή σκυλοκρομμύδα, που λόγω του ότι είναι ανθεκτικό συμβολίζει την αθανασία και την αντοχή.
Στην Μεσσαρά το ποδαρικό γινόταν και πάλι από μικρό παιδί και συνήθως γινόταν ως εξής.
Πρωί- πρωί την Πρωτοχρονιά έμπαινε το παιδί στο σπίτι κρατώντας ένα εικόνισμα συνήθως του Χριστού με την Παναγία το οποίο το είχαν πάει από πριν την πρωτοχρονιά στην εκκλησία.Γινόταν επίσης και με μια πέτρα όπως θα περιγράψω παρακάτω.
Μαζί με το εικόνισμα κρατούσε το παιδί και ένα καλάθι με διάφορα πράγματα (λουκάνικα, κρέας, όσπρια, καρύδια, τυρί, ξεροτήγανα κ. α) σταλμένα από το πατρικό σπίτι τους το οποίο φεύγοντας και πάλι το γυρνούσε σπίτι τους γεμάτο με παρόμοια πράγματα.
Στο Λασίθι στο ποδαρικό κυριαρχούσε το έθιμο με την πέτρα.
Πρωί πρωί της Πρωτοχρονιάς το παιδί έβρισκε μια μεγαλωπή πέτρα γερή σιντερόπετρα και με αυτήν περνούσε την πόρτα του σπιτιού συνήθως σε συγγενικά η γειτονικά σπίτια τα οποία το είχαν προσκαλέσει.
Μπαίνοντας στο σπίτι άφηνε την πέτρα λέγοντας.
“Καλήν ημέρα στο αρχοντικό σας. Όσο βάρος έχει αυτή η πέτρα χρυσάφι να μπει σ’αυτό το σπίτι”
Συνέχιζε και πάλι αλλά καθιστός πάνω στην πέτρα λέγοντας τα παρακάτω λόγια.
“Κλου – κλου στα ορνίθια σας
Καλό χρονιά στα γίδια σας
Αρνιά και ρίφια θηλυκά
Και κοπέλια αρσενικά ”
Στην συνέχεια γινόταν το φιλοδώρημα είτε με χρήματα είτε με διάφορα καλούδια η και τα δύο.
Μαζί με την πέτρα στο σπίτι που έμπαινε το παιδί κρατούσε και εδώ ένα καλάθι με διάφορα πράγματα που φεύγοντας το ξανάπαιρνε γεμάτο με τα βρισκούμενα του κάθε συγγενού η γείτονα ως ευχαριστήριο.
Τις μέρες αυτές ο κόσμος αν και ζούσε πιο φτωχικά, ζούσε χωρίς την αγχώδη πίεση του αύριου και των υποχρεώσεων που τον οδηγούν σε βαθιά κοινωνική ομίχλη κλείνοντας τις πόρτες της καρδιάς του ο ένας προς τον άλλο χάνοντας το πνεύμα και το μήνυμα των ημερών και τελικά η πραγματική μας ζωή δυστυχώς γίνεται φτωχότερη.
Καλή, ευλογημένη χρονιά χαρούμενη με υγεία και καλό ποδαρικό στα σπίτια σας !!!
