του Πέτρου Μηλιαράκη*
ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ την ανάλυση γύρω από το «χρήμα-νόμισμα» και την επερχόμενη «ψηφιακή μορφή» του ευρώ, με τα παρακάτω που δίνουν μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα σε ιστορία χιλιάδων ετών.
Αντί περίληψης, χρήσιμα είναι και τα εξής για την τελική συνολική διαμόρφωση του «φαινομένου» που επιχειρήθηκε να καταγραφεί λίαν επιγραμματικώς σε σειρά κειμένων.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΥ…
Ο Καρλομάγνος (748-814), γνωστός και ως Κάρολος ο Μέγας, βασιλιάς των Φράγκων και της Ιταλίας, και πρώτος Αυτοκράτορας της Δυτικής Ευρώπης, σκέφτηκε να δημιουργήσει ένα ενιαίο νόμισμα, αλλά το σχέδιό του τελικώς δεν υλοποιήθηκε λόγω της διχοτόμησης της Αυτοκρατορίας. Την πολιτική του Καρλομάγνου, βέβαια, διαδέχθηκε το σημερινό ευρώ. Ο Καρλομάγνος ήταν ένας πρόγονος των σύγχρονων αγορών, των τραπεζιτών και των αργυραμοιβών. Όταν δε ένας αργυραμοιβός πτώχευε και έτσι έχαναν χρήματα οι πελάτες του, τότε η αντίδραση των χαμένων πελατών του ήταν να του «σπάσουν τον πάγκο» (banco roto). Απ’ αυτό δε προέρχεται η λέξη «banquerout» (αγγλικά: bankruptcy), που σημαίνει «χρεοκοπία», όπως τόνιζαν οι Λομβαρδοί.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η «διαχείριση του χρήματος» έχει πάντοτε συνέπειες. Είτε αναφερόμαστε στην απλή εμπορευματική παραγωγή στην προκαπιταλιστική εποχή, στον αρχικό καπιταλισμό και στη μετεξέλιξή του στον ιμπεριαλισμό και εν τέλει στον νεοφιλελευθερισμό. Σε όλες τις μορφές των παραγωγικών σχέσεων, το χρήμα ήταν παρόν. Με τον καπιταλισμό, όμως, εξελίχθηκε σε κεφάλαιο. Πριν από τον καπιταλισμό υπήρχε η εμπορευματική κυκλοφορία που εκφράζεται με τον τύπο Ε-Χ-Ε (Εμπόρευμα-Χρήμα-Εμπόρευμα), δηλαδή, πώληση ενός εμπορεύματος για την αγορά ενός άλλου.
Με την εξέλιξη των παραγωγικών σχέσεων, έχουμε «μετατροπή» της κίνησης της εμπορευματικής κυκλοφορίας. Έτσι, η κίνηση του χρήματος εκφράζεται με τον τύπο Χ-Ε-Χ (Χρήμα-Εμπόρευμα-Χρήμα), δηλαδή: αγορά για πώληση. Τον «τύπο» Χ-Ε-Χ ο Κ.Marx τον ονόμασε «γενικό τύπο του Κεφαλαίου». Κατά τον Marx στην περίπτωση αυτή το χρήμα λειτουργεί ως αφετηρία και χρησιμοποιείται ως μέσο αγοράς και πώλησης. Δηλαδή, λειτουργεί ως Κεφάλαιο. Ο κεφαλαιοκράτης με το χρήμα του αγόρασε ορισμένα εμπορεύματα με σκοπό να τα μετατρέψει πάλι σε χρήμα. Η αφετηρία και το τέρμα εδώ συμπίπτουν: αρχικώς ο κεφαλαιοκράτης είχε χρήμα και στο τέλος πάλι στα χέρια του βρίσκεται χρήμα. Ασφαλώς δε όλη αυτή η κίνηση του κεφαλαίου δεν θα είχε νόημα, εάν στο τέλος αυτής της κίνησης ο κεφαλαιοκράτης βρισκόταν με τόσα χρήματα, όσα είχε αρχικώς. Όλο το νόημα της ύπαρξης του κεφαλαίου συνίσταται στο ότι το χρήμα στο τέλος αυτής της κίνησης «γίνεται περισσότερο» από ό,τι ήταν στην αρχή. Τελικός σκοπός αυτής της δραστηριότητας του κεφαλαιοκράτη ήταν να αποκομίσει κέρδη. Γι’ αυτό, την κίνηση του κεφαλαίου στις συνθήκες του καπιταλισμού, ο Κ.Marx την εκφράζει με τον ακόλουθο τύπο: Χ-Ε-Χ’ όπου Χ’ είναι το «χρήμα που προκαταβλήθηκε» συν (+) «ορισμένη προσαύξηση». Αυτήν την προσαύξηση ή το περίσσευμα πάνω από το αρχικό ποσό, ο Κ.Μαrx το ονόμασε υπεραξία. Και η αξία που αποφέρει η υπεραξία ονομάζεται Κεφάλαιο.
Η ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ,ΟΙ ΜΠΟΥΡΖΟΥΑ…
Πριν την έλευση της αστικής τάξης, η φεουδαρχία ήδη από τον 13ο αιώνα παρακμάζει. Οι «πλεονάζοντες» άνθρωποι αποβάλλοντα από το φέουδο. Αυτοί είναι οι πρώτοι μετανάστες!Αυτοί οι μετανάστες ήταν αναγκασμένοι να ιδρύσουν τους δικούς τους οικισμούς-κώμες!Αυτές οι κώμες ήταν παραπήγματα. Ήταν τα λεγόμενα «μπούργκους» (στα γαλλικά bourg = κώμη). Αυτά ακριβώς τα «μπούργκους» όπως μετεξελίχθηκαν είναι σήμερα το Λονδίνο, το Παρίσι, η Βενετία! Αυτοί ακριβώς οι κάτοικοι των «μπούργκους» που αποβλήθηκαν από τα φέουδα έγιναν στην εξέλιξη των παραγωγικών σχέσεων και δυνάμεων οι αστοί, οι Bourgeois,που καθόρισαν τους μετέπειτα κοινωνικούς σχηματισμούς! Αυτοί ακριβώς (οι Bourgeois) οργάνωσαν κυρίως από τον 16ο αιώνα και μετά την bourgeoisie, την αστική τάξη! Με την ίδρυση της αστικής τάξης το χρήμα αρχίζει να αποκτά την έννοια του κεφαλαίου, όπως έχει διατυπωθεί από τον K.Marx.
ΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ROTHSCHILD
Η εξέλιξη αυτή του χρήματος ως νομίσματος που επιβάλλεται άνωθεν ως κρατική επιταγή απλοποιείται στο «δόγμα Rothschild». Ο επιφανής αυτός τραπεζίτης ήδη από τα τέλη του 18ου αιώνα, διατύπωσε το αμίμητο δόγμα: «Άφησέ με ελεύθερο να εκδίδω και να ελέγχω τα χρήματα ενός έθνους και δεν με ενδιαφέρει ποιός ψηφίζει τους νόμους του»!
Αυτή η ισχύς σήμερα -δηλαδή της προσφοράς του χρήματος- ανήκει κατά περίπτωση, για εμάς τους Ευρωπαίους, στην ΕΚΤ και στον ESM. Ας μου επιτραπεί, όμως, να κλείσω τη σύντομη αφήγησή μου στο «χρήμα-νόμιμα» και την υπό μελέτη μεταμόρφωση του ευρώ σε ψηφιακό ευρώ με την άποψη του P.A. Samuelson(1) πως:
«…το χρήμα είναι μία τεχνητή κοινωνική συμβατικότης. Εάν δ’ οιονδήποτε λόγον αρχίση μία ύλη να χρησιμοποιείται ως χρήμα, όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως των προσωπικών τους πεποιθήσεων δια την αξίαν των διαφόρων αγαθών, θα αρχίσουν να της αποδίδουν αξίαν… Εφόσον τα διάφορα αγαθά δύνανται να αγορασθούν και να πωληθούν έναντι μιας ωρισμένης ύλης, οι άνθρωποι θα είναι διατεθειμένοι να πωλούν και να αγοράζουν την ύλην αυτήν. Παραδόξως το χρήμα γίνεται δεκτόν απλώς και μόνον διότι γίνεται δεκτόν…»
Ας επιτραπεί η συμπλήρωση ότι και το «ψηφιακό χρήμα» θα γίνεται δεκτό απλώς και μόνο, διότι θα επιβάλλεται να γίνεται δεκτό!..
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να αναφερθούμε, με πολύ λίγα λόγια και στην παγκοσμιοποίηση. Άλλωστε «ψηφιακό νόμισμα» , ως «άλλο νόμισμα» και «παγκοσμιοποίηση» έχουν σχέση μεταξύ τους αιτίας και αιτιατού!..
Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ…
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1) Βλ. P.A.Samuelson, ECONOMICS, σελ. 89 και H.A.Silverman and L.B.Curzon, The Substance of economics, σελ. 94 και επ.
