Γράφει ο Νίκος Πρατικάκης, Συνταξιούχος Ν/ Μ
O Τόπος μου είναι χωριό της Κρήτης που βρίσκεται στη δυτική περιοχή της Μεσσαράς και σήμερα ανήκει στο Δήμο Φαιστού με το δυσνόητο όνομα ‘’Σίβας’’. Όταν στα παιδικά μου χρόνια ρώτησα τη μητέρα μου τι σημαίνει Σίβας, εκείνη με παρέπεμψε στον πατέρα μου κι αυτός μου απάντησε πως θα πει παράδεισος, ένας φυσικός τοπικός παράδεισος! Η απάντησή του ωστόσο με προβλημάτισε, γιατί στο παιδικό μυαλό μου επικράτησε η απορία, έτσι φτωχικός είναι τελικά ο παράδεισος;
Την επόμενη φορά όμως, ικανοποίησε την περιέργεια λέγοντάς μου μια ιστορία που εδώ μεταφέρω συμπυκνωμένα, ότι δηλαδή «πριν χίλια και πλέον χρόνια, ο Σίβας δεν ήταν όπως τον έβλεπα τότε, γιατί στη Κρήτη τα μακρινά εκείνα χρόνια, επικρατούσε άλλο κλίμα με πολύ περισσότερες βροχές και ο τόπος ήταν καταπράσινος από βλάστηση και γεμάτος δάση με κέδρους και πεύκα. O ποταμός πλημύριζε όλη την πεδιάδα το χειμώνα, οπότε υπήρχε πλήρης αποκλεισμός του νότιου τμήματος με το βόριο αλλά και του δυτικού από τους Βόρρους μέχρι τη θάλασσα. Το Χωριό, ο Σίβας τότε είχε πολλές πηγές γύρω του που ανάβλυζαν νερά, άφθονα νερά, που κατέληγαν όλα στο ρέμα του ‘’καλαθά’’. Μερικές από αυτές υπάρχουν και σήμερα αλλά η παροχή τους δεν έχει καμιά σχέση με το παρελθόν τους. Η Βρύση του χωριού, καταπράσινη τότε και με πελώρια δέντρα, ανάβλυζε νερά ποτάμι, που έφταναν κι αυτά στον ‘’καλαθά’’. Υπήρχε ακόμη και μια ολόκληρη λίμνη στα νότια του χωριού πηγαίνοντας προς το Λήσταρο, τα νερά της οποίας διοχετεύονταν μέσω του ‘’σφακόριακου’’ στη θάλασσα. Υπήρχε και άλλη μια μεγαλύτερη λίμνη στη περιοχή, ανάμεσα από τον λόφο ‘’Μπιζάνη’’ και τη Φαιστό. Το μόνο ξέφωτο μέρος στη περιοχή κοντά στην πεδιάδα ήταν ο Σίβας επειδή ήταν χτισμένος πάνω στο βράχο με λίγα σπίτια τότε στην άκρη της πλατείας δυτικά. Έτυχε εκείνα τα πολύ μακρινά χρόνια να καταληφτεί η Κρήτη από τους Άραβες (Σαρακινούς) και όταν κατέφτασε το τμήμα απογραφής του στρατού τους στο χωριό, βρήκαν μόνο άδεια σπίτια γιατί οι κάτοικοι είχαν κρυφτεί στα Αστερούσια όρη, οπότε η απογραφική υπηρεσία, μη γνωρίζοντας τίποτα για το μέρος, το κατέγραψε με βάση την ομορφιά του τόπου με τις πολλές πηγές του, δηλαδή ως ‘’Σίβα’’ που στη γλώσσα τους θα πει ‘’πηγή’’ ή ‘’πηγές’’ και ως τέτοιο έμεινε γνωστό στους μετέπειτα γεωγραφικούς χάρτες». Το Χωριό κατά τα παιδικά χρόνια μου (1945-1948), ήταν ένα πολυπληθέστατο κεφαλοχώρι με πλήρη και αυτοτελή κοινότητα, μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι που την συγκροτούσαν, παρά τη φτώχια που επικρατούσε, ήταν περισσότερο δεμένοι μεταξύ τους και περισσότερο ευτυχισμένοι στο μέτρο των δυνατοτήτων της εποχής, απ’ ότι συμβαίνει σήμερα στις γεωργικές περιφέρειες.
Τα ιστορικά ίχνη του χωριού, δείχνουν πως οι ρίζες του είναι απλωμένες πολύ βαθειά μέσα στο χρόνο και αυτό του προσδίδει κάποια στοιχεία αρχοντιάς, διακριτή στο προσεκτικό βλέμμα, μέσα από τον ιδιαίτερα επιμελημένο και προσεγμένο τρόπο κατασκευής, κυρίως των παλαιότερων λιθόκτιστων κατοικιών, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους. Τα περισσότερα απ’ αυτά είναι πλήρως πετρόχτιστα κατά τρόπο που τονίζει την παρουσία της πέτρας όχι μόνο δομικά αλλά και ως διακοσμητικό αρχιτεκτονικό στοιχείο, που δένει το κτίσμα με το περιβάλλον του.
Το χαρακτηριστικό αυτό συνοδεύεται συχνά και από πρόσθετα διακοσμητικά στοιχεία όπως οι μεγάλες καμαρωτές πόρτες, τα πελεκημένα και σμιλεμένα πέτρινα πελέκια ‘’πλαίσια’’ σε πόρτες και παράθυρα, οι εξωτερικές πετρόχτιστες σκάλες, οι ξύλινες ισχυρές πόρτες με τα ξυλογλυπτικά τους συμπληρώματα, η πέτρινη περίμετρος του πηγαδιού της αυλής και τα σμιλεμένα οικοσήματα ή χρονολογίες κατασκευής. Όλα μαζί αυτά τα στοιχεία τονίζουν ιδιαίτερα την τοπική παραδοσιακή ομορφιά που αναδύουν. Βέβαια στην πορεία των χρόνων, μέσα σ’ ένα κόσμο που διαρκώς αλλάζει, ήρθε και στο χωριό η ετερότητα μέσα στην τοπικότητα, η οποία ουσιαστικά μπέρδεψε, ωστόσο με τη διάσπαση της μονοτονίας δημιουργήθηκε τελικά ένα σύνολο που δεν κουράζει. Αυτό το σύνολο διακοσμημένο επιπρόσθετα τόσο από μια παλιά, διαμορφωμένη και ιδιαίτερα μεγάλη κεντρική πλατεία που πλαισιώνει το παλιό και όμορφο σχολείο, την επιβλητική δίκλητη εκκλησία και τα παλιά κτήρια της κοινότητας, όσο και από την αισθητική που προκαλεί η παλιά βρύση που βρίσκεται στην είσοδο του χωριού, με τα καμαρωτά κτίσματα, τις ποικίλες γούρνες της και τα γεωμορφολογικά και πολιτιστικά στοιχεία που διαθέτει, κάνουν το Χωριό να ξεχωρίζει παραδοσιακά.
Αυτό το χωριό ανακάλυψε κάποτε η πολιτεία και αφού το ανακήρυξε παραδοσιακό και διατηρητέο μνημείο (στο χρόνο), το παρέδωσε ως τέτοιο στην κοινωνία και ύστερα το ξέχασε και το ξέχασαν!
Διατηρησημότητα του χωριού όμως δεν σημαίνει μόνο παράδοσή του στην αρχαιολογία για ότι πρόκειται να δημιουργηθεί, γιατί αυτό ως αντιπαραγωγικό, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στο μαρασμό, στην ερήμωση και ερείπωση του χωριού. Σημαίνει ότι παράλληλα και διαχρονικά πρέπει να υπάρχει μέριμνα έτσι ώστε το χωριό, αναδεικνύοντας και προβάλλοντας την ιδιαιτερότητά του, να αποκτά πρόσθετη παραγωγικότητα, κατά τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, για προστασία του από ερήμωση και δημογραφική φυλλόρροια.
Σήμερα υστερεί, πιστεύω, στο πράσινο και στις υποδομές του, οι οποίες εκτός του ότι δεν είναι γενικά ικανοποιητικές, δεν ταυτίζονται και με την ιδιαιτερότητα που φέρει. Και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, οι δρόμοι εντός του χωριού, κύριοι και δευτερεύοντες μαζί με το παρκινγκ, που συμπληρώνουν την γενικότερη εικόνα του χωριού, έχουν ιδιαίτερη ανάγκη σχετικής μέριμνας.
Ωστόσο η μέριμνα αυτή, που είναι υπονοούμενη και μέσα στη φράση της ανακήρυξης, ‘’διατηρητέο στο χρόνο’’, δεν μπορεί να είναι αποκλειστική ευθύνη των κατοίκων ιδιοκτητών, γιατί αφενός υπερβαίνει τις δυνατότητές τους και αφετέρου οι άνθρωποι αυτοί υποχρεώθηκαν ταυτόχρονα με τη ανακήρυξη, να παραχωρήσουν στο Δημόσιο το ουσιαστικό μέρος της ιδιοκτησιακής τους ελευθερίας, συνεπώς κάλυψαν πλήρως ότι τους αναλογούσε. Επομένως η αναγκαία αυτή μέριμνα ανήκει στο Δημόσιο, δηλαδή στον τοπικό Δήμο μέσω της Περιφέρειας και υποθέτω ότι έτσι είναι στην πραγματικότητα σε γενικέ γραμμές. Ο Δήμος ωστόσο στην πορεία των χρόνων ‘’δείχνει’’ να ενεργεί (όπως δυστυχώς κάνουν όλοι σχεδόν οι Δήμοι της Χώρας) σαν ‘’δημόσια επιχείρηση’’ και συνεπώς ενδιαφέρεται κυρίως για όποια δημοτική περιουσία αποδίδει οικονομικά, τα λοιπά χωριά (κοινά ή διατηρητέα ή παραδοσιακά ή μνημεία), η όποια μέριμνα του Δήμου αφορά κυρίως ψίχουλα αναγκαίας ανθρωποβιοτικής συντήρησης. Αυτό δυστυχώς δείχνουν διαχρονικά τα σχετικά εφαρμοσμένα δημοτικά προγράμματα κάθε πολιτικής παράταξης και το παράλογο είναι ότι αυτή η κατάσταση φαίνεται να μην έχει μελετηθεί δεόντως από τους τοπικούς φορείς, ενώ συγκριτικά δείχνει πως μπορεί και να είναι αιτία μαρασμού, εγκατάλειψης, ερήμωσης, ερείπωσης και κυρίως δημογραφικής φυλλόρροιας και του χωριού μου αλλά και άλλων χωριών της περιοχής.
