Στα 2.456 μέτρα υψόμετρο, το εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού διαιωνίζει την πανάρχαια συνήθεια λατρείας των Ιερών Κορυφής. Το ξερολιθικό κτίσμα που αποτελείται από δύο κυκλικής κάτοψης χώρους, για τη διαμονή των προσκυνητών και τον κυρίως χώρο λατρείας, έχει σε κάτοψη το σχήμα θήκης βιολιού. Είναι μετόχι της Μονής Δισκουρίου (ανήκει στο Δήμο Κουλούκωνα) που βρίσκεται στη ρίζα της βόρειας πλαγιάς του Ψηλορείτη, και γιορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα κατά την οποία προσκυνητές από ολόκληρη την Κρήτη ανεβαίνουν για προσκύνημα.
Το εκκλησάκι κατά τη διάρκεια του χειμώνα σκεπάζεται από χιόνι, ενώ κατά τους θερινούς μήνες μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν προσωρινό καταφύγιο για διανυκτέρευση.
Στο πλάτωμα γύρω από το εκκλησάκι και ειδικά στην νότια προστατευμένη πλευρά του υπάρχει η δυνατότητα για υπαίθρια διανυκτέρευση, αλλά απαιτείται κατάλληλος εξοπλισμός εξαιτίας των χαμηλών θερμοκρασιών που αναπτύσσονται την νύχτα.
Σε παλιότερα χρόνια, η εορτή του Τιμίου Σταυρού ήταν πόλος έλξης των Κρητικών που από ολόκληρο το νησί ξεκινούσαν το μεγάλο ταξίδι προς την κορφή του Ψηλορείτη.
Ένας λόγιος του 19ου αι., ο Παύλος Βλαστός, μας άφησε καταπληκτικές περιγραφές της ανάβασης προς το πέτρινο ξωκκλήσι, χαρακτηρίζοντας την μάλιστα ως «ιερά πορεία». Ο ίδιος είχε ανεβεί στο ιερό προσκύνημα το 1860 και το 1872. Οι προσκυνητές φρόντιζαν να φτάσουν από την παραμονή στις πλαγιές του Ψηλορείτη και να καταφύγουν για διανυκτέρευση στις μάντρες των βοσκών. Οι τελευταίοι τους φιλοξενούσαν και, παρατηρώντας τα άστρα, μάντευαν την κατάλληλη ώρα -μετά τα μεσάνυχτα- που έπρεπε να ξεκινήσουν για να βρεθούν τα χαράματα στο Σταυρό. Έβαζαν φωτιά στα φρύγανα και τους θάμνους που φύτρωναν κατά μήκος του μονοπατιού και φωτιζόταν η «ιερά πορεία» στη νυκτερινή διαδρομή της. Την ίδια ώρα, οι κάτοικοι των πόλεων και των γύρω χωριών ξενυχτούσαν για να παρακολουθήσουν τη φωτεινή πορεία προς την κορυφή, αφού οι φωτεινές γραμμές διακρίνονταν από πολύ μακριά.
Πολλοί κάτοικοι των χωριών της περιοχής του Ψηλορείτη ακόμα και σήμερα πιστεύουν πως τα μεσάνυχτα της μεγάλης γιορτής του Σταυρού ένας φωτεινός σταυρός φτερουγίζει από τη μια βουνοκορφή της Κρήτης στην άλλη, όπου υπάρχει ναός του Τιμίου Σταυρού.
Πηγή: destinationcrete.gr
