Κείμενο: Γεώργιος Χουστουλάκης
Όλοι ξέρουμε τους όρκους όπου έδιναν οι παλιοί στα δικαστήρια, και στις συζητήσεις τις καθημερινές για να πείσουν τον άλλο για του λόγου το αληθές, αλλά «όρκοι»δεν ήταν μόνο αυτοί…
«Όρκο» επίσης έλεγαν οι παλιοί στη Μεσαρά και το χώρο στάθμευσης των υποζυγίων, δηλαδή γαιδουρομούλαρα, φοράδες μπεγίρια κλπ ζώα.
Κάτι ανάλογο δηλαδή με τον όρχο στάθμευσης οχημάτων στο στρατό.
Η κωμόπολη των Μοιρών κάποτε, είχε τέσσερις πέντε όρχους. Περιφερειακά της πόλης σαν χώρους στάθμευσης, επειδή και τα ζώα της περιοχής ήταν πολλά.
Οι Μοίρες ήταν το επίκεντρο πολλών χωριών γύρω – γύρω, που κάθε Σάββατο μαζευόταν στη πόλη, που έκτοτε ήταν Δήμος, για διάφορες αγοραπωλησίες..
Και ήταν Δήμος, «τιμής ένεκεν», και όχι επειδή είχε 10 χιλ κατοίκους που απαιτούσε μια πόλη για να είμαι Δήμος. «Τιμής ένεκεν» ήταν Δήμος, λόγω των αρχαιοτήτων που περιβάλλεται, δηλαδή τη Φαιστό, Γόρτυνα, Κομμό Καμάρες κλπ.
Επειδή πολλές φορές πήγαιναν στα δικαστήρια ο κόσμος, η λέξη «όρκος» ήταν συχνά στο στόμα τους, και δεν τους πήγαινε να τον πούνε ποτέ «όρχο», που ήταν και η κανονική λέξη.
Έτσι χάριν απλότητας, τον έλεγαν κι αυτόν «όρκο»!
Εμείς βέβαια τα παιδιά που πηγαίναμε στο σχολείο, γνωρίζοντας τη σωστή λέξη τους περιγελάγαμε που παραποιούσαν τη λέξη «όρχο» και τους το λέγαμε, αλλά εκείνοι πάντα «όρκο» τον έλεγαν!
Από ότι θυμάμαι, ένα όρχο είχε ένα στου Ηλία του Μυλωνά από πίσω κοντά στον Άγιο Νεκτάριο.
Ένα άλλο είχε προς το Β’ Δημοτικό, άλλο προς το Γυμνάσιο, άλλο στα Καπαριανά. Και επειδή στο τότε εργοστάσιο του Καπετανάκη υπήρχε η κύρια ζωαγορά, σίγουρα είχε και εκεί άλλο ένα όρχο.
Άλλους όρχους που πιθανόν να είχαν οι Μοίρες δεν τους θυμάμαι.
Οι όρχοι ήταν δημοτικοί χώροι, οι οποίοι δίδονταν μέσω πλειστηριασμού, στους εκάστοτε ενοικιαστές.
Αυτοί λοιπόν που νοίκιαζαν τον όρχο κάθε χρόνο από το Δήμο, έπαιρναν χρήματα από κάθε έναν που πήγαινε να αφήσει εκεί το ζώο του.
Πλήρωνε σαν αντίτιμο στάθμευσης μία δραχμή ανά ζώο για όλη την ημέρα!
Έτσι η πόλη ήταν νοικοκυρεμένη, και προ πάντων καθαρή, χωρίς γαιδουρομούλαρα να βρωμίζουν τους δρόμους και τις γειτονιές, αν ήταν δεμένα οπουδήποτε..
Έδινε όμως ο Δήμος και δικαίωμα στους υπεύθυνους των όρχων, να κάνουν κάπου -κάπου βολταράκια στη πόλη, δηλαδή εφόδους στη περιοχή, και άμα έβρισκαν σε κανένα στύλο η δένδρο δεμένο κανένα γάιδαρο, τον έλυναν και τον πήγαιναν και τον έδεναν στον όρχο τους.
Εκεί θα τον αναζητούσε πλέον ο ιδιοκτήτης, αφού ασφαλώς πλήρωνε και τη μια δραχμή, αλλά και το πρόστιμο, που ήταν πολλαπλάσιο.
Πήγαινε ο άνθρωπος που είχε δεμένο το γάιδαρο του σε ένα στύλο της ΔΕΗ ή του ΟΤΕ για να τον πάρει, και φυσικά ο γάιδαρος του έλειπε!
-Ωχ! Μωρέ τη πατήσαμε! Επήρανε μας πάλι το γάιδαρο στον όρκο!
Η έλεγαν:
-Κακορίζικα μα ο ορχάρχης επήρε το γάιδαρο μας!
Ο όρχος ήταν μια περιφραγμένη με στύλους έκταση, και πάνω σε κάθε στύλο έδεναν και από ένα ζώο.
Τον όρχο τον νοίκιαζαν οικογένειες που αποτελούντο από τέσσερα η πέντε άτομα, γιατί η δουλειά αυτή ήθελε πολλά χέρια.
Ένα άτομο παρελάμβανε το ζώο για να πάει να το δέσει στο στύλο.
Άλλο άτομο έκοβε από το μπλοκάκι το χαρτί της απόδειξης παραλαβής αφού πλήρωνε ο ιδιοκτήτης του ζώου.
Άλλο άτομο φρόντιζε να ποτίσει τα ζώα, και στο τέλος κάθε βράδυ να σκουπίσει καλά τον όρχο.
Ακόμα άλλο άτομο έκανε βόλτες στη πόλη για να λύνει τα δεμένα παράνομα ζώα και να τα πηγαίνει στον όρχο.
Βέβαια τη δουλειά αυτή των παράνομων ζώων στη πόλη την έκαναν και οι χωροφύλακες ή αγροφύλακες της περιοχής, οι οποίοι έκοβαν επιτόπου κλίση!
Είχε πολύ δουλειά και υπεύθυνη ο όρχος, γιατί είχε να κάνει με την ασφάλεια των ζώων από κλοπή και ακεραιότητα.
Ο Δήμος έπαιρνε το ποσοστό του από κάθε όρχο, καθώς όλους τους όρχους τους έδινε σε μειοδοσία, και να γίνεται η λειτουργία αυτού για δύο ή τρία χρόνια.
Ο πιο γνωστός ορχάρχης στις Μοίρες που έκανε πολλά χρόνια αυτή τη δουλειά με την οικογένειά του, ήταν ο Καπαϊδώνης από τη Γαλιά.
