Γράφουν τα μέλη της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4 Ε):
Ρούσσος Πέτρος, Αναπληρωτής Καθηγητής Δενδροκομίας, Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Δεναξά Νικολέτα-Κλειώ, Διδάκτωρ Ελαιοκομίας – Εξωτερικός Συνεργάτης Εργαστηρίου Δενδροκομίας, Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών
Κλάδεμα καρποφορίας ελιάς
Τι εννοούμε με τον όρο κλάδεμα;
Με τον όρο κλάδεμα εννοούμε την αποκοπή μερών του δένδρου με συγκεκριμένο σκοπό. Τα μέρη του δένδρου που μπορούν να αποκοπούν είναι βλαστοί, κλάδοι, βραχίονες, κορμός και ρίζες, αν και οι τελευταίες κλαδεύονται μόνο κατά τη φύτευση των νεαρών δενδρυλλίων ή για πολύ συγκεκριμένους σκοπούς.
Η ελιά αντιδρά θετικά στο κλάδεμα, με την προϋπόθεση ότι αυτή η καλλιεργητική τεχνική θα εφαρμοστεί σωστά και ανάλογα με τις ειδικές απαιτήσεις του εκάστοτε ελαιώνα, της ποικιλίας ή δένδρου ξεχωριστά και τις απαιτήσεις του παραγωγού φυσικά.
Κλάδεμα καρποφορίας
Πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της παραγωγικής ζωής των δένδρων. Πρέπει ο παραγωγός να γνωρίζει ότι η ελιά καρποφορεί σε ξύλο της προηγούμενης βλαστικής περιόδου, στο οποίο η ελιά τον επόμενο χρόνο θα καρποφορήσει. Σκοπός, λοιπόν, κάθε καλλιεργητικής τεχνικής θα πρέπει να είναι, πέρα από την επίτευξη άριστης παραγωγής, η δημιουργία εύρωστης, νέας βλάστησης κάθε χρόνο, ώστε το δένδρο να είναι κάθε χρόνο παραγωγικό. Στην ελιά κατά την ενηλικίωση του δένδρου υπάρχει έντονος ανταγωνισμός μεταξύ βλάστησης και καρποφορίας. Η ζωηρή βλάστηση οδηγεί σε ακαρπία την επόμενη χρονιά, ενώ η μεγάλη καρποφορία εμποδίζει την ανάπτυξη ικανοποιητικής βλάστησης και οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή τη χρονιά που ακολουθεί.
Το κλάδεμα καρποφορίας αποσκοπεί:
- Να διατηρήσει τη σκελετική δομή σύμφωνα με το αρχικό σχήμα διαμόρφωσης του δένδρου (να διατηρήσει δηλαδή το σχήμα που έχει το ελαιόδενδρο).
- Να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή παραγωγή υψηλής ποιότητας.
- Να εκθέσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ποσοστό της κόμης του δένδρου στην ηλιακή ακτινοβολία.
- Να επιμηκύνει την παραγωγική ζωή των δένδρων και να επιβραδύνει τη γήρανση της κόμης.
- Να διευκολύνει τη συγκομιδή των καρπών.
- Να αμβλύνει το φαινόμενο της παρενιαυτοφορίας.
Γενικά, η ελιά κλαδεύεται κάθε χρόνο ήπια έως μέτρια ή κάθε δύο χρόνια πιο αυστηρά, ανάλογα με τη ζωηρότητα της νέας βλάστησης. Υπάρχει και το ενδεχόμενο το κλάδεμα να γίνεται κάθε τρία χρόνια, τούτο όμως εξαρτάται από τη ζωηρότητα της ποικιλίας και τις εδαφοκλιματικές και καλλιεργητικές συνθήκες.
Για τη σωστή εφαρμογή του κλαδέματος καρποφορίας θα πρέπει να συνδυάζεται γνώση με εμπειρία και να λαμβάνονται υπόψη τα εξής:
- Ο σημαντικότερος κανόνας: ζωηρότητα με καρποφορία δρουν ανταγωνιστικά. Υψηλή ζωηρότητα οδηγεί σε χαμηλή καρποφορία. Στόχος είναι να επιτυγχάνουμε μέτρια ζωηρότητα με υψηλή καρποφορία.
- Η καρποφόρος ζώνη της ελιάς κατανέμεται στην περιφέρεια του δένδρου σε βάθος 60-90 cm. Τα σκιαζόμενα μέρη έχουν μειωμένη καρποφορία (Εικόνα 1).
- Πρέπει να εφαρμόζεται αυστηρότερο κλάδεμα τη χρονιά που αναμένεται η μεγάλη παραγωγή και ήπιο κλάδεμα την άνοιξη της επόμενης χρονιάς. Με αυτό τον τρόπο αντισταθμίζεται εν μέρει η φυσιολογική τάση για παρενιαυτοφορία.
- Την ποικιλία και την ηλικία: οι ζωηρές ποικιλίες πρέπει να κλαδεύονται πιο ήπια. Το κλάδεμα επίσης πρέπει να είναι πιο αυστηρό στα γερασμένα δένδρα και σε δένδρα μικρής ζωηρότητας από ό,τι σε νεαρά δένδρα.
- Τη θρεπτική κατάσταση του δένδρου: σε αυτή την περίπτωση δείκτης της θρεπτικής κατάστασης του δένδρου αποτελεί το μήκος της νέας βλάστησης. Ειδικότερα, εάν η ανάπτυξη του κλαδιού που σημειώθηκε είναι ίση με 0,2-0,6 m τότε το εφαρμοζόμενο κλάδεμα ήταν κατάλληλο. Αντίθετα, εάν τα περισσότερα κλαδιά παρουσιάζουν επιμήκυνση 0,15 m, τότε το εφαρμοζόμενο κλάδεμα μπορεί να χαρακτηριστεί αρκετά ήπιο και θα πρέπει να εντατικοποιηθεί την επόμενη φορά με στόχο τη μείωση του όγκου της κόμης.
- Όσο πιο αυστηρό είναι το κλάδεμα τόσο πιο ζωηρή και μη παραγωγική θα είναι η νέα βλάστηση.
- Τύπος και γονιμότητα εδάφους, ύψος βροχοπτώσεων, καλλιεργητικές τεχνικές (λίπανση και άρδευση): οποιοσδήποτε παράγοντας οδηγεί σε αύξηση της ζωηρότητας της βλάστησης, συνδυάζεται με μέτριας έντασης κλάδεμα.
Βασικές πρακτικές για το κλάδεμα καρποφορίας
- Διατηρούμε το σχήμα του δένδρου και περιορίζουμε τις διαστάσεις του για διευκόλυνση της συγκομιδής, κρατώντας όσο το δυνατόν την καρποφόρο ζώνη κοντά στον κορμό. Ποτέ δεν απομακρύνουμε την καρποφόρο ζώνη από τον κορμό (Εικόνες 2-5).
- Αραιώνουμε το υψηλό μέρος της κόμης ή/και αφαιρούμε πυκνούς και διασταυρούμενους βλαστούς σε όλη την κόμη του δένδρου έτσι ώστε να εξασφαλίσουμε ικανοποιητικό φωτισμό και αερισμό.
- Αφαιρούμε τους κλάδους που είναι εξαντλημένοι από την παραγωγή των προηγούμενων ετών (ποδιές) και ανανεώνουμε τους δευτερογενείς και τριτογενείς βραχίονες. Ο κανόνας είναι να αφαιρείται το τμήμα που σκιάζεται(έχει καρποφορήσει επανειλημμένα) και όχι αυτό που σκιάζει (που είναι το νεότερο, βρίσκεται πάνω από αυτό που σκιάζεται και εκπτύσσεται από σημείο πιο κοντά στον κορμό) (Εικόνα 6).
- Αφαιρούμε όλους τους ξερούς, ημίξερους ή προσβεβλημένους, ή και τραυματισμένους από μηχανικά αίτια και επιδιώκουμε την παραγωγή νέας βλάστησης με μέτριας αυστηρότητας κλαδέματα έτσι ώστε σε βάθος χρόνου να αντικαταστήσει τους εξαντλημένους καρποφόρους βλαστούς.
- Αφαιρούμε λαίμαργους βλαστούς και ειδικά όσους βρίσκονται στο εσωτερικό του δένδρου και εμποδίζουν την είσοδο της ηλιακής ακτινοβολίας.
- Αφαιρούμε όλες τις παραφυάδες που φύονται στο λαιμό του δένδρου ή από το ριζικό σύστημα.
