Πόμπια! Το ιστορικό χωριό της Μεσαράς…

Του Ζαχαρία Καψαλάκη

Πόμπια! Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Φαιστού, σε υψόμετρο 150μ. στους βόρειους πρόποδες των Αστερουσίων.

Για πρώτη φορά συναντάμε τον οικισμό σε έγγραφο του Δουκικού Αρχείου του Χάνδακα το 1393 με την ονομασία casale Bombea και ήταν φέουδο της οικογένειας του Nic. Cavalarius quodam Marini.
Επίσης αναφέρεται στην επαρχία Καινούργιου το 1577 από τον Fr. Barozzi ως Bobbia,  από τον Καστροφύλακα το 1583 ως Bombea με 399 κατοίκους και από τον Βασιλικάτα το 1630 με την ίδια ονομασία.

Στην πρώτη τούρκικη απογραφή τους 1671 αναγράφεται ως Pobya με 131 χαράτσια ( 79 πλουσίων, 42 μεσαίας τάξεως και 10 πτωχών οικογενειών). Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κωμόπολη  (και πλουσιότερη αν κρίνουμε από τον αριθμό των πλουσίων και μεσαίας τάξεως οικογενειών) της Μεσαράς εκείνα τα χρόνια, αλλά και αργότερα.

Το 1797 γεννήθηκε στην Πόμπια ο Μιχάλης Κόρακας ο θρυλικός αγωνιστής των Κρητικών επαναστάσεων κατά των Τούρκων.

Στην απογραφή του ο Χουρμούζης αναφέρει ότι η Πόμπια  πριν την επανάσταση του 1821 είχε 230 χριστιανικές και 3 μουσουλμανικές οικογένειες, 3 εκκλησίες και 5 ελαιοτριβεία. Το 1832 το χωριό είχε 60 χριστιανικές οικογένειες, καμιά  μουσουλμανική, 2 εκκλησίες και 2  ελαιοτριβεία.

Στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834 (Pashley) αναφέρεται ως  Pobia με  50 χριστιανικές  οικογένειες.

Το 1842 είναι μια σημαντική χρονιά για την Πόμπια, καθώς ιδρύεται Δημοτικό Σχολείο στο χωριό, το πρώτο σε ολόκληρο το Τμήμα Ηρακλείου.

Στην επανάσταση του 1866 το χωριό υπέστη σοβαρές καταστροφές από τους Τούρκους: «Εκ των 250 οικιών αίτινες ελεηλατήθησαν, αι 130 εκάησαν, τας εκκλησίας «Μεματόρφωσις, Άγιος Γεώργιος και Άγιος Ιωάννης» βεβηλώσαντες κατέκαυσαν. 250 κυψέλας μέλισσας κατέστρεψαν. Τον Κων. Παπαδάκην φρενήρη ετών 30, κατεκερμάτισαν και έκαυσαν. Ο Ιωάννης Κουρμουλάκης, ετών 35 εις Αποδούλου, 2 Φεβρουαρίου /67 άγγαμος». (Κατ. Τσατσαρωνάκη, Μια έκθεση ωμοτήτων του 1866).

Στην απογραφή του 1875 που διενήργησε ο υποπρόξενος της Ρωσίας  Ι. Μητσοτάκης, αναφέρει το χωριό ως Βόμπια και φέρεται να κατοικείται από 900 χριστιανούς  κατοίκους (180  οικογένειες). (Αλ. Ανδρικάκης, Στατιστική 1875 έτους, ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Στην απογραφή Σταυράκη (1881) το χωριό ανήκει στο Δήμο Πλατάνου. Έχει 838 χριστιανούς  κατοίκους (409 άρρενες και 429 θήλεις). Οι οικογένειες του χωριού ανέρχονται σε 209.

Το 1882 πεθαίνει και κηδεύεται στην Πόμπια ο καπετάν Μιχάλης Κόρακας σε ηλικία 86 χρόνων.

Το 1885 μεταφέρεται από το Πτροκεφάλι στην Πόμπια η έδρα της Ελληνικής Σχολής Καινουργίου Πυργιωτίσσης.

Το 1894  η Πόμπια κατοικείται από 210 Ελληνικές  οικογένειες (Νικόστρατου Θ. Καλομενόπουλου, Κρητικά, Εν Αθήναις 1894 και ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008).

Το 1900 στην πρώτη απογραφή της Κρητικής Πολιτείας, η Πόμπια ανήκει στον ίδιο Δήμο  και έχει 1109 Έλληνες κατοίκους (542 άρρενες και 567 θήλεις).

Το 1903 ο Ιωάννης Νουχάκης (Κρητική Χωρογραφία) αναφέρει ότι το χωριό είναι μεγάλη κώμη και ιδιαίτερη πατρίδα του καπετάν Μιχάλη Κόρακα. Βρίσκεται  «επί των ερειπίων της αρχαίας Βοίβης ήτις ουδόλως απίθανον να ιδρύθει υπό των Μαγνητών μετά τα Τρωικά, ότε προσήγγισαν εις Κρήτην και  ωνόμασαν αυτήν εκ της ομωνύμου Θεσσαλικής πόλεως».

Η Πόμπια  παρουσιάζει την παρακάτω πληθυσμιακή εξέλιξη στις απογραφές από το 1900 και μετά.

Το 1920 η Πόμπια είναι έδρα ομώνυμου αγροτικού δήμου. Το 1928 έδρα κοινότητα. Το 2001 στον καποδιστριακό Δήμο Μοιρών και το 2011 στον καλλικρατικό Δήμο Φαιστού.

Στις αρχές του αιώνα το 1901 λειτούργησε στην Πόμπια το Σχολαρχείο, που είχε μόνο τρεις τάξεις.

Το 1927 γίνονται και οι έξι τάξεις τουΓυμνασίου.

Με ενέργειες του στρατηγού Γεωργίου Κατεχάκη, το 1932 γίνεται επέκταση της ανατολικής πτέρυγας του Γυμνασίου, η δυτική πτέρυγα χτίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’60.

Στην Πόμπια λειτουργεί αρκετά χρόνια το ΚΕ.ΠΕ.Π Πόμπιας, κλειστού τύπου προνοιακό ίδρυμα, με τεράστια συμβολή στον τομέα της πρόνοιας εξαιτίας της προστασίας που παρέχει στα άτομα που περιθάλπτει.

Στην Πόμπια υπάρχει ένα γήπεδο ποδοσφαίρου με πλαστικό τάπητα, όπου είχε έδρα το Φ.Σ.Π. “ΚΟΡΑΚΑΣ”.

Επίσης υπάρχει και μικρό κλειστό γυμναστήριο όπου κάνει προπονήσεις η ομάδα ξιφασκίας του χωριού Α. Λ. Μεσαράς “ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΡΑΚΑΣ” η οποία λόγω χωρητικότητας έχει τυπική έδρα το κλειστό Μοιρών. Επίσης υπάρχει ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ κανονικών διαστάσεων.

Η δραστηριότητα των κατοίκων του χωριού μέσω του Πολιτιστικού Συλλόγου του, είναι μεγάλη και αξιόλογη. Εδώ και 40 περίπου χρόνια οργανώνουν ένα από τα πιο ωραία καρναβάλια του νησιού το οποίο έχει κάθε χρόνο μεγάλη επιτυχία.

Στα όρια της Τοπικής Κοινότητας Πόμπιας βρίσκονται σήμερα η Πυροσβεστική Υπηρεσία και το Δασαρχείο της Περιοχής.