Οι Γερμανοί Στρατηγοί Φρειδερίκος Μύλλερ και Μπρούνο Μπρόγερ στα έδρανα των κατηγορουμένων στο Αναθεωρητικό Δικαστήριο (Ειδικό Στρατοδικείο εγκληματιών Πολέμου), στη δίκη τους που έγινε από 31 Οκτωβρίου ως 9 Δεκεμβρίου 1946. Φωτογραφία από εφημερίδες της εποχής.
του Γιώργου Καλογεράκη*
Στις 31 Οκτωβρίου 1946 ξεκίνησε στην Αθήνα στην αίθουσα του Εφετείου η δίκη των σφαγέων της Κρήτης Στρατηγών Μπρούνο Μπρόγερ και Φρειδερίκου Γουλιέλμου Μύλλερ. Τριάντα εφτά (37) οι μάρτυρες κατηγορίας και (6) οι μάρτυρες υπεράσπισης. Πρώτος μάρτυρας κατηγορίας ο Αρχιμανδρίτης και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Ευγένιος Ψαλιδάκης. Μεταξύ των μαρτύρων κατηγορίας ο Μενέλαος Λιγνός, ο πρώην Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Επίσκοπος Χανίων Αγαθάγγελος Ξηρουχάκης, ο Αρχηγός Πετρακογιώργης, ο Νικόλαος Πίκουλας κ.α. Μεταξύ των επτά μαρτύρων υπεράσπισης των ανθρωπόμορφων τεράτων, (οι τέσσερις μάρτυρες ήταν Γερμανοί), και δύο Έλληνες. Αξίζει να μνημονεύσουμε τα ονόματά τους. Ξανθάκης Εμμανουήλ (Ηρακλειώτης) και Ρεκανάτης Κωνσταντίνος (Θεσσαλονικιός).
Η δίκη κράτησε σαράντα ημέρες. Ξεκίνησε στις 31 Οκτωβρίου και τελείωσε στις 9 Δεκεμβρίου 1946. Το Δικαστήριο δίκασε και καταδίκασε τους Γερμανούς Στρατηγούς σε θάνατο. Εκτελέστηκαν στην Αίγινα στις 20 Μαΐου 1947, ανήμερα της έκτης επετείου της Μάχης της Κρήτης. Η κρητική γη, διαχρονικά γεναιόδωρη πάντοτε στους κατακτητές της, τους φιλοξενούν σήμερα στο νεκροταφείο του Μάλεμε.
Τα πρακτικά της δίκης αποτελούνται από 176 δακτυλογραφημένες σελίδες διαστάσεων 30Χ17 εκατοστών και βρίσκονται στο αρχείο του αρθογράφου.
Για την ιστορία να αναφέρουμε ότι ο Μπρούνο Μπρόγερ ήταν Διοικητής του «Φρουρίου Κρήτης» από 20 Σεπτεμβρίου 1942 έως 26 Ιουνίου 1944, (είχε αντικαταστήσει τον Στρατηγό Αντρέ). Ο Φρειδερίκος Μύλλερ, το Σεπτέμβριο του 1943 που καταστράφηκε η Βιάννος, ήταν Στρατιωτικός Διοικητής Ηρακλείου. Από 27 Ιουνίου 1944 ως 30 Σεπτεμβρίου 1944 Διοικητής του «Φρουρίου Κρήτης», είχε αντικαταστήσει τον Στρατηγό Μπρόγερ.
Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Α
(Ειδικού Στρατοδικείου εγκληματιών Πολέμου)
Συνεδριάσεως των 31 Οκτωβρίου του χιλιοστού εννεακοσιοστού τεσσαροκοστού έκτου (1946) έτους, 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 22, 2, 29, 30, Νοεμβρίου 1946 και 2, 3, 4, και 9 Δεκεμβρίου 1946.
ΔΙΚΑΣΤΑΙ : Παπαγεωργίου Φίλιππος Πρόεδρος του Αναθεωρητικού
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Δικαστηρίου
ΜΕΛΗ : Οικονομόπουλος Νικόλαος, Βαρσάμος Γεώργιος, Εφέται, Τσεκούρας
Βασίλειος και Καμπάνης Βασίλειος, Αντ/ρχαι Πεζικού.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΕΠΙΤΡΟΠΟΣ : Ζαχαρίας Νικόλαος πλοίαρχος Δικαστικός Β. Ν.
ΓΡΑΜΜΑΤΕΥΣ : Παλαιολόγος Λεωνίδας υπογραμματεύς του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου ( κωλυομένου του Γραμματέως ) έφεδρος Ανθ/Γής της Στρατ. Δικαιοσύνης.
Παρίστανται ωσαύτως και οι Βυζάς Σπυρίδων μέλος του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου, ως αναπληρωτής του Προέδρου, Αθανασούλης Ιωάννης Εφέτης Αντ/ρχης Πεζικού και Καμάρας Βασίλειος, ως αναπληρωματικά μέλη και Μπασιάκος Παν. Στρ. Δικ. Συμβ. Δημ. Τάξεως, ως αναπληρωτής του Βασιλικού Επιτρόπου.
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ :
1 ) ΜΠΡΟΥΝΟ ΟΣΒΑΛΤ ΜΠΡΟΓΕΡ , Στρατηγός Αλεξιπτωτιστών.
2) ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΜΥΛΛΕΡ , Στρατηγός Πεζικού.
3) ΦΡΙΤΣ ΣΟΥΜΠΕΡΤ , επιλοχίας του Γερμανικού Στρατού.
ΠΡΑΞΕΙΣ : Φόνοι, λεηλασίαι, εμπρησμοί, βιασμοί, πυρπολύσεις κ. λ. π.
Το Ειδικόν Στρατοδικείο συνεδρίασαν δημοσία εν Αθήναις, εν τη Μεγάλη αιθούση του Εφετείου Αθηνών, ορισθείσας υπό του Υπουργού της Δικαιοσύνης δια της υπ’ αριθμ. 94314 της 23ης Οκτωβρίου 1946 πράξεως αυτού ως αιθούσης συνεδριάσεων αυτού (συμφώνως και τη Συντακτική πράξει 90/1945).
Των Δικαστών ομωσάντων των εν άρθρω 198 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικου, όρκον και εκπληρωθέντων των εν άρθρω 108 της Στρατ. Ποινικής Νομοθεσίας διατυπώσεων εξεφωνήθησαν τα ονόματα των κατηγορουμένων, οίτινες ευρέθησαν παρόντες, πλην του εκ τούτων Φριτς Σούμπερτ μη εμφανισθέντος, ότε μη κλητευθέντος νομίμως, προσήλθον δε ενώπιον του Δικαστηρίου μόνον οι Φρ. Μύλλερ και Μ. Μπρόγερ ελεύθεροι και άνευ δεσμών και οίτινες ερωτηθέντες περί της ταυτότητος των κ. λ. π., απήντησαν ότι ονομάζονται ως κάτωθι : Εις το σημείον τούτο ούτοι εδήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν την Ελληνική γλώσσαν κατόπιν τούτου ο Πρόεδρος εκάλεσε τον διερμηνέα Κανέττην Κάρολον , γεννηθέντα εν Βιέννη και κατοικούντα ενταύθα, ετών 28, στρατιώτην και Χριστιανόν ορθόδοξο. Ιερού Ευαγγελίου κατά τα άρθρα 121, 131 και 133 Κοινής Ποινικής Οικονομίας ότι θέλει κάμει πιστήν μετάφρασιν εις την Ελληνικήν και Γερμανικήν. Μεθ’ α δια του ανωτέρω διερμηνέως οι κατηγορούμενοι απήντησαν ως κάτωθι :
Α) ΜΠΡΟΥΝΟ ΟΣΒΑΛΝΤ ΜΠΡΟΓΕΡ ετών 58 γεννηθείς εις Βιλλεστόρφ και ήδη κρατουμένου ως εγκληματίου πολέμου εις τας εν Καλλιθέα φυλακάς, Στρατηγός Αλεξιπτωτιστών του Γερμανικού Στρατού, έγγαμος άνευ τέκνων και Χριστιανός διαμαρτυρόμενος.
Β) ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΓΟΥΛΙΕΛΜΟΣ ΜΥΛΛΕΡ ετών 48, γεννηθείς εν Περτάλ Βάρμεν και ήδη κρατούμενος ως εγκληματίας πολέμου εις τας φυλακάς εν Καλλιθέα, Στρατηγός Πεζικού του Γερμανικού Στρατού, έγγαμος μεταξύ δύο τέκνων, ενός άρρενου και ενός θήλεου και Χριστιανού.
Μεθ’ ο, ο Πρόεδρος ανεκοίνωσε τοις κατηγορουμένοις ότι συμφώνως τη υπ’ αριθ. 73/45 Συντ. Πράξει, ως ούτω συνεπληρώθη δια της υπ’ αρ. 90/45 ομοίας τοιαύτης διώρισεν εξ απαγγέλτως δικηγόρους των, τον Ν. Δοντάν και Ζαχαρ. Αντωνιάδην δια τον εξ αυτών Φρ. Μύλλερ και Α. Κρυστάλλην, Ιωάννην Ζυγαλάκην και Ιωάννην Παπαρηγόπουλον δια τον έτερον Μπρούνο Μπρόγερ.
Οι κατηγορούμενοι ηρνήθησαν να δεχθώσι τους ανωτέρω ως συνηγόρους των, δηλώσαντες ότι δι’ εγγράφου των προς το επι της Δικαιοσύνης Υπουργείον ητήσαντο τον διορισμόν ως συνηγόρων των, των ως τοιούτων παρασταθέντων κατά την προγενεστέρως γενομένην δίκην των εγκληματιών πολέμου Τ. Ραββάλι και Α. Κάλτσεφ, υπέδειξαν δε τελικώς τους Κωνσταντ. Τσουκαλάν, Ηλίαν Μικρουλέαν, Γεώργιον Τσίληθραν, Στυλ. Ιωαννίδην και Γεωργ. Αντωνιάδην, εκ τούτων ευρέθησαν παρόντες μόνον οι Γ. Τσίληθρας και Στυλ. Ιωαννίδης, οίτινες εδήλωσαν ότι παρίστανται. Ο Πρόεδρος προς συμπλήρωσιν του υπό των ανωτέρω μνημονευθεισών συντακτικών πράξεων δι’ ένα έκαστον οριζομένου αριθμού δικηγόρων, διώρισε και τους παρισταμένους Αθ. Κρυστάλλην και Ιωάννην Ζυγαλάκην.
Κατά την συνεδρίασιν ταύτην παρίστανται και οι αυτεπαγγέλτως διορισθέντες ως συνήγοροι Ν. Δοντάς, Δ. Παπαρρηγόπουλος και Ζαχ. Αντωνιάδης, οίτινες μετά ταύτα απεχώρησαν, απαλλαγέντες υπό του Προέδρου των ανατεθέντων αυτοίς, δια των υπ’ αριθ. 322,323 και 341/46 πράξεών του, καθηκόντων των ως συνηγόρων.
Η κατάθεση του Καπετάν Πετρακογιώργη
…μεθ’ ό κατά διαταγήν του Προέδρου προσήλθεν έτερος μάρτυς όστις ερωτηθείς περί της ταυτότητός του κ. λ. π. απήντησεν ότι ονομάζεται :
ΠΕΤΡΑΚΟΓΙΩΡΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, εγεννήθη εις Μαγαρικάρι Κρήτης και κατοικεί ενταύθα ως εκ της ιδιότητός του Βουλευτής Κρήτης, ετών 55 και Χριστιανός Ορθόδοξος. Ωρκίσθη επί του Ιερού Ευαγγελίου κατά τα άρθρα 85 της Σ. Π. Ν. και Κ. Π. Δικονομίας εξετασθείς δε καταθέτει τα εξής : Πλην των όσων εν τη προανακρίσει κατέθεσα εν συνεχεία καταθέτω και τα εξής : Κατά την διάρκεια της κατοχής εγώ ήμην εις την Κρήτην Αρχηγός της Αντιστάσεως, τας ημέρας της πτώσεως των αλεξιπτωτιστών ευρισκόμην στα Χανιά μαζί με τον Δημητρακάκην στο Ξενοδοχείον «Μίνωα». Παρακολουθήσαμεν τας επιχειρήσεις από την πρώτην στιγμήν. Για το Ηράκλειον δεν γνωρίζω εξ ιδίας αντιλήψεως, διότι όπως λέγω ήμην εις τα Χανιά. Εις Μοίρες όπου ευρισκόμην αργότερα έλαβα ένα τηλεφώνημα από την Χωροφυλακήν να πάω εις το Ηράκλειον.
Εις το Ηράκλειον εσκότωσαν και ένα μου παιδί. Εις το Ηράκλειον οι Γερμανοί έκαμαν επί 6-8 ημέρας μάχας, όποιον δε εύρισκον, χωρίς καμίαν διαδικασίαν τον εσκότωναν, τούτο δε συνέβη και μετά την μάχην του Ηρακλείου. Όπως έμαθα πολύ κόσμο εσκότωσαν. Σε τέτοιο βαθμό είχαν φθάσει οι εκτελέσεις που ούτε τους τάφους των γνωστών δεν γνωρίζομεν. Το παιδί μου συνελήφθη άοπλον, ήτο δε 18 ετών, αλλά με πρόωρον ανάπτυξιν. Τούτο έγινεν την 29ην Μαΐου 1941. Μετά την κατοχήν έγιναν ομαδικές εκτελέσεις. Τον Σεπτεμβρίον 1942 ήμην εις τον Ψηλορείτην. Εις την Μεσσαρά είχον συγκεντρωθή τα υπολείμματα των Αγγλικών Στρατευμάτων με σκοπόν να βρούν μέσον να φύγουν δια την Αίγυπτον, εκεί δε διεφώνησαν οι Άγγλοι μεταξύ των και μισοί παρεδόθησαν στους Γερμανούς και οι λοιποί ανέβησαν στα βουνά. Τότε είχα πληροφορηθή ότι κατεζητούμην από τους Γερμανούς και γι’ αυτό εκάθησα με την οικογένειά μου στο χωριό μου το Μαγαρικάρι. Την 1ην Μαρτίου 1942 οι Γερμανοί περιεκύκλωσαν το χωριό και ηθέλησαν να πιάσουν την οικογένειάν μου. Από τότε κατέφυγα στο βουνό. Το Μαγαρικάρι κατεστράφη τελευταία μετά την Λοχριά και τις Καμάρες, παραδειγματικώς δε επί 22 ημέρας διήρκεσεν η καταστροφή του, επήραν δε εκ του χωρίου περί τας 500.000 οκάδας λάδι, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν τα σπίτια των, τα οποία κατέστρεψαν σε βαθμό να φανούν νερό στα θεμέλιά των. Εμένα έστειλαν 42 συγγενείς μου στην Γερμανία και κανένας μέχρι σήμερον δεν επέστρεψε. Από το Μαγαρικάρι πήρανε 15 άνδρες και 9 γυναίκες και συνεπλήρωσαν τον αριθμόν που ήθελον, εξ αυτών μία γυναίκα ήτο έγγυος. Το χωρίο μου κατεστράφη διότι οι Γερμανοί είπαν ότι έκαμα πολυτελή κηδεία στη μητέρα μου, ενώ εγώ όταν εγένετο η κηδεία ήμην στο βουνό. Και τα τρία ανωτέρω χωρία εκ θεμελίων κατεστράφησαν, ακόμη δε μέχρι σήμερα ο κόσμος δεν πήγε στο Μαγαρικάρι, τέτοια ήτο η καταστροφή ! Κανένα δικαιολογητικό δεν υπήρχεν δια την καταστροφήν των ανωτέρω χωρίων, πλην του Μαγαρικαρίου διότι κατηγόμην εγώ από εκεί. Τότε ετυφέκισαν 45 άτομα, εκ των οποίων 2 γυναίκες. Εζήτησα να μάθω λεπτομερώς και συγκεκριμένως πληροφορίας δια τα γεγονότα του Μαγαρικαρίου γιατί κατηγόμην από εκεί. Έστειλαν μάλιστα δύο ανθρώπους επί σκοπώ δια να ζητήσουν πληροφορίας. Τοιαύτη δε ήτο η συμπεριφορά των Γερμανών, ώστε τα πτώματα έμειναν μέρες άταφα. ‘Ολες οι γυναίκες ήσαν σκοτωμένες σ’ ένα σημείο, εις το οποίον προφανώς και εξετελέσθησαν.
Εις το σημείον τούτο ο Πρόεδρος χάριν αναψυχής διέκοψε την συνεδρίασιν δια την 20ην Νοεμβρίου 1946, ημέραν Τετάρτη και ώραν 4 μ. μ. Την 20ην Νοεμβρίου 1946, ημέραν Τετάρτην και ώραν 4 μ. μ. επανήλθεν το Δικαστήριον εις δημοσίαν αυτού συνεδρίασιν, παρόντων του τε Β. Ε. του Γραμματέως, των κατηγορουμένων και των συνηγόρων των. Μεθ’ ό κατά διαταγήν του Προέδρου καλείται ο αυτός ως άνω μάρτυς Γεώργιος Πετρακογιώργης, όστις εν συνεχεία καταθέτει : Κατά την εποχήν των γεγονότων της Βιάννου εγώ ήμην στον Ψηλορείτην. Οι αντάρτες του Παντουβά δεν είχον επικοινωνίαν με τα χωριά της Βιάννου. Με το χωριό δεν είχομεν επικοινωνίαν διά να μην δώσωμε το δικαίωμα εις τους Γερμανούς να κάμουν αντίποινα, εγώ εκυκλοφόρουν με το ψευδώνυμό μου «Οδυσσεύς». Πολλές φορές είχαμε τέσσαρες ημέρας να φάμε και τούτο δια να μη επικοινωνούμε με τα χωριά. Τα χωριά της Βιάννου δεν είχον αντάρτες. Τα καταστραφέντα χωριά ήσαν πριν την πλευράν της περιοχής των Αστερουσίων ορέων. Δια να λάβετε σαφή ιδέαν των γεγονότων της Βιάννου δέον να καλέσητε τον δημοσιογράφον Διγενάκην, όστις ήτο αυτόπτης μάρτυς. Και αν ακόμη παρίστατο ανάγκη να σταλούν αντάρτες προς μίαν κατεύθυνσιν πάντως σκοπός μας ήτο να αποφεύγουν να διέρχωνται εκ χωρίων, με αποκλειστικόν σκοπόν να αποφεύγωνται τα αντίποινα εκ μέρους των Γερμανών. Μου είχον στείλει προσωπικήν επιστολήν προς τον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως Καϊρου Εμμ. Τσουδερόν, δια της οποίας του εζήτουν να παύσουν τα σαμποτάζ, διότι μετά οι Γερμανοί εστρέφοντο εναντίον του αμάχου πληθυσμού. Κατά την 20-26 Αυγούστου 1943 ευρισκόμην εις Λειβαδιάτικο βουνό, απ’ εκεί πέρασαν 150 Γερμανοί, πλησίον εκεί είδον 8 ανθρώπους τους οποίους και εξετέλεσαν, ήσαν δε αθώοι εργατικοί άνθρωποι και ευρέθησαν εκεί προς μεταφοράν ξύλων. Την επομένην το Γερμανικόν αυτό τμήμα επροχώρησεν προς τα επάνω εκεί δε ήτο ένας παπάς ονόματι Βαρδιάβασης, με κάτι κατοίκους των γύρω χωριών, όπως από τον Άγιον Αβδελά, αργότερα εις το χωρίον Μετόχι εξετέλεσαν τον ανωτέρω παπάν. Εις το σημείον τούτο ο Γραμματεύς κατ’ εντολήν του Προέδρου ανέγνω την ένορκον κατάθεσιν του Βαρδιάβαση Γεωργίου του Ανδρέου συνταξιούχου δημοδιδασκάλου ετών 78. Μεθ’ό ο μάρτυς συνεχίζει ως κάτωθι : Εις την θέσιν ένθα συνελήφθησαν δι’ εν τη αναγνωσθείση καταθέσει αναφερόμενοι, αποκλείεται να ήτο (απαγορευμένη ζώνη ), διότι εκεί ήσαν στάνες και εφ’ όσον υπήρχαν στάνες δεν ήτο δυνατόν να ήτο η περιοχή απηγορευμένης ζώνης. Είς βοσκός ονόματι Πολυζώης, ευρέθη εις το βουνό και εστάλη εις το χωρίο Γουργούθι και κατόπιν διαταγής μου δια να ειδή εάν ήτο εκεί Γερμανοί, επιστρέψας δε με επληροφόρησεν ότι πολλά Γερμανικά αυτοκίνητα είχον εκεί σταθμεύσει. Η δύναμις των ανταρτών που είχα εκείνην την στιγμήν μαζί μου ανήρχετο μόνον εις 10 άνδρες. Την πρωϊαν αντελήφθην την κύκλωσιν των πέριξ χωριών. Οι Γερμανοί όπου έβλεπον άνθρωπον τον εφόνευον. Κατέστρεψαν το χωριό Γερακάρι και εφόνευσαν 55 άτομα, εις Βρύσσες εφονεύθησαν 30, εις Καρδάκι 20, εις Άνω Μέρος 10, Κρύα Βρύσση 35, εις Σαχτούρια 36. Την 26ην Αυγούστου 1943 κατεστράφησαν η Λοχριά και το Μαγαρικάρι. Δια τας βιαιότητας και καταστροφάς δεν υπήρχε καμμία αιτία, εξέδωκαν τότε προκήρυξιν και έλεγον ότι επειδή διήλθεν εξ ορισμένων χωρίων ο απαχθείς Κράιπε κατάστρεψαν τα χωρία τούτα. Εν αγγλικόν πλοίον προσέγγισεν εις την «Σαχτουριανήν Γυαλιάν» και επειδή το πλοίον προσέγγισεν εκεί κατέστρεψαν τα χωριά.
Από τα χωριά που κατεστράφησαν οι αντάρτες ήσαν εις πολύ μεγάλην απόστασιν. Κατ’ ερωτήσεις του Β. Ε. ο μάρτυς απαντά εν συνεχεία ως εξής : Δεν υπάρχει εις την ιστορίαν των αιώνων απανθρωπότερον μέσον από εκείνο που μετεχειρίσθη ο Σούμπερτ εις την εκτέλεσιν των 4 ανταρτών μου, ουδέν κακόν ή ουδεμία αφορμή έδωσαν οι αντάρτες εις τον Γερμανικόν Στρατόν. Τα πάντα κατέλυσαν οι Γερμανοί. Τους 4 αντάρτες μου εξετέλεσαν, εβασάνισαν τόσον απανθρώπως που και ο μεγαλύτερος σαδιστής του κόσμου να ήτο θα συνεκινείτο, δυστυχώς όμως οι εκτελεσταί δεν εκάμφθησαν, αλλ’ απέκοπτον τα δάκτυλα των θυμάτων από τον ταρσόν των χειρών των, τους έβαζαν σύρματα εις τα πόδια και εφήρμοζαν επί των δυστυχών αυτών ανθρώπων το σύστημα της «μηλιγγίτιδος», εξ όλων των αναφερθέντων εγκλημάτων ουδεμία περίπτωσις υπάρχει να εγένετο προ κάθε εκτελέσεως η εξέτασις των θυμάτων προς απόδειξιν της ενοχής των ή μη. Τον Γερμανικόν Στρατόν χαρακτηρίζω ως τον «ανανδρώτερον Στρατόν της γής ». Το 1943 εις ολόκληρον την Κρήτην υπήρχον 500 αντάρτες οργανωμένοι. Επί όλα τα έτη της κατοχής επεστράτευον υποχρεωτικώς τον πληθυσμόν της Νήσου και τον υπεχρέωναν να εργάζεται εις οχυρωματικά έργα. Ο Σούμπερτ έκανε χιλιάδας εκτελέσεις. Την εξουσίαν των εκτελέσεων την είχε δώσει η Διοίκησις του Φρουρίου Κρήτης των στρατευμάτων κατοχής εις Κρήτην. Οι εκτελεσθέντες εις Κρήτην εν όλω 6.500 συμπεριλαμβανομένων και 238 γυναικών.
Εξ αυτών εις τον Νομόν Ηρακλείου εξετελέσθησαν 1200 εκ των οποίων 180 γυναίκες. Εγώ προσωπικώς ούτε ζήτησα ούτε επεβάρυνα κανένα δια την διατροφήν των ανταρτών μου. Μου αφήρεσαν 200 τόνους πυρηνελαίου και 25 τόνους ελαιολάδου από εισόδημα πατρικής μου κληρονομιάς, διέθεσα μέγα χρηματικόν ποσόν και ηγόρασα τρόφιμα, τα οποία έκρυψα στον Ψηλορείτην. Εγώ προσωπικώς δεν ημπορώ να αρνηθώ ότι δεν έκαμα μάχας με τους Γερμανούς. Όσας μάχας έδωσαν, έγιναν ουχί κάτω των 1.800 μέτρων του Ψηλορείτη. Χαρακτηριστικόν είναι ότι οι Γερμανοί κατά το διάστημα της κατοχής δεν συνέλαβον κανένα αντάρτην, άρα λοιπόν αποδεικνύεται ότι αντάρτες δεν ήσαν στα χωριά αλλά στα όρη. Κατ’ ερωτήσεις του εκ των συνέδρων Γ. Βαρσάμου ο μάρτυς απαντά : Ο Σούμπερτ είχε καταρτήσει μίαν ομάδα από Γερμανούς, αλλ’ είχε προσλάβη και χωροφύλακας. Εις στο μπλόκον που μας έκανε ο Σούμπερτ τον Ιούλιον του 1942 δεν ήτο ο Ηγουμενάκης. Εάν ο Σούμπερτ δεν είχε προσλάβη τους χωροφύλακας ήτο αδύνατον να είχε σωθεί. Κατ’ ερωτήσεις του εκ των συνέδρων Β. Τσεκούρα ο μάρτυς απαντά εν συνεχεία : Ο προορισμός των ανταρτών ήτο να διατηρούν ορισμένας ελεύθερας περιοχάς, να καλύπτουν τα όργανα πληροφοριών των Συμμάχων και να διευκολύνουν πάση θυσία Άγγλους οι οποίοι δεν εγνώριζον τας τοποθεσίας της Κρήτης, αι ανωτέρω δε εντολαί μας είχαν δοθή από την Μέσην Ανατολήν. Πολλές φορές εγώ προσωπικώς ηρχόμην εις διάστασιν με τους Άγγλους δια τα σαμποτάζ και τούτο δια να μη εκτελώνται μετά τα σαμποτάζ αθώοι Έλληνες. Πολλές φορές συνέλαβον αυτομόλους Γερμανούς τους οποίους έστειλον στη Μέσην Ανατολήν, συγκεκριμένως δε συνέλαβον μίαν φοράν 6 και άλλην 4. Κατ’ ερωτήσεις του εκ των συνηγόρων Γ. Τσίληθρα ο μάρτυς απαντά : Την 9ην Ιουλίου 1942 εις την θέσιν «Παπά Πέραμα» ηναγκάσθην να δώσω μάχην με τους Γερμανούς δια να σωθώ, διότι μου έκαναν μπλόκο και με εκύκλωσαν. Την 15ην Αυγούστου 1943 εις την θέσιν «Τραχήλι»ευρέθην κυκλωμένος από όλα τα σημεία του ορίζοντος, ευρέθη όμως εις ένα στενόν κλοιόν από 400 Γερμανούς, εκεί δε εφονεύθησαν όλοι οι αντάρτες μου πλην εμού και ετέρων δύο. Επίσης έδωσα και άλλας μάχης επάνω εις τον Ψηλορείτην. Τον Ιούλιον 1944 έγινε μία οργάνωσις εις την οποίαν συνεπήχθησαν όλες οι ομάδες αντιστάσεως, διότι πληροφορηθήκαμε ότι οι Γερμανοί επρόκειτο να συμπτυχθούν. Οι Γερμανοί δεν διέτρεχον κανέναν κίνδυνον από τους αντάρτες ως επροφασίζοντο. Ουδέποτε οι Γερμανοί ηδύναντο να φανταστούν ότι διατρέχουν κίνδυνον από τους αντάρτες. Οσάκις επληροφορούντο πού είχαμε την έδρα μας έκαμαν εξορμήσεις. Κατά τη γνώμη μου, όλας τας εκδικήσεις που έκαμαν στην Κρήτη οι Γερμανοί, τας έκαμαν διότι είχον τη γνώμην ότι ο πληθυσμός αυτής ήτο Αγγλόφιλος. Κατ’ ερωτήσεις του εκ των συνηγόρων Α. Κρυστάλλη ο Μάρτυς εν συνεχεία απαντά : Μετά την παραλαβή του Κράιπε εκ της ομάδος Ανωγείων , τον παρέλαβα εγώ, τον πήρα από το Αμάρι-Γερακάρι και από εκεί τον έστειλα στον προορισμό του. Η ομάς των Ανωγείων απετελείτο κατ’ αρχήν από 15 άτομα και ύστερα ηυξήθη εις 180. Ουδέποτε κομμουνισταί ήλθον εις σύγκρουσιν με τους Γερμανούς, μόνον μίαν φοράν εις τοποθεσίαν «Κοξαρέ» ήλθον εις μικράν σύγκρουσιν. Η δύναμις των κομμουνιστών εις Κρήτην ήτο μικρά και διέθετε ολίγα όπλα, διότι ημείς είχομεν ειπή στους Άγγλους να μην τους οπλίσουν. Εις το σημείον τούτο ο μάρτυς αρνείται ν’ απαντήση εις τας ερωτήσεις των συνηγόρων, απεκάλεσε δε αυτούς χειροτέρους των κατηγορουμένων. Ο Πρόεδρος παρατηρεί τον Μάρτυρα. Ο μάρτυς διευκρινίζει ότι δεν ήθελε να θίξη τους συνηγόρους, αλλ’ απλώς εξέφρασε τον πόνον του. Μεθ’ ό ο κατηγορούμενος Μύλλερ δηλοί ότι επειδή ο Μάρτυς εδήλωσε ότι ο Γερμανικός Στράτος είναι ο ανανδρότερος στρατός του κόσμου, δεν έχει να μην έχει καμίαν ερώτησιν και κατόπιν τούτου εδήλωσεν ο Μάρτυς ότι ουδέν άλλο έχει να προσθέσει…
* Ο κ. Ο Γιώργος Καλογεράκης είναι Δ/ντης Δημοτικού Σχολείου Καστελίου
και Δρ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Ο Καπετάν Πετρακογιώργης (δεύτερος από αριστερά) με πέντε από τους άντρες του στη Μονή Βροντησίου. Πρώτος αριστερά και δίπλα στον Αρχηγό ο Εμμανουήλ Τσικριτζής ή Σκουρομανόλης. Πρώτος από δεξιά ο Γεώργιος Καργάκης ή Ψαρογιώργης. Δίπλα στον Ψαρογιώργη ο Κωσταντίνος Βεϊσάκης-Βεϊσόκωστας.
