Γράφει ο Μιχάλης Ανδριανάκης*
Ήταν αναπόσπαστο μέλος της οικογένειας η χήρα μάνα, ή πεθερά στο Κρητικό σπίτι. Σφιχτά μαντηλοδεμένη με το μαύρο τσεμπέρι της, κατεβασμένο στο μέτωπο, ή σφιχτά δεμένο στο πηγούνι, ντυμένη με το σακκοφούστανο και τυλιγμένη το χειμώνα με το μποξά, όλα κατάμαυρα, ακριβώς όπως τη συνέλαβε ο φακός του LIFE στη δεκαετία του 1960.
“Μαύρα φορώ κι εκάψανέ με τα παντέρμα” έλεγε με αμφισημία η γριά γιαγιά μου, εννοώντας από τη μια μεριά τη μαυρίλα του ατέλειωτου πένθους της και από την άλλη το μαρτύριο κάτω από τον καλοκαιρινό καύσωνα.
Με μεγαλύτερη ισχύ αν ήταν μάνα του “αφέντη”, πιο συμμαζεμένη αν ήταν πεθερά και μάλιστα φιλοξενούμενη, έκανε ό,τι μπορούσε και όσο μπορούσε να βοηθήσει και να καθοδηγήσει-άλλοτε διακριτικά, άλλοτε άγαρμπα-τους άλλους, γεγονός που συχνά δημιουργούσε καταστάσεις στην οικογένεια.
Η “γρα”, ή “γρε” (γραία) συχνά εξέφραζε το παράπονο: “Ο άντρας μου βασιλιάς, εγώ βασίλισσα, ο γυιός μου βασιλιάς, εγώ πράμα (τίποτα)”.
Και όπως θυμούμαστε, “διά(ο)λε το ψώμα”…
* Ο κ. Μιχάλης Ανδριανάκης είναι Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων
