Κείμενα – φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης
Το να ασχολείται σήμερα κάποιος με το τι συνέβαινε κάποτε στον τόπο μας, δεν σημαίνει ότι θα ασχοληθεί αποκλειστικά με τη λαογραφία τα ήθη και τα έθιμα του, ενδιαφέρον έχουν πέραν και από αυτά, και πως ήταν κάποτε τα πράγματα και οι καταστάσεις στην περιοχή μας.
Λίγοι ασφαλώς γνωρίζουν σήμερα, πως στην πόλη των Μοιρών κάποτε λειτουργούσαν εκτός από το γυμνάσιο, και Δημόσιες Τεχνικές Σχολές!
Εδώ δεν το ξέραμε εμείς που φοιτήσαμε στο γυμνάσιο, όμως για την ιστορία αναφέρουμε πως πριν την κατοχή, οι Μοίρες δεν διέθεταν ούτε σχολές ούτε γυμνάσιο, παρά ένα και μοναδικό δημοτικό, που ήταν το Α΄ σημερινό Δημοτικό, εκείνο που είναι λίγο πιο πάνω και αριστερά από του Χριστοφή το φούρνο, και μάλιστα κι αυτό το είχαν επιτάξει οι Γερμανοί και το έκαναν προσωπικό τους σινεμά! Γυμνάσιο στην περιοχή μας διέθετε μονάχα η Πόμπια!
Το μοναδικό γυμνάσιο στην στην Πόμπια, έκλεισε κι αυτό αναγκαστικά την περίοδο της κατοχής.
Μετά όμως την κατοχή, η Πόμπια παρουσίασε σοβαρότατο πρόβλημα, όχι σαν ελλιπής κτιριακές εγκαταστάσεις , δηλ να μην έχει αίθουσες να εξυπηρετεί τους μαθητές όλης της Μεσαράς, αλλά δεν υπήρχαν χώροι ενοικίασης που να στεγάσουν όλους αυτούς τους μαθητές, ούτε άλλα σπίτια να τους φιλοξενήσουν, διότι το κεφαλοχώρι ήδη είχε κορεστεί! Έτσι αμέσως μετά την κατοχή, προέκυψε η ανάγκη να φτιαχτεί γυμνάσιο και στις Μοίρες! Έτσι φτιάχτηκε το κεντρικό κτήριο στην περιοχή «Ασφεντυλιά», δυτικά της πόλης σε ένα ύψωμα με πανοραμική θέα! Μαθητές τότε ερχόταν στην περιοχή από πολύ μακριά, ακόμα και από την Αγία Βαρβάρα έως τα Ρεθεμνιώτικα. Έτσι σύντομα χρειάστηκε και οικοτροφείο αρρένων καθώς και θηλέων, αλλά και πολλά παραρτήματα στην πόλη!
Πρώτα λοιπόν χτίστηκε στις Μοίρες το εξατάξιο γυμνάσιο, και αργότερα στεγάστηκα και στο ίδιο κτήριο και οι Δημόσιες Τεχνικές Σχολές Μοιρών. Το πρωί έκαναν οι μαθητές του γυμνασίου στο ίδιο κτήριο, και το απόγευμα οι μαθητές της τεχνικής σχολής.
Η πρώτη βέβαια Σχολή της Μεσαράς και πριν εκείνη των Μοιρών, ήταν οι Γεωργικές Σχολές Αμπελούζου, αν και δεν ήταν εντελώς δημόσιες. Τη σχολή χρηματοδοτούσαν διάφοροι φορείς, όπως το Υπουργείο Γεωργίας, ο Δήμος και φυσικά από τα ίδια τα κέρδη της σχολής από διάφορα προϊόντα που παρήγαγαν οι μαθητές με τους καθηγητές, σιτηρά, δημητριακά κλπ. Οι σχολές Αμπελούζου προσέφεραν πολλά στον κόσμο της περιοχής, και έφερε το καλλιεργητικό επίπεδο σε άλλη διάσταση, με αποτέλεσμα αυτό να βρει τεράστιο αντίκτυπο στην οικονομία της περιοχής!
Τα μαύρα πέτρινα χρόνια
Πριν το ’50 λοιπόν, εκείνα τα μαύρα πέτρινα χρόνια μετά που έφυγαν οι Γερμανοί, οι γονείς των παιδιών από τα γύρω χωριά, είχαν τρεις λύσεις. Ή τα έστελναν στο γυμνάσιο, ή τα έστελναν στην Τεχνική Σχολή στις Μοίρες, ή σε ιδιώτες διαφόρων επαγγελμάτων, για να μάθουν μια τέχνη, και να την κάνουν εξάσκηση. Έτσι τα περισσότερα παιδιά από τα χωριά όπως τη Γαλιά, κατέβαιναν με τα πόδια πρωί βράδυ για να παρακολουθήσουν είτε τα μαθήματα τους στο Γυμνάσιο ή στη σχολή, είτε να μάθουν μια τέχνη σε κάποιον επαγγελματία μάστορα. Όποιο παιδί ήθελε να μάθει για παράδειγμα Τσαγκάρης, πήγαινε στου Γιώργη του Γρηγοράκη. Όποιο ήθελε να γίνει φανοποιός, πήγαινε στου Μπάμπη του Στυλιανάκη. Για σομαράς πήγαινε στου Αντρέα, και για μαραγκός στου Μπιτσακάκη από το Πετροκεφάλι, κλπ.
Όμως όλοι αυτοί οι υπόλοιποι επαγγελματίες τότε καθώς και σε άλλα επαγγέλματα που δεν αναφέραμε, κάποια στιγμή ξύπνησαν και δεν δεχόταν πλέον μαθητευόμενους επί πληρωμή!
Όχι μονάχα δεν τους παρείχαν χρηματική αμοιβή στους μαθητευόμενους βοηθούς τους, αλλά απεναντίας ήθελαν και 300 οκάδες λάδι κι από πάνω από τον κάθε μαθητευόμενο για να τον κρατήσουν για ένα χρόνο! Δικαιολογούσαν το λάδι αυτό, σαν αποζημίωση για τυχόν υλικά που θα τους κατέστρεφαν οι μαθητευόμενοι βοηθοί μέχρι να μάθουν τη δουλειά!
Οι Δημόσιες όμως Τεχνικές Σχολές Μοιρών, υπόσχονταν σύγχρονη για την εποχή κατάρτιση, και στο τέλος με το πτυχίο σίγουρη δουλειά! Κάποια θεωρητικά μαθήματα τους τα έκαναν οι ίδιοι οι καθηγητές του Γυμνασίου. Για τα τεχνικά μαθήματα όμως, υπήρχαν κάποιοι έμπειροι τεχνίτες της περιοχής στην αρχή, και αργότερα το υπουργείο έστειλε και σπουδαγμένους καθηγητές τεχνικούς.
Δεν υπήρχε τότε κλάδος αυτοκινήτου στις τεχνικές σχολές αυτές, ούτε υπήρχαν ακόμα τεχνίτες υδραυλικοί. Γενικά υδραυλικοί δεν υπήρχαν ακόμα σαν επάγγελμα. Υπήρχε μονάχα κλάδος Ηλεκτρολογίας και Μηχανολογίας. Υπήρχε τόρνος και τα εργαστήρια ήταν σε άλλο κτιριακό παράρτημα μέσα στην πόλη. Μάθαιναν δηλαδή Ηλεκτρολόγοι εγκαταστάτες, τορναδόροι και ηλεκτροσυγκολλητές. Ήταν πράγματι αρκετά προχωρημένες οι σχολές αυτές, γιατί μάθαιναν ακόμα και πώς να κάνουν περιελίξεις σε μοτέρ! Τα παιδιά που αποφοιτούσαν από την σχολή είχαν τόσα εφόδια, που εύκολα μπορούσαν να προκόψουν είτε σαν απλοί τεχνίτες είτε σαν εργολάβοι.
Οι τεχνικές αυτές σχολές έκλεισαν περίπου όταν άνοιξαν οι Ιδιωτικές Τεχνικές Σχολές Βαβουράκη.
Μια αναδρομή στις Τεχνικές Σχολές Βαβουράκη
Οι μόνες τεχνικές σχολές που ξέραμε πάντως εμείς την δεκαετία του ’70 – ‘80, ήταν αυτές του κ. Βαβουράκη, που ήταν ιδιωτικές με κατώτερα τμήματα τετραετούς φοίτησης, όπου έβγαζε ηλεκτροτεχνίτες και μηχανοτεχνίτες, και η Μέση Τεχνική Σχολή Εργοδηγών τετραετούς φοίτησης κι αυτή, όπου έβγαζε εργοδηγούς ηλεκτρολόγους μηχανολόγους, και ήταν ισότιμη με το εξατάξιο τότε Γυμνάσιο, και σημερινό λύκειο. Στη σχολή έμπαινε ο μαθητής χωρίς εξετάσεις, η κατώτερη παιδιά με απολυτήριο του Δημοτικού, και από απόφοιτους τρίτης τάξης Γυμνασίου η Μέση σχολή.
Οι σχολές αυτές ήταν απέναντι από την περιοχή του φούρνου του Χριστοφή στην αρχή του δρόμου Αγίου Γεωργίου και δεξιά, και είναι αυτός που πήγαινε για την παλιά χωροφυλακή, και στεγαζόταν εκεί στο κτήριο του Τζωρτζάκη. Πριν στεγαστεί όμως εκεί η σχολή, το πρώτο της ξεκίνημα για ένα δυο χρόνια ήταν στο κτήριο του σημερινού Α’ Δημοτικού.
Την εταιρία «Εταιρία Βαβουράκη» την είχαν ιδρύσει ο Μακαρίτης σήμερα Βαβουράκης Γεώργιος από την Κρύα Βρύση Ρεθύμνου, μαζί με τον ξάδερφό του Βαβουράκη Νικόλαο από τον Άη Γιάννη. Μάλιστα έτυχε και πέθαναν και οι δυο την ίδια χρονιά και τον ίδιο μήνα!
Φτιάχτηκε το ’62, όταν ήδη είχαν κλείσει οι δημόσιες Τεχνικές Σχολές Μοιρών. Ο Βαβουράκης Γεώργιος ήταν συνιδιοκτήτης αλλά και διευθυντής της σχολής. Ήταν επίσης και συνιδιοκτήτης και στη σχολή που είχαν στο Ηράκλειο τον γνωστό «Ίκαρο» (μέγαρο Φυτράκη Έβανς 87). Κάποια στιγμή έκλεισαν οι σχολές εκεί, και μετεγκαταστάθηκαν σε άλλο κτήριο (Παλιό Μέγαρο Δουκός Μποφώρ 7). Η σχολή και εκεί έκλεισε το ’83 με ’84 περίπου με βάσει κάποιο νόμο του κράτους, όπου κατήργησε τις τεχνικές σχολές και δημιούργησε τις σχολές Νέου Τύπου, και αργότερα τα σημερινά Τεχνικά Λύκεια. Η σχολή του Ηρακλείου έβγαζε επιπλέον και ραδιοτηλεγραφητές εκτός από εργοδηγούς ηλεκτρολόγους μηχανολόγους. Στις σχολές στις Μοίρες του Βαβουράκη, τα θεωρητικά μαθήματα τα έκαναν οι ίδιοι οι καθηγητές του γυμνασίου Μοιρών, και μονάχα τα τεχνικά θέματα είχαν πάρει καθηγητές τεχνικούς της τότε σχολής ΣΕΛΕΤΈ, ή και της ετήσιας σχολής ΠΑΤΕΣ – ΣΕΛΕΤΕ για όσους είχαν απολυτήριο του τότε γυμνασίου.
Τι πρόσφεραν οι Τεχνικές Σχολές Ιδιωτικές και δημόσιες στις Μοίρες και στην ευρύτερη περιοχή;
Η προσφορά εκείνων των σχολών για την εποχή ήταν τεράστια, και αφορούσε τους μαθητές που δεν είχαν την δυνατότητα για να πάνε παραπάνω στα γράμματα. Με το πτυχίο των Δημοσίων Τεχνικών Σχολών Μοιρών, αλλά και των ιδιωτικών Βαβουράκη μετά τις εξετάσεις στο κράτος για την αναγνώριση του πτυχίου, οι περισσότεροι απόφοιτοι εργάστηκαν είτε σαν απλοί τεχνίτες με το πτυχίο της κατώτερης σχολής, είτε της μέσης σαν εργοδηγοί και εργολάβοι ηλεκτρολόγοι εγκαταστάτες και μηχανολόγοι. Με το πτυχίο της κατώτερης σχολής, πολλοί πήραν άδεις και άνοιξαν δικό τους μηχανουργείο, και οι ηλεκτρολόγοι μαγαζί με ηλεκτρικά είδη.
Και οι σχολές «Βαβουράκη», εκτός από πλήρη εξοπλισμένα εργαστήρια, είχαν πρωτοποριακό πνεύμα, μάλιστα για να εντυπωσιάσουν σε μια παρέλαση στις Μοίρες, είχαν ετοιμάσει σαν ειδικό κατασκεύασμα ένα πύραυλο, που θα ήταν ίσως η εποχή που οι αστροναύτες είχαν πάει στο φεγγάρι! Πράγματι σαν παρέλασαν οι μαθητές με τον πύραυλο, όλο το πλήθος που παρακολουθούσε καταενθουσιάστηκε με το όλο θέαμα! Ήθελε έτσι ο Γεώργιος Βαβουράκης να δείξει στον κόσμο πόσο μπροστά για την εποχή αποσκοπούσε η σχολή του!
Πέραν τούτου όμως οι Δημόσιες, και κυρίως οι ιδιωτικές τεχνικές σχολές εκείνης της εποχής στις Μοίρες, προσέφεραν πάρα πολλά στον τόπο μας! Πέραν από εργασία, που όλοι είχαν εξασφαλίσει, στελεχώθηκαν και όλες οι δημόσιες υπηρεσίες ΟΤΕ ΔΕΗ κλπ, έγιναν πολλοί μέχρι και διευθυντικά στελέχη στις υπηρεσίες αυτές, οι δε εργολάβοι ηλεκτρολόγοι έφτιαξαν όλες τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις της Μεσαράς! Συνέπεσε μάλιστα να επεκταθεί το δίκτυο της ΔΕΗ σε όλα τα χωριά καθώς και του ΟΤΕ. Όλα τα σπίτια πήραν ρεύμα καθώς οι βιοτεχνίες και βιομηχανίες της περιοχής μας! Έτσι όλοι σχεδόν διέπρεψαν και πρόκοψαν, και αυτό το οφείλουν στις σχολές αυτές!
Δόθηκαν λοιπόν σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων τα μεγάλα εφόδια να αποκατασταθούν επαγγελματικά, και με επιτυχία στη ζωή τους .
(Πληροφορίες για το θέμα: Μιχάλης Βαβουράκης, γιος του Γεωργίου Βαβουράκη, πρώην ναυπηγός μηχανολόγος ηλεκτρολόγος)
