Του Ορειβάτη Μανώλη Δακανάλη
Το Ψηλό Κατέλλι (270 m.) είναι στολισμένο γύρωθεν με πολύχρωμα λουλούδια και εντυπωσιάζει από όπου και να το δεις.
Άνοιξη και πάλι Άνοιξη!
Λίγα ιστορικά στοιχεία για το Ψηλό Καστέλλι:
Η επαρχία Καινούργιου του νομού Ηρακλείου οφείλει την ονομασία της στο νέο κάστρο, που κτίστηκε δυτικά του Καστελίου από το Γενοβέζο Ενρίκο Πεσκατόρε το 1206 πάνω σε ένα απότομο λόφο με την Ενετική ονομασία Castel Nuovo. Μεταφράστηκε στα ελληνικά ως Νέο (Καινούργιο) Καστέλι. Με την ονομασία Castel Nuovo αναφέρεται σε έγγραφο του 1212. Τα τελευταία χρόνια μετονομάστηκε σε Ψηλό Καστέλι.
Το φρούριο αποπειράθηκαν να το καταλάβουν χωρίς επιτυχία οι επαναστάτες κατά την επανάσταση του Αγίου Τίτου το 1364.
Το όνομα του χωριού Καστέλι οφείλεται στο φρούριο. Το Καστέλι αναφέρεται στην ενετική απογραφή του Καστροφύλακα με την ονομασία Novo Proptio με 644 κατοίκους. Ο τότε οικισμός ονομάζονταν Βούργος και ήταν κτισμένος περιμετρικά του λόφου ψηλό Καστέλι. Σήμερα σώζονται ερείπια του οικισμού μεταξύ των οποίων και εκκλησιών, ενώ στη δυτική πλευρά ήταν κατοικίες Εβραίων.
Με τον καιρό το φρούριο που καταλάμβανε όλη την κορφή του λόφου, εγκαταλείφτηκε και ερημώθηκε, όπως έγινε και με άλλα φρούρια.-
Πηγές: Το ΗΡΑΚΛΕΙΟ και ο Νομός του, εκδόσεις Νομαρχία Ηρακλείου 1971, σελ. 470 και 552.
