της φιλολόγου Αφροδίτης Σ. Γερωνυμάκη
Μεσημέρι Κυριακής σε εστιατόριο κατάμεστο από οικογένειες. Τα νεότερα μέλη περιφέρονται αεικίνητα αντλώντας ενέργεια από την αστείρευτη πηγή της γονεϊκής παρουσίας και προσοχής. Τα ποτήρια γεμίζουν και πλάι σ’ εκείνα των μεγάλων ένας πατέρας αδειάζει λίγο κρασί στο ποτήρι του γιου του, πέντε ετών περίπου, για να τσουγκρίσει κι εκείνος το ποτήρι του στην υγειά της παρέας «σαν άντρας». Το μεσημέρι της Δευτέρας ένας άλλος πατέρας θα περιμένει έξω από το σχολείο το παιδί του με τη μηχανή αφήνοντας πίσω το κράνος του καθώς η απόσταση μέχρι το σπίτι είναι σύντομη. Το απόγευμα της Τρίτης μια μητέρα θα έρθει σε ρήξη με την κόρη της που αρνείται να ανταπεξέλθει στις σχολικές της υποχρεώσεις δηλώνοντας πως δεν της αρέσει να διαβάζει. Για κάθε επανάληψη, φωνές. Για κάθε χαμηλό βαθμό, συγκρίσεις με τους καλύτερους μαθητές στην τάξη. Για κάθε λεπτό που το παιδί χρειάστηκε βοήθεια, διαμαρτυρία για την έλλειψη ελεύθερου χρόνου και την κούραση.
Οι περισσότεροι θα λέγαμε πως δεν έγινε και κάτι. Τα παραπάνω λίγο πολύ αναπαράγονται ως συνηθισμένες καταστάσεις και ίσως όντως την κάθε δεδομένη στιγμή να μην υπήρξε κάποια μη αναστρέψιμη συνέπεια. Ο απόηχος , ωστόσο, έχει βαθύτερο αντίκτυπο. Η πιο δυσμενής συνέπεια η οποία θα κάνει την εμφάνιση της μακροπρόθεσμα και θα είναι , ενδεχομένως, μη αναστρέψιμη αφορά το πρότυπο που διαμορφώνεται στη συνείδηση του κάθε παιδιού. Συνεπώς, το πρώτο παιδί θα μεγαλώσει συναρτώντας τον αντρισμό με το αλκοόλ μέχρι να συμβεί κάτι στη ζωή του που θα προκαλέσει την κατάρριψη αυτού του στερεότυπου. Ίσως κάποτε, ίσως ποτέ. Το δεύτερο παιδί πιθανότατα δεν θα το θεωρήσει σπουδαίο να φοράει πάντα το κράνος του, όταν έρθει η ώρα να οδηγήσει μηχανή, όσες φορές κι αν ο γονιός του επισημάνει να μην αμελεί τους οδικούς κινδύνους. Έτσι είναι, από τους γονείς μας απομνημονεύσαμε πρωτίστως όσα είδαμε κι ύστερα όσα ακούσαμε.
Όσο για τη μαθήτρια που αποστράφηκε το διάβασμα, θα το αγαπήσει άραγε εν μέσω συγκρουσιακού κλίματος; Άραγε η συγκεκριμένη μητέρα ώθησε το παιδί της στην ανάγνωση βιβλίων από μικρή ηλικία διαβάζοντας του κάθε βράδυ κάτι; Άραγε κράτησε η ίδια ποτέ βιβλία στα χέρια της; Άραγε προσπάθησε να καθίσει κάποια στιγμή δίπλα στη μικρή είτε για να τη βοηθήσει είτε για να διαβάσει κι εκείνη κάτι; Υπάρχουν γονείς που εργάζονται χρόνια υπό το πρίσμα αυτής της λογικής και μάλιστα όχι για λόγους βαθμοθηρίας αλλά επιδιώκοντας για τα παιδιά τους τον πλέον ανεκτίμητο πλούτο: φαντασία, κρίση, γνώση, εμπειρίες, συναισθήματα, υγιή ψυχισμό. Δεν είναι τυχαίο πως το σημαντικότερο ποσοστό των υποψηφίων που πέτυχαν σε εξετάσεις διάβαζαν όλα τα χρόνια, με αποτέλεσμα η επαφή με το βιβλίο να είναι μια γνώριμη πραγματικότητα. Η εξοικείωση αυτή, λοιπόν, κάνει τον αναγνώστη να διαβάζει περισσότερο, να κατανοεί γρηγορότερα και να κουράζεται λιγότερο. Αδρομερώς, συμβάλλει στην ανάπτυξη των πνευματικών του δεξιοτήτων.
Είναι σαφές πως τα παραπάνω δε σημαίνουν πως οι γονείς αυτοί είναι «κακοί» ή πως «δεν θέλουν το καλό των παιδιών τους» συνειδητά, αντίθετα θα προσπαθήσουν γι’ αυτό βάσει του γονεϊκού προτύπου που υιοθέτησαν και οι ίδιοι και βάσει των πεποιθήσεων που διαμόρφωσαν κατά την ενήλικη ζωή. Και βέβαια, δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς με σιγουριά πως ακόμα κι αν οι ίδιοι λειτουργούσαν σαν φωτεινά παραδείγματα, δεν θα υπήρχαν άλλοι παράγοντες ικανοί να επηρεάσουν τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Παρ’ όλα αυτά, θα ήταν εποικοδομητικό να έχουν υπόψη πως τουλάχιστον μέχρι και την εφηβεία συνιστούν τα υψηλότερα πρότυπα προς μίμηση κι αυτό κρύβει μια απίστευτα ελπιδοφόρα δυναμική. Τα παιδιά επεξεργάζονται και μιμούνται συμπεριφορές που στον κόσμο των μεγάλων γίνονται αποδεκτές ως δεδομένες ή ανάξιες λόγου.
Αξίζουν το σεβασμό εκείνοι οι γονείς που, έστω κατά την παρουσία των παιδιών τους, δεν καπνίζουν ούτε καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, δεν βωμολοχούν, αφιερώνουν χρόνο για διάβασμα βιβλίων κάθε βράδυ παρά την εξάντλησή τους, δεν οδηγούν επιθετικά η με επιπολαιότητα και προσπαθούν έμπρακτα να αξιοποιήσουν το διδακτικό-συμβουλευτικό τους ρόλο ωφέλιμα. Αξίζουν το σεβασμό εκείνοι οι γονείς που συνειδητοποίησαν πως η δεύτερη ζωή τους, που ξεκίνησε από τη γέννηση του πρώτου παιδιού, βιώνεται παραμερίζοντας το «εγώ» και τα «θέλω», εκείνοι που αναγνώρισαν το βάρος των ευθυνών χωρίς να το αποποιηθούν, γιατί αυτή η δεύτερη ζωή η οποία τους έθεσε τη μεγαλύτερη πρόκληση έδωσε αξία και στην πρώτη.
