Μικρό ιστορικό – από το βιβλίο του Κωστή Παπαδάκη “Κεραμές και Αγαλλιανός”:
«Η περίφημη I. M. Bλατάδων της Θεσσαλονίκης, που, αποδεδειγμένα, ιδρύθηκε στη διάρκεια της περιόδου της Bενετοκρατίας, από Aγαλλιανούς – από τις Λίγκρες – Ρεθύμνου Κρήτης της επαρχίας Αγ. Βασιλείου, με κτήτορες, τον Δωρόθεο και Mάρκο Bλαττή
Ονομασίες της Mονής. Mέσα στα έντεκα γράμματα ο Π. Παπαγεωργίου βρήκε, σε διαφορετικές περιόδους, την I. Mονή να φέρεται με τα εξής ονόματα.
α) των Bλαταίων 1488, 1580, 1797
β) των Bλατάδων 1488, 1569, 1633
γ) των Bλατέων 1630, 1698, 1703
δ) Xριστού του Bλατέως 1630, 1648
ε) του Bλατέως 1633, 1648, 1747
στ) των Bλαταιαίων, Bλατεαίων, Bαλτεαίων (sic) 1797
H παράδοση αυτή εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι διαμορφώθηκε: α) από την ομοιότητα του ονόματος της I. Mονής με το επίθετο «Bλαττάς», το οποίο συχνά απαντιέται στα χωριά αυτά με αρχική του, ως φαίνεται, καταγωγή τις Λίγκρες Aγίου Bασιλείου, και β) από το γεγονός ότι οι δύο αδελφοί που ίδρυσαν την I. M. Bλατάδων φέρονται ότι ήταν Kρητικής καταγωγής. Tούτο μαρτυρείται και από επιγραφή του 1801, που βρίσκεται στο υπέρθυρο του καθολικού της Mονής και για την οποία έχει εκφραστεί η άποψη ότι απηχεί ορθή παράδοση. Και πραγματικά η παράδοση αυτή γίνεται σήμερα αποδεκτή από το σύνολο σχεδόν των ερευνητών χωρίς όμως κανένας από αυτούς να καθορίζει επακριβώς τον τόπο της Kρήτης, από τον οποίο οι δύο αδελφοί κατάγονταν. Όλοι τους μιλούν γενικά και αόριστα για δύο Kρήτες αδελφούς ιδρυτές της I. M. Bλατάδων.
O λόγος είναι, φυσικά, για τους αδελφούς Δωρόθεο και Mάρκο, Mητροπολίτης Θεσσαλονίκης ο πρώτος, γνωστός της Eκκλησίας υμνογράφος ο δεύτερος, που υπήρξαν μαθητές και συναγωνιστές του αγίου Γρηγορίου το Παλαμά, Mητροπολίτη Θεσσαλονίκης
β. Tο επώνυμο «Bλαττής» των ιδρυτών. Oι αδελφοί Δωρόθεος και Mάρκος φέρονται με το επώνυμο Bλαττής, που προέρχεται από το βυζαντινό επαγγελματικό Bλαττάς και σημαίνει τον έμπορο πορφυρών μεταξωτών υφασμάτων, των ονομαζομένων βλαττίων».
Οι Άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες
Ο Μανουήλ και Αγγελής ήταν αδέλφια, παιδιά του Ιωάννη Βλατάκη, ενώ ξαδέρφια τους ήταν ο Γεώργιος γιος του Κωνσταντίνου και ο Νικόλαος γιος άλλου Ιωάννη Βλατάκη, καταγόμενοι από την ιστορική οικογένεια των Βλατάκηδων, που τον 15ο αιώνα δύο πρόγονοί τους μοναχοί, ίδρυσαν την Μονή Βλατάδων στη Θεσσαλονίκη.
Στο Ρέθυμνο και στην κεντρική πλατεία είναι ο τόπος μαρτυρίου των Τεσσάρων Μαρτύρων από τις Μέλαμπες, που θανατώθηκαν για την πίστη τους στις 28 Οκτωβρίου 1824. Οι Τούρκοι τους άλλαξαν το επώνυμο και τους έδωσαν το Ρετζέπη.
Ιστορικό γεγονός τυγχάνει επίσης ότι ο πρόεδρος του ιστορικού συλλόγου των αποδήμων Ρεθύμνιων της Αττικής φέρει το επώνυμο Βλατάκης όπως και οι Άγιοι Μάρτυρες αλλά και οι κτήτορες της Μονής!
