Του Ζαχαρία Καψαλάκη

Η γιορτή του Πάσχα, από τις μεγαλύτερες της χριστιανοσύνης, γιορταζόταν και γιορτάζεται με ξεχωριστή λαμπρότητα και θρησκευτικότητα.

Μέσα από τις σελίδες τις Ηρακλειώτικης εφημερίδας «ΜΙΝΩΣ» θα παρακολουθήσουμε πως περιγράφει τα γεγονότα της εποχής, τον τρόπο που γινόταν η γιορτή, αλλά και την κατάσταση που επικρατούσε με τους πυροβολισμούς τόσο τη βραδιά του Μεγάλου Σαββάτου, όσο και την Κυριακή της Λαμπρής.

1883 – Η Μεγάλη Παρασκευή

΄           Με ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια και ξεχωριστή τάξη, γινόταν η ακολουθία του Επιταφίου στο Ηράκλειο. Η εφημερίδα γράφει χαρακτηριστικά:

« Από της πρωίας της χθες Παρασκευής πλήθος κόσμου, του ωραίου φύλου υπερτερούντος, προήρχετο εις τας εκκλησίας προς ασπασμόν του Εσταυρωμένου.

Μικρόν δε προ του λυκαυγούς της σήμερον, ως εθίστε, εγένετο μετά πάσης της μεγαλοπρεπούς Εκκλησιαστικής τάξεως και ευκοσμίας η λιτανεία του Επιταφίου δια των εθισμένων οδών. Ουδόλως είμεθα υπερβολικοί, εάν είπωμεν ότι η κατά τας αγίας ταύτας ημέρας της Μεγάλης Εβδομάδας και δη της Παρασκευής,  επικρατούσα παρ’  ημίν τάξις και θρησκευτική κατάνυξις είναι αντάξια της υπό της εκκλησίας απαιτουμένης.

Πεποίμεθα συνεπώς ότι ουδέποτε, εάν μη ηθική δια του χρόνου  εξαχρείωσις μεταβάλη τους επερχομένους, θα ευρεθή εις την ανάγκην η ενταύθα Ιερά Μητρόπολις να εμποδίση, ως εις Αθήνας, την εν τοις οδοίς της πόλεως λιτανείαν του Επιταφίου». (Εφ. ΜΙΝΩΣ αρ. φ. 114-16/4/1883)

1883 -Η Ανάσταση

Με ιδιαίτερη αναφορά στους πυροβολισμούς, αλλά και με λιτό τρόπο περιγράφει η εφημερίδα τη γιορτή της Ανάστασης του Κυρίου:

«Λαμπρά και επιβάλλουσα ήτο η κατά την ημέρα του Πάσχα λιτανεία της Αναστάσεως. Μεθ’  όλους τους πυροβολισμούς τους αρξαμένους από του Μεγάλου Σαββάτου ουδέν ευτυχώς το απευκταίον έλαβεν χώραν, αλλά αι εορταί διήλθον μεθ’  απάσης της δυνατής ησυχίας και τάξεως.» (εφ. ΜΙΝΩΣ αρ. φ. 115-23/4/1983)

1884

Με πιο πλούσια περιγραφή, η εφημερίδα αναφέρεται στον τρόπο που γινόταν ο γιορτασμός με επίκεντρο τον Άγιο Μηνά, αλλά  με ιδιαίτερη αναφορά  και πάλι στα γεγονότα που αμαυρώνουν τη μεγάλη αυτή γιορτή της Χριστιανοσύνης. Τους πυροβολισμούς.

Το Πάσχα

«Λαμπρά και επιβάλλουσα ήτο η κατά την ημέρα της Αναστάσεως  λιτανεία δια των κεντρικών αγορών της ημετέρας πόλεως. Η έκτακτος συρροή του πλήθους, η επιτηδεία θερινή ημέρα και πάντα τα ληφθέντα κατάλληλα μέτρα υπό τε της επιτροπής του Αγίου Μηνά και υπό των διαφόρων συντεχνιών, ων αι σημαίαι προηγούντο και … των καταστημάτων  εστολίσθησαν διά μυρσινών και εικόνων πάντα ταύτα συνετέλεσαν, όπως μετά της απαιτουμένης τη ημέρα λαμπρότητος περιαχθή ανά την πόλιν ημών η Ανάστασις εν μέσω γενικής φαιδρότητος και ευθυμίας.»

Οι πυροβολισμοί

«Ομολογητέον δε ότι το μόνον, όπερ και παρά τας αρχάς της χριστιανικής θρησκείας και παρά τους όρους της τάξεως και ησυχίας εν τη πόλει ουδόλως ήρμοζε τη μεγαλοπρεπεί ταύτη θρησκευτική τελετή ήτο ο συνεχής πυροβολισμός υπό τινών προηγουμένων της λιτανείας και πυροβολούντων αδιαφόρως και κατά συνέχειαν εν μέσω του συνοστιζομένου πλήθους. Και είναι μεν αληθές ότι κατά το ενεστώς έτος εδείχθη επαισθητή ελάττωσις των πυροβολισμών, αρξαμέων υπό του Μεγάλου Σαββάτου, εν σχέσει προς παρελθόντα έτη ουχ ήττον. Όμως καλόν θα ήτο εάν το βάρβαρον τούτο έθιμον εντελώς ήθελεν εκλείψη δια τε των συμβουλών εκάστου γονέως προς τα τέκνα του και δια τις Κυβερνητικής αυστηρότητος». (Εφ. «ΜΙΝΩΣ αρ. φ. 166-14/4/1884)

1885  – Οι πυροβολισμοί

Στο θέμα των πυροβολισμών κατά το Μεγάλο Σάββατο και την κυριακή του Πάσχα, απασχόλησε την εφημερίδα, πολύ πριν τις συγκεκριμένες ημέρες. Καυστικό το σχόλιο της, αλλά πολύ χαρακτηριστικό της όλης κατάστασης, που δυστυχώς και στις μέρες μας δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα.

«Κατά το προσεχές Σάββατον και την Κυριακήν της Αναστάσεως, δεν αμφιβάλλομεν ότι, ως συνήθως, τινές εκ των ημετέρων Χριστιανών φόρον, ούτως ειπείν, ευχαριστήσεως τελούντες τη Αναστάσει θα καταγίνωνται από πρωίας πυροβολούντες ανά τας οδούς, τας οικίας και τα καταστήματα αυτών. Αλλ’ ημείς φρονούμεν, ότι το βάρβαρον τούτο έθιμον το πολλού απεναντίας απέχον του να ευχαριστήση τον Θεόν, ευχής έργον ήθελε είσθαι εάν καταργείτο καθόλου και μάλιστα εν τη ημετέρα πόλει, ένθα τα δύο αντίθετα στοιχεία, τείνοντα εκάστοτε δραστηρίως, ίνα δια των όπλων των κάμνωσι την μεγαλυτέραν επίδειξιν κατά τας εορτάσιμους αυτών ημέρας, ουδόλως απίθανον να προξενήσωσί ποτε ακουσίως δυσεπανόρθωτον τι δυστύχημα, δυνάμενον να λυπήσει βαρέως την κοινωνίαν.

Δια τούτο προτρέπομεν τους ημετέτρους Χριστιανούς συμπολίτας ίνα πρώτοι ημείς δείξομεν το καλόν παράδειγμα της καταργήσεως του ανωφελούς τούτου εθίμου των πυροβολοισμών, ουδόλως μη αμφιβάλλοντες ότι θα μιμηθώσιν ημάς προθύμως και οι συμπολίται μας Οθωμανοί». (Εφ. «ΜΙΝΩΣ αρ. φ. 211-16/3/1885)

1885  – Η Ανάσταση

Ήρεμο και ήσυχο ήταν και το Πάσχα του 1885. Έτσι τα σχόλια της εφημερίδας είναι λιγοστά και κινούνται στο πνεύμα των περασμένων ετών.

«Μεγαλοπρεπώς επανηγυρίσθη και φέτος η εορτή της αναστάσεως του Σωτήρος. Δι’  όλης της ποθεινής ημέρας του Πάσχα, η πόλις είχεν όψιν φαιδρώς εορτάσιμον και πανηγυρικήν.

Τα πλείστα των καταστημάτων δι ων διήλθεν η Εκκλησιαστική πομπή της Αναστάσεως είχον διακοσμιθή δια μυρσινών και σημαιών, έξωθι δε αυτών είχον αναρτηθή ποικίλαι εικόνες, παριστώσι διάφορα ιστορικά πρόσωπα και επεισόδια.

Την φαιδρότητα της εορτής ησχήμιζον μόνον οι πυροβολισμοί, δι ο ευχόμεθα να εξαλειφθή το βάρβαρον τούτο ήθος.

Την ευθυμίαν πάντων κατά την ημέραν του Πάσχα ουδέν ευτυχώς λυπηρόν επεισόδειον ετάραξεν». (Εφ. «ΜΙΝΩΣ αρ. φ. 213-30/3/1885)