Στίς 10/7/2022, ἡμέρα ἑορτῆς τῶν Ἁγ. Παρθενίου καί Εὐμενίου τῶν ἐν Κουδουμᾷ, ἀποκαλύφθηκε μιά ἐπιγραφή στήν ἐν λόγῳ Ἱ. Μονή, γιά τή συνεισφορά της κατά τή Γερμανική κατοχή. Στήν εἰρημένη ἐπιγραφή ὑπάρχει τό παρακάτω ἐγχάρακτο τετράγλωσσο λιτό και περιεκτικό κείμενο, εἰς μνήμην τῶν ἀγωνιστῶν τῆς ἐλευθερίας.
Ἑλληνικά
«Τό Μοναστήρι αὐτό, κατά τόν Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, λεηλατήθηκε, ἐκκενώθηκε καί πυρπολήθηκε, δυό φορές, ἀπό τούς Ναζιστές Γερμανούς γιά τή βοήθειά του πρός ντόπιους ἀγωνιστές τῆς ἐλευθερίας καί πρός ἐγκλωβισμένους Ἄγγλους, Αὐστραλούς καί Νεοζηλανδούς. Ἀπό τό μέρος αὐτό, κατά τή Γερμανική Κατοχή, ἀντιστασιακοί Κρῆτες ἐπικοινωνοῦσαν, μέ ὑποβρύχια καί ἄλλα θαλάσσια μέσα, μέ τή Μέση Ἀνατολή.
Ἡ πλάκα αὐτή ἀποκαλύφθηκε στίς 10/7/2022, εἰς μνήμην τῶν ἀγωνιστῶν τῆς ἐλευθερίας».
Ἀγγλικά
«During the Second World War, this Monastery was plundered, evacuated and torched twice by the Nazis for the help monks offered to the local partisans ,and the stranded British ,Australians and New Zealanders. This is the place from which ,during the german occupation,cretan partisans communicated,with the help of submarines and other marine means,with the Middle East».
Γαλλικά
«Ce monastère, pendant la Seconde Guerre mondiale, a été pillé, évacué et incendié à deux reprises par les Allemands nazis pour son aide aux combattants locaux de la liberté et aux Anglais, Australiens et Néo-Zélandais piégés. De cet endroit, pendant l’Occupation allemande, les résistants crétois communiquaient par sous-marins et autres moyens navals avec le Moyen-Orient».
Γερμανικά
«Dieses Kloster würde während des 2 Weltkriegs geplündert,evakuiert und zweimal von den deutschen Nazis niedergebrannt, da es die einheimischen Freiheitskämpfer und die eingekesselten Engländer,Australier und Neuseeländer unterstütze. Während der deutschen Besatzung standen die kretischen Partisanen von diesem Ort aus durch Schiffe und U-Boote mit der Nahen Osten in Verbindung».
Πανηγυρικός λόγος κατά τα αποκαλυπτήρια του μνημείου Εθνικής Αντίστασης
στην Ιερά Μονή Κουδουμά (10 Ιουλίου 2022)
του κ. Ζαχαρία Δημ. Καλοχριστιανάκη, Δάσκαλου – Συγγραφέα
Σεβασμιότατε Μητροπολίτα Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριε, Θεοφιλέστατε Επίσκοπε Ζηνουπόλεως και βοηθέ Επίσκοπε της Αρχιεπισκοπής Καναδά κ. Ιάκωβε, Εξοχότατε κ. Περιφερειάρχα Κρήτης, κ. Δήμαρχε Γόρτυνας, κ. Λιμενάρχα Ηρακλείου, κ. εκπρόσωπε του Ανώτατου Διοικητή Φρουράς Ηρακλείου, κ. εκπρόσωπε του Αστυνομικού Τμήματος Πύργου, κυρίες και κύριοι !
Δεν θα σας κουράσω με μακροσκελείς λόγους για τη συνεισφορά της Ιεράς Μονής Κουδουμά κατά την περίοδο της απάνθρωπης γερμανικής κατοχής. Η κόπωση, ως διεκδικητής του χρόνου της ανάπαυσης σας, είναι, υπό τις παρούσες συνθήκες, δύσκολος αντίπαλος. Ουκ εν τω πολλώ, λοιπόν, το ευ, αρκούμενος στα πιο χαρακτηριστικά εκείνα περιστατικά, τα οποία αναδεικνύουν και καταξιώνουν το μοναστήρι, πέραν της πνευματικής του ακτινοβολίας και ως κέντρο εθνικής προσφοράς και υπερηφάνειας. Στο σχετικό φυλλάδιο, που ήδη έχετε πάρει, υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες, ενώ οι ρέκτες της ιστορικής αναζήτησης σύντομα θα ικανοποιηθούν από το υπό έκδοση σχετικό μας σύγγραμμα.
Ο ρόλος της Ι. Μ. Κουδουμά υπήρξε παράλληλος με αυτόν τον οποίο η Εκκλησία της Κρήτης διαδραμάτισε και σ’ αυτόν τον εθνικό αγώνα, και που αξίζει να μνημονευθεί. Αναφέρω δύο μόνο από τα πολλά περιστατικά. Όταν ο διορισμένος από τους Γερμανούς Νομάρχης Ηρακλείου ζήτησε το 1942 από τον από Αρκαδίας και Κρήτης Μητροπολίτη Βασίλειο Μαρκάκη, κατά την πανηγυρική δοξολογία του Ευαγγελισμού στον Άγιο Μηνά, να μιλήσει υπέρ των Γερμανών, η απάντηση του δεσπότη ήταν αφοπλιστική, εμπνευσμένη και παραλληλισμένη με το «μολών λαβέ» του Λεωνίδα προς τον Ξέρξη στις Θερμοπύλες. «Όχι κ. Νομάρχα, δεν θα ομιλήσω υπέρ των Γερμανών, αλλά κατά». Και το έπραξε με αποτέλεσμα να συλληφθεί, να φυλακιστεί, να καταδικαστεί σε θάνατο και τελικά να εξοριστεί στην Αθήνα.
Αλλά και ο Αρχιμανδρίτης Ευγένιος Ψαλιδάκης, ως τοποτηρητής της Μητρόπολης Ηρακλείου, όταν ο θηριώδης Γερμανός στρατηγός Μύλλερ, που είχε στρατοπεδεύσει στη Βιάννο και είχε συλλάβει για εκτέλεση εκατοντάδες κατοίκους των γύρω χωριών, τότε ο Ευγένιος ατρόμητος παρουσιάστηκε μπροστά του και τον παρατήρησε για το έγκλημα που θα γινόταν. Ο Γερμανός εξεπλάγη από το θάρρος του Ευγενίου και του λέει: «Παπά, θα στέσω κι εσένα στο απόσπασμα για να σου κλείσω το στόμα». Ο Ευγένιος όχι μόνο δεν τρομοκρατήθηκε, αλλά ξεκρέμασε το σταυρό από το στήθος του και τον άφησε στο τραπέζι του Γερμανού μαζί με το καλυμμαύκι του λέγοντας: «Ιδού, είμαι έτοιμος για το απόσπασμα κι έχω μάρτυρα το Σταυρό μου». Κι αυτά μόνο ως ελάχιστο δείγμα. Οι ιεράρχες της Κρήτης με την αντιστασιακή τους δράση ενέπνεαν και παιδαγωγούσαν ιερωμένους και λαϊκούς.
Από αυτό το πατριωτικό πνεύμα εμφορούμενος ο φλογερός πατριώτης και αντιστασιακός Ηγούμενος της Μονής Κουδουμά Παρθένιος Χαιρέτης, είχε μετατρέψει το Μοναστήρι του σε κέντρο συνάντησης με τους αρχηγούς των ανταρτικών ομάδων, εκεί λαμβάνονταν σημαντικές αποφάσεις για την πορεία του αγώνα, το Μοναστήρι του Κουδουμά ήταν ο σταθμός τροφοδοσίας και περίθαλψης των Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών, εκεί συγκεντρώνονταν σύμμαχοι και ντόπιοι αντιστασιακοί πατριώτες και προωθούνταν στα σημεία προσορμισμού των υποβρυχίων. Κι όταν πια η αντιστασιακή του δράση είχε περιέλθει σε γνώση των Γερμανών, έφυγε για τη Μέση Ανατολή, όπου υπηρέτησε ως στρατιωτικός ιερέας και πολέμησε ως γενναίος στρατιώτης.
Οι διάσημοι Άγγλοι κατάσκοποι Πάτρικ Λη Φέρμορ, ο θρυλικός ασυρματιστής Γουντχάουζ, ο Κάπτεν Μακ ο σκουλαρικάς, οι δικοί μας Μπαντουβάδες, Πετρακογιώργης, Σαμαρείτης και άλλοι πολλοί, είχαν πολλά να θυμηθούν από τον Κουδουμά. Και να σημειώσομε ότι όταν διατάχθηκε από τους Γερμανούς να εκκενωθεί το Μοναστήρι, δύο αδελφοί της Μονής, ο υπέργηρος Αφθόνιος και ο δόκιμος Νικόλαος, αρνήθηκαν να το εγκαταλείψουν και επέμεναν να παραμείνουν, για να κρατούν άσβηστο το καντήλι της Παναγίας, με αποτέλεσμα να συλληφθούν, να βασανιστούν και τελικώς, ο μεν Αφθόνιος να πεθάνει από τις κακοποιήσεις, ο δε Νικόλαος να εκτελεστεί από τους Γερμανούς κατακτητές.
Όλα αυτά δεν είναι προϊόν μυθοπλασίας ή λαϊκής παράδοσης, που κι αυτή, ως προφορική ιστορία, έχει την αξία της, αλλά ντοκουμέντα από την αναδίφηση στις γραπτές ιστορικές πηγές, μέρος των οποίων αποτελούν τα έγγραφα, που φιλοφρόνως μού εγχειρίσατε, Σεβασμιότατε, από το Αρχείο της Μητροπόλεως Σας. Ζητώ την προσοχή σας και ακούστε, παρακαλώ τι αναφέρει αυτολεξεί η Διασυμμαχική Επιτροπή σε σχετικό έγγραφο, συνοδευόμενο με τιμητικό δίπλωμα, δημοσιευμένο και στον τύπο: «Η Ιερά Μονή Κουδουμά, κειμένη εις την νοτίαν παραλίαν του Ν. Ηρακλείου χρησιμεύσασα κατά τους πρώτους μήνας της κατοχής, ως τόπος αναχωρήσεως, των εν Κρήτη Άγγλων στρατιωτών και ντόπιων αγωνιστών, εκκενωθείσα δύο φορές κατόπιν υπό των Γερμανών, κατεστράφη υπ’ αυτών ολοσχερώς. Αι ζημίαι ανέρχονται εις το ποσόν του 1.600.000 δρχ. Η Διασυμμαχική Επιτροπή δώρισε 500 λίρες Αγγλίας για τις επισκευές της Μονής».
Στις πενιχρές εγκαταστάσεις, αυτού εδώ του Μοναστηριού, οι καλόγεροι τάισαν, έντυσαν, κοίμισαν, περιέθαλψαν και ξεπροβόδισαν μεγάλο πλήθος των καταδιωκόμενων από τα στρατεύματα κατοχής συμμάχων και ντόπιων πατριωτών, με αποτέλεσμα οι Γερμανοί να εκκενώσουν, όπως προαναφέρθηκε, δυο φορές το μοναστήρι, να το βεβηλώσουν, να κάψουν τις εγκαταστάσεις του και τελικά να το εγκαταλείψουν. Τα ορατά σημάδια των πυροβολισμών στην εικόνα της Παναγίας, της κακής Μαντόνας, όπως την αποκαλούσαν, είναι τα αποτυπώματα της βαρβαρότητάς τους, ενώ η μαρτυρία του επικεφαλής του γερμανικού φυλακίου λοχία Χάουζ επιβεβαιώνει τη θρυλούμενη θαυματουργική παρέμβαση της Παναγίας.
Η Ιερά Μονή Κουδουμά, κάνοντας σήμερα πράξη την αρχαιοελληνική προτροπή: «τον λιβανωτόν τοις θεοίς, τον δ’ έπαινον τοις αγαθοίς απονέμειν δει» (Στοβαίος), ως αντίδωρο μνημοσύνης στους γενναίους προκατόχους της μοναχούς και στους ντόπιους αντιστασιακούς πατριώτες, με άφθιτη τιμή ανήγειρε αυτό το μνημείο. Το κατ’ ευφημισμό τούτο κενοτάφιο, με την αθόρυβη φωνή του, θα υπενθυμίζει, ως βουερός Κυκλοβόρος, εις τον αιώνα τον άπαντα, στους νυν και στους επιγενόμενους Ευρωπαίους φίλους μας, παρεπιδημούντες ή διερχόμενους από εδώ, την υποχρέωση να αναστοχαστούν ότι οφείλουν τη βιολογική τους ύπαρξη σε κάποιους φτωχούς και εμπερίστατους Έλληνες, που με κίνδυνο τη ζωή τους, έσωσαν τους προγόνους τους από τη σφαγή του κατακτητή.
Η σημερινή σεμνή τελετή περιποιεί μέγιστη τιμή σε Σας φιλίστορα Σεβασμιότατε Μητροπολίτα κ. Μακάριε, που με την υψηλή καθοδήγηση και σημειολογική Σας πρωτοβουλία ανεγείρονται τέτοια μνημεία, αυτό είναι το τρίτο, τροχοπέδη στη φθορά του χρόνου και ανάχωμα στον ελλοχεύοντα ιστορικό αναθεωρητισμό, σε σας Πανοσιολογιότατε Ηγούμενε κ. Μακάριε, που δεν φεισθήκατε χρόνου και κόστους για την ανέγερση του μνημείου και σε όλους που συνέδραμαν κι αγκάλιασαν αυτή την ιδέα. Γιατί κατά το θουκυδίδειο λόγο: «ανδρών αγαθών έργω γενομένων, έργω και δηλούσθαι τας τιμάς», δηλαδή: οι άνδρες που με τα έργα τους αναδείχτηκαν γενναίοι, με έργα πρέπει και να τιμώνται.
Το μνημείο αυτό από σήμερα προσφέρεται, «ως πολύτιμο κτήμα τε ες αεί» (Θουκυδίδης) και «ίνα μη τω χρόνω εξίτηλα γένηται» (Ηρόδοτος), από την Εκκλησία των Γορτυνίων, στον ελεύθερο κόσμο στέλνοντας το διαχρονικό παιδαγωγικό μήνυμα από τον επιτάφιο λόγο του Περικλή: «άθλα γαρ οις κείται μέγιστα αρετής, τοις δε και άνδρες άριστοι πολιτεύουσιν», που θα πει: όπου υπάρχουν βραβεία για την ανδρεία εκεί ζουν και άριστοι άνδρες. Στην ήττα του ναζισμού και της βαρβαρότητας συνέβαλλε κι αυτό το Μοναστήρι. Να, γιατί η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει !
Ενδεχομένως η σημειολογία αυτού του μνημείου να είναι μια μικρή σταγόνα στην ογκώδη ιστοριογραφία του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Δεν παύει όμως, αν και μέρος της μικροϊστορίας, να λαμπηδίζει τη μακροϊστορία του. Το μνημείο αυτό ψηλαφίζοντας το παρελθόν απαθανατίζει την τοπική ιστορία και ως παρόν ευελπιστούμε ότι αυτός ο τόπος θα έχει μέλλον. Γιατί, όταν το παρελθόν γίνεται παρόν τότε και τα δύο έχουν μέλλον.
Χρέος μας να ευχαριστήσομε τις αξιότιμες κυρίες Βάνα Κωστοπούλου – Επιτροπάκη, Καθηγήτρια Αγγλικής φιλολογίας, Όλγα Μεγαλακάκη – Μανουσάκη, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Παρισίων και Κατερίνα Σφακιανάκη – Hausner για τη φιλόκαλη προθυμία τους να μεταφράσουν, και μάλιστα αναργύρως, το ελληνικό επίγραμμα της αναμνηστικής πλάκας στα Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά αντιστοίχως.
Η συμβολή του Μοναστηριού του Κουδουμά εγκιβωτίζεται στο ολιγόλεξο τετράγλωσσο εγχάρακτο επίγραμμα, που αναγράφεται σ’ αυτήν εδώ τη μνημειακή πλάκα, και στο λιτό, αλλά περιεκτικό σχετικό κείμενο, του από Αρκαδίας και Κρήτης Τιμοθέου, που λέει: «Ακόμη και σε τούτο τον τελευταίο πόλεμο, όταν στη μαύρη κατοχή σκέπαζε τα πάντα ο φόβος της γερμανικής μπότας, το Μοναστήρι του Κουδουμά έκαμε το πατριωτικό του χρέος. Από τα ξερόβραχα του Μοναστηριού μπαρκάριζαν στα υποβρύχια δικοί μας και ξένοι για τα μέτωπα της Ανατολής και της Αφρικής, αφού έβρισκαν καταφύγιο, ψωμί και προστασία στις φτωχικές αλλά καλόκαρδες χριστιανικές και πατριωτικές αγκάλες του Κουδουμά».
Μακαριστοί ιερωμένοι και λαϊκοί, που οι ψυχές σας σήμερα εδώ αγαλλόμενες υπερίπτανται !
Δεν σας ξεχάσαμε !
Σε σας η αθανασία, σε μας η ανάμνηση !
Θνητοί ! υποκλιθείτε στους αθάνατους !
Παντέρμη Κρήτη ψυχές που τις γεννάς ! (Π. Πρεβελάκης)
Σας ευχαριστώ
Πηγή: imga.gr
