Η περίοδος του κλαδέματος, που εκτείνεται από τον χειμώνα μέχρι τις αρχές της άνοιξης, είναι κρίσιμη για τις ελιές. Τα φρέσκα τραύματα που δημιουργούνται κατά το κλάδεμα αποτελούν ιδανική πύλη εισόδου για το Gram(-) βακτήριο Pseudomonas savastanoi, που προκαλεί τη λεγόμενη καρκίνωση ή φυματίωση της ελιάς. Η ασθένεια βρίσκεται σε όλες τις ελαιοκομικές περιοχές του κόσμου. Είναι από τις πιο παλιές ασθένειες των φυτών και αναφέρεται ακόμη και από τον Θεόφραστο τον 4ο αιώνα π.Χ.
Συμπτώματα της ασθένειας
Εκδηλώνονται κυρίως στους κλαδίσκους, τους κλάδους και τον κορμό, ενώ δευτερεύουν στις ρίζες και τα φύλλα και σπανίως βρίσκονται στους καρπούς. Αρχικά, στους κλαδίσκους εμφανίζονται μικρά εξογκώματα – φυμάτια ή καρκινώματα – με λεία, ανοιχτού χρώματος επιφάνεια και σπογγώδη υφή. Με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα εξογκώματα αυξάνονται σε μέγεθος, η επιφάνειά τους σχίζεται και αποκτά ανώμαλη, σκοτεινότερη υφή, ενώ ορισμένα μπορεί να συγχωνευτούν. Σε περιπτώσεις έντονης προσβολής, τα κλαδιά καθίστανται καχεκτικά και ξηραίνονται, οδηγώντας στην εξασθένηση του δέντρου και στη μείωση της παραγωγής.
Σε νεαρότερα δένδρα, η μόλυνση στον κορμό και στο λαιμό μπορεί να προκαλέσει σοβαρή αποδυνάμωση ή ακόμη και θάνατο. Επιπλέον, μικρά καρκινώματα αναπτύσσονται και στα νεύρα των φύλλων, ενώ στους καρπούς εμφανίζονται επιφανειακές, καστανόμαυρες κυκλικές κηλίδες, στις οποίες αργότερα σχίζεται το κέντρο και αποδεσμεύεται βακτηριακό κόμμι, υποβαθμίζοντας την ποιότητά τους. Σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, όπως οι χαμηλές θερμοκρασίες, η χιονόπτωση ή ο παγετός, οι νεαροί κλαδίσκοι και τα φύλλα παρουσιάζουν σχίσιμο του φλοιού, ενισχύοντας έτσι την προσβολή από το παθογόνο.
Καταπολέμηση
Μέτρα καλλιεργητικής διαχείρισης
- Επιλογή υγιών δενδρυλλίων: Κατά την εγκατάσταση νέων ελαιώνων, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιούνται πλήρως υγιή δενδρύλλια, ώστε να διασφαλίζεται η ανθεκτικότητα της καλλιέργειας από την αρχή.
- Συνθήκες εργασίας: Το κλάδεμα και το ράβδισμα των δέντρων πρέπει να αποφεύγεται όταν ο καιρός είναι βροχερός, καθώς η υγρασία ευνοεί την εξάπλωση του βακτηρίου.
- Απολύμανση εργαλείων: Πριν από κάθε χρήση τα καλλιεργητικά εργαλεία πρέπει να απολυμαίνονται με διάλυμα φορμόλης 5%.
- Αφαίρεση προσβεβλημένων κλαδιών: Τα έντονα μολυσμένα κλαδιά πρέπει να απομακρύνονται και να καταστρέφονται μέσω καψίματος κατά το καλοκαίρι, μειώνοντας έτσι τις πηγές μόλυνσης.
- Επεξεργασία τραυμάτων: Σε περιπτώσεις σοβαρών λοιμώξεων, οι μεγάλοι όγκοι πρέπει να αφαιρούνται από τα κλαδιά του δέντρου και τον κορμό και να ακολουθεί η επάλειψη τους με βορδιγάλειο πολτό.
Μέτρα χημικής προστασίας
- Συνίσταται ένας ψεκασμός με διαλύμα 1% βορδιγάλειου πολτού ή με άλλα χαλκούχα σκευάσματα αμέσως μετά από παγετό ή χαλαζόπτωση, για να αντιμετωπιστεί άμεσα η μόλυνση.
- Σε περιοχές με ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες, προτείνεται ο ένας ή δύο ψεκασμοί με χαλκούχα προϊόντα από τον Ιούνιο μέχρι τις αρχές Σεπτεμβρίου, διασφαλίζοντας τη συνεχή προστασία των δέντρων.
Βιολογική αντιμετώπιση
Το βακτήριο Pseudomonas syringae pv. ciccoronei παράγει μια βακτηριοσίνη που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην καταπολέμηση του καρκίνου της ελιάς. Αυτή η φυσική ουσία μπορεί να ενισχύσει την αντίσταση των δέντρων, αποτρέποντας περαιτέρω μολύνσεις.
Η πρόληψη της καρκίνωσης μέσω σωστού κλαδέματος, απολύμανσης εργαλείων και χρήσης κατάλληλων προστατευτικών σκευασμάτων είναι καθοριστική για την υγεία των ελαιώνων. Για τυχόν εξατομικευμένες οδηγίες και προσαρμογές στις τοπικές συνθήκες είναι βασική η συμβουλευτική από γεωπόνο. Η πρόληψη ξεκινά με τη γνώση και την εφαρμογή της καλής γεωργικής πρακτικής.
Πηγές
Χ. Γκατζιλακης και Δ. Γουτος ,Ασθενειες της Ελιάς. Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο.
Lavermicocca, P., Lonigro, S.L., Valerio, F., Evidente, A. and Visconti, A. (2002) ,‘Reduction of olive knot disease by a bacteriocin from Pseudomonas’, Applied and Environmental Microbiology, 68(3), pp. 1403–1407.
Marchi, G., Viti, C., Giovannetti, L. and Surico, G. (2005),‘Spread of levan-positive population of Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi, the causal agent of olive knot in central Italy’, European Journal of Plant Pathology, 112, pp. 101–112.
Πηγή: olivenews.gr
