Γράφει ο Μιχάλης Ανδριανάκης*
Η αλήθεια είναι πως ήταν λιγάκι δύσκολο να ανεβεί κάποιος όλο αυτό το δύσκολο μονοπάτι με το παλιό καλντερίμι για να φτάσει στην κορφή του απότομου βράχου.
Τα καταφέραμε όμως.
Ανεβαίνοντας σκέφτεται κανείς τις χιλιάδες που έκαναν τον ίδιο δρόμο, είτε στην καθημερινότητά τους, είτε για να κλειστούν με ασφάλεια στο άπαρτο κάστρο σε καιρό κινδύνου.
Όμως και η θέα σε αποζημιώνει και το ίδιο το μνημείο και ας πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά για την ανάδειξή του.
Στην άκρη του γκρεμού, “κρεμασμένη από τον ουρανό” είναι και η μεγάλη εκκλησία της Παναγίας Οδηγήτριας, ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο, που φτάνει στα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων.
Είναι κτισμένη στα τέλη του 12ου αιώνα στον αρχιτεκτονικό τύπο του οκταγωνικού σταυροειδούς εγγεγραμμένου, ενός όχι συνηθισμένου τύπου, τολμηρού στη σύλληψή του, που συναντάται συνήθως σε περιπτώσεις αυτοκρατορικής, ή υψηλού επιπέδου χορηγίας.
Το γεγονός αυτό υπήρξε αφορμή για τη σημερινή ονομασία “Αγία Σοφία”, σε ανάμνηση της ομώνυμης εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, που έγινε στα χρόνια της Επανάστασης, όταν επανήλθε στη χριστιανική λατρεία.
Η εκκλησία περιβάλλεται από μεταγενέστερα προσκτίσματα.
Μια γέρικη ελιά κοντά στην είσοδο, την ανταγωνίζεται σε ηλικία.
Το εντυπωσιακό εσωτερικό με το μεγάλο ύψος και την κυριαρχία του τρούλου, τα λείψανα του γλυπτού διακόσμου, τα υπολείμματα των μαρμαροθετημάτων στο δάπεδο, δείχνουν την αρχική μεγαλοπρέπεια του μνημείου.
Ο πρόσφατα συντηρημένος τοιχογραφικός διάκοσμος, από τον οποίο σώζεται δυστυχώς ένα μικρό μέρος, είναι ένα από τα υψηλής ποιότητας έργα στο γύρισμα του 12ου αιώνα.
Τα λίγα σχετικά δείγματα που σώθηκαν, μας επιτρέπουν να σχηματίσουμε μια εικόνα από την αρχική πολύχρωμη εντύπωση
Η εκκλησία έχει συντηρηθεί πρόσφατα από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών μνημείων.
Πρόκειται για μια εξαιρετική επέμβαση σε ένα μνημείο με μεγάλα προβλήματα εξαιτίας και της δυσπρόσιτης (θα έλεγα απρόσιτης) θέσης της, που δείχνει τις δυνατότητες των Υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού, κάτι που είδαμε και σε άλλα μνημεία της περιοχής από τις τοπικές Εφορείες Αρχαιοτήτων.
Αρκετή δουλειά έχει γίνει και σε διάφορα σημεία του κάστρου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας, η έκτασή του όμως απαιτεί ακόμη τεράστιες επεμβάσεις.
* Ο κ. Μιχάλης Ανδριανάκης είναι Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων
