Φωτογραφίες – κείμενο: Γεώργιος Χουστουλάκης
Είναι σε όλους τους Κρητικούς γνωστές οι ψαρολιές, ή και ακόμα πιο λαϊκά σταφιδολιές.
Φέτος η χρονιά ευνόησε τη παραγωγή σταφιδολιάς, και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που μάζεψαν για να θυμηθούνε τις παλιές καλές εποχές, και ακόμα και να τις πουλήσουν σε καλή τιμή.
Φυσικά στα μοντέρνα χρόνια μας, οι νεώτεροι, αφού τις έπλυναν τις τοποθέτησαν στα ειδικά σακουλάκια σελοφάν, και στη κατάψυξη, για να τις βγάζουν λίγες λίγες, και να είναι σαν να είναι πάντα φρέσκες.
Ο λαός της Κρήτης, τις ονόμασε “ψαρές” ελιές, γιατί ξεχωρίζουν στο έδαφος από το αχνό άσπρο χρώμα τους, που λέγεται και ” ψαρί”, όπως κάθε απόχρωση που τείνει προς το άσπρο.
Στις μικρές αδυναμίες του Κρητικού, είναι και η ψαρή ελιά, όπως θα τη συνδύαζε τέλεια με φτάζυμο ψωμί που μόλις έβγαλε από το φούρνο, η με παξιμάδι, και φυσικά με αθοτύρι, η κεφαλοτύρι εκείνο του παλιού καιρού που ωρίμαζε με φυσικό τρόπο στα τυροκέλια πάνω στο βουνό.
Κι αν τα τελευταία χρόνια ο κόσμος εστράφη στις αλατσολιές, λόγω έλλειψης σταφιδολιάς, εν τούτοις, οι παλαιότεροι έβρισκαν κάθε χρόνο αταφιδολιές, και γέμιζαν το πιθαράκι τους.
Κι αν δεν γέμιζε, τότε συμπλήρωναν με κανονικές ελιές.
Φυσικά στο πιθαράκι οι ελιές, κολυμπούσαν στην άλμη, και για να διατηρούν τη φρεσκάδα τους, για να είναι σφιχτές, και για να έχουν ωραία γεύση και άρωμα, έβαζαν στο πιθάρι και κομμάτια σκίνο.
Γενιές και γενιές ανέθρεψε η ελιά, στο σπίτι είχε την τιμητική της στις νηστείες, και στο χωράφι δεν εξέλειπε απ’ τη βούργια όπως και το μπουκαλάκι με το κρασί.
Και με την ελιά, έδειχνε το φιλότιμό του ο Κρητικός, γιατί το έβλεπες στα μάτια του όταν σου έφερνε το ποτήρι το κρασί να σε τρατάρει, και στη φούχτα εκραθιε δυο ελιές να το “σκεπάσεις”!
Η πεθερά που θα έκανε μια περαντζάδα από τις νύφες της, και δυο ελιές στο πιατάκι αν ήταν το βρισκούμενο, θα το εκτιμούσε δεόντως, αν αυτό συνδυαζόταν με το χαμόγελο και καλή υποδοχή της νύφης!
