Γράφει ο Γιάννης Ζαϊμάκης*
Συναντηθήκαμε για πρώτη φορά στην Αθήνα, στο καφενείο Μουριά στη Χαριλάου Τρικούπη αρχές της δεκαετίας του 1990 με πρωτοβουλία κοινών φίλων.
Ο Δημήτρης Κορνάρος είχε ήδη εγκαταλείψει την Αθήνα αφήνοντας πίσω του τις σπουδές στα μαθηματικά και τη βουή της μεγαλούπολης αναζητώντας τις ευτοπίες που είχε στο μυαλό του στις μικρές κοινότητες αλληλογνωριμίας που διαμορφώνονται κοντά σε τοπία της φύσης, όπως ήταν ο τόπος που αποφάσισε να ζήσει ο Προφήτης Ηλίας.
Συζητήσαμε για τα κινήματα πόλης τα οποία τον απασχολούσαν και το ρεύμα της κοινωνικής οικολογίας και γρήγορα βρήκαμε ένα άλλο κοινό ενδιαφέρον τα αδέσποτα ρεμπέτικα και τα «κρητικορεμπέτικα» που ως διδακτορικός φοιτητής μελετούσα τότε και για το ίδιο αποτελούσαν κώδικες συμπεριφοράς στην καθημερινή του ζωή.
Οι περιοδικές συζητήσεις μας συνεχίστηκαν και τις επόμενες δεκαετίες.
Ο Δημήτρης συνδύαζε το ελευθεριακό πνεύμα με την αντισυμβατική πράξη.
Ως εραστής των εγχειρημάτων της αυτοοργάνωσης και της πολιτισμικής δημιουργίας από τα κάτω πειραματίστηκε με το Θέατρο των Αγρών στο Κυπαρίσσι και το συνεργατικό καφενείο «Οίκο Αντοχής» στον Προφήτη Ηλία όπου καλούσε συνοδοιπόρους για να βιώσουν τη μέθη και τις αξίες του συμβιωτικού συμποσιασμού μακριά από το θόρυβο της κονσερβαρισμένης ψυχαγωγίας.
Τη ζωή του τη μοίρασε ανάμεσα στο βουνό και τη θάλασσα.
Στο βουνό ικανοποιούσε την περιέργεια του για τα περιπατητικά μονοπάτια της φύσης που επιτρέπουν στους ανθρώπους να αναζητούν το απρόσμενο των άλλων τόπων και στις διαδρομές του άδραξε την ευκαιρία να διάγει ένα επιθυμητό, μη αλλοτριωμένο, εργασιακό βίο.
Η θάλασσα ήταν η διέξοδος για μια περιστασιακή αλλά αναγκαία φυγή πέραν των συμβολικού ορίου που καθορίζει ο τόπος κατοικίας και οι συνηθισμένες κοινωνικές συναναστροφές.
Ως ένας σύγχρονος Σεβάχ Θαλασσινός διέσχιζε με παρέες ομοιδεατών ακτιβιστών το Λιβυκό πέλαγος για να εκφράσει την αντίθεση του στην υδρόλυση των χημικών της Συρίας και στις μιλιταριστικές επεμβάσεις των ισχυρών της γης στην περιοχή και ως καπετάνιος του καϊκιού Free Gaza με ακτιβιστές του κινήματος Free Gaza Μovement συμμετείχε στο σπάσιμο του θαλάσσιου αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ το 2008 υπενθυμίζοντας μας τη κοσμοπολίτικη λογική των σύγχρονων κινημάτων αλληλεγγύης.
Είχα καλέσει το Δημήτρη σε σεμινάρια μαθημάτων μου και στις εκδηλώσεις του ετήσιου συνεδρίου για νέους ερευνητές του Τμήματος Κοινωνιολογίας (στην θεματική ομάδα των κοινών και της αλληλέγγυας οικονομίας) και παρατηρούσα την έλξη που ασκούσε η ευγενική φυσιογνωμία του ριζοσπάστη ακτιβιστή με το λιτό, συχνά απρόσμενο, λόγο του που συχνά επέστρεφε σε ένα βασικό πρόταγμα: οι ιδέες ανθίζουν μόνο όταν γενούν συλλογική δράση.
Και δεν ήταν λίγα τα εγχειρήματα συλλογικής δράσης στα οποία η συμβολή του Δημήτρη ήταν καθοριστική: η ομάδα οικολογικής αγροκαλλιέργειας του Πανεπιστημίου Κρήτης «Ζιζάνια», η συλλογικότητα «Κοινοτικά Υποστηριζόμενη Γεωργία», η κολεκτίβα ελαιοκαλλιέργειας «Λάδι στο Γρανάζι της Κατάληψης»….
Ο Δημήτρης πίστευε στις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης και πρωτοστάτησε στη δράση του τοπικού κινήματος αλληλεγγύης στους πρόσφυγες και στις πρακτικές αντίστασης στην ξενοφοβία και τον κοινωνικό ρατσισμό που τον οδήγησε στη σύγκρουση με τα εθνικιστικά παρακλάδια νεοφασιστικών πυρήνων στο νησί.
Σε αυτό το πλαίσιο συνεργάστηκε με κοινωνικά κινήματα της πόλης για την οργάνωση του αντιρατσιστικού φεστιβάλ στον παλιό Λάκκο, στα κουτούκια του οποίου, οραματιζόταν να δώσει πολιτισμική ζωή και έκφραση.
Τους τελευταίους μήνες συζητούσα μαζί του μια ιδέα μου που αφορούσε τη δημιουργία μιας εναλλακτικής οικοκοινότητας στη νότιο Κρήτη.
Αμέσως μετά την αρχική τηλεφωνική επικοινωνία με κάλεσε στον καφενείο του για να αναπτύξει τις σκέψεις του για το πώς σε ένα τέτοιο εγχείρημα θα μπορούσε να βρουν έκφραση οι ιδέες της κοινωνικής και οικολογικής γεωργίας και ενός εναλλακτικού εκπαιδευτικού τουρισμού.
Ο Δημήτρης ως άνθρωπος της δράσης είχε βρει τοποθεσία «ενεργειακή και ευ-τοπική» και είχε συνεννοηθεί με φίλους του στα νότια του νομού Ηρακλείου για να διευθετηθούν πρακτικά ζητήματα in situ.
Η απουσία του στη Γαλλία για ένα χρονικό διάστημα οδήγησε στην αναβολή της συνάντησης.
Ακολούθησε η κρίση της πανδημίας και η δική μου ενασχόληση με τα πανεπιστημιακά καθυστέρησε το τηλέφωνο που περίμενε μετά την επιστροφή του.
Έμαθα το ξαφνικό θάνατο από μια συνάδελφο μου και με πληροφόρησαν για την τελευταία ανάρτηση του που αναφερόταν σε ένα αγαπημένο του τραγούδι το «Δεν χωράς πουθενά» (Τρύπες).
Θυμήθηκα πως στις τελευταίες μας συζητήσεις του άρεσε να μιλά για τη νέα του ιδιότητα ως ραδιοφωνικός παραγωγός, για τις μουσικές που αγαπούσε και για το πώς μπορούμε μέσα από τις ιστορίες των τραγουδιών να μιλήσουμε στον κόσμο για τις περιπέτειες των ανθρώπων.
Θυμάμαι και το ενδιαφέρον του για μια μικρή ιστορία που του διηγήθηκα και αφορούσε τις ραδιοφωνικές συνομιλίες που είχα στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ως ραδιοπειρατής στα μεσαία κύματα στο Ηράκλειο με πειρατικό σταθμό στο Προφήτη Ηλία.
Του είχα υποσχεθεί πως θα αναζητήσουμε κάποιο στιγμή το νεαρό τότε παιδί με το ραδιοσταθμό στο χωριό και θα τον καλούσαμε στο «Οίκο Αντοχής» για να μας πει πως ήταν το βίωμα ενός ραδιοπειρατή σε ένα αγροτικό οικισμό της Κρήτης.
Δεν προλάβαμε ούτε αυτή την τελετουργία μνήμης για τους ραδιοπειρατές του παρελθόντος ούτε εκείνη την πολυπόθητη συνάντηση στο νότο…
Δημήτρη δεν θα μπορούσα να σε αποχαιρετίσω αλλιώς παρά μόνο με το τραγούδι που ο ίδιος διάλεξε, ίσως άθελα σου, για να κλείσεις το παράθυρο επικοινωνίας που είχες με τον κόσμο που αγαπούσες γύρω σου, θέλοντας να χαράξεις στις μνήμες μας, με ένα τραγικό ίσως τρόπο, τον πυρήνα του τρόπου σκέψης και της φιλοσοφίας ζωής που διάλεξες να πορευτείς:
Αν δε χωράς μέσα σε μια άθλια πατρίδα/ Αν δε σου φτάνει μια ελπίδα τυφλή
Αν δε χώρας μέσα σε μια ονειροπαγίδα/ Αν δε χώρας σε μια αγκαλιά φυλακή
Τότε τι κρίμα, τι κρίμα, τι κρίμα/ παντού περισσεύεις και παντού ξεψυχάς
Καλό σου ταξίδι φίλε….
* Ο κ. Γιάννης Ζαϊμάκης είναι Καθηγητής στην Κοινωνιολογία των Τοπικών Κοινωνιών και του Πολιτισμού
