του Πέτρου Μηλιαράκη*
ΤΟΥΤΕΣ τις ημέρες «εμπλέκεται» όχι μόνο ο Θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά και το πρόσωπο που αφορά στο φορέα αυτής της εξουσίας, στην «πολιτική συζήτηση» με αιτία: το Προεδρικό Διάταγμα που (θα) αφορά στην πλήρωση των θέσεων της Ανώτατης Δικαστικής και Εισαγγελικής Λειτουργίας. Υπ’ όψιν δε ότι η «συζήτηση» αυτή που έχει το χαρακτήρα αντιπαράθεσης, δεν αφορά αντισυστημικούς πολιτικούς που εκ προοιμίου δεν επιδεικνύουν τον επιβαλλόμενο σεβασμό σε πολιτικά πρόσωπα που λειτουργούν στο Ανώτατο επίπεδο της Πολιτείας και επιτελούν θεσμικό ρόλο, αλλά δυστυχώς αφορά σε πολιτικούς εξόχως «συστημικούς». Έτσι, εμπλέκεται ο Θεσμός του ΠτΔ στην τρέχουσα πολιτική, πράγμα απολύτως ανεπίτρεπτο.
- ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Με αιτία το παρόν κείμενο, και όσο το περίγραμμα τούτο ελάχιστα επιτρέπει, μπορεί να γίνει αναφορά στη λεγόμενη κανονιστική θεωρεία της πολιτικής που πρωταρχική πηγή της είναι η πρακτική φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Κατά τον Αριστοτέλη δε η πρακτική στη φιλοσοφία διαχωρίζεται: α) σε «ηθική» και β) σε «πολιτική». Ασφαλώς, το παρόν κείμενο δεν μπορεί να απασχολεί περαιτέρω τον αναγνώστη με θεωρητικά ζητήματα φιλοσοφίας ή πολιτειολογίας. Ωστόσο, επιβάλλεται να επισημειωθεί ότι η πρώτη συστηματική προσέγγιση του πολιτικού φαινομένου οφείλεται στον ορθολογισμό των Ελλήνων. Για την προσέγγιση όμως της έννοιας της Πολιτείας, πρωτοπόρος ήταν ο Georg Jellinek στο κλασικό έργο του «Γενική Πολιτειολογία», με πρώτη έκδοση το 1900. Σύμφωνα με το Jellinek: Πολιτεία είναι η νομική προσωπικότητα ενός λαού που ζει σε ορισμένη χώρα και που είναι εξοπλισμένη με πρωτογενή εξουσία.
Η σχέση όμως της όποιας χώρας-επικράτειας προς την κρατική εξουσία εμφανίζεται με δύο όψεις: τη «θετική» και την «αρνητική»:
1) Κατά τη «θετική όψη», υπό την κρατική εξουσία υπάγονται κατ’ αρχήν και αδιακρίτως όλα τα πρόσωπα που διαβιούν και ευρίσκονται εντός της συγκεκριμένης επικράτειας. Ενταύθα κρατούσα είναι η «Αρχή της Εδαφικότητας».
2) Κατά την «αρνητική όψη», η σχέση της κρατικής εξουσίας και της χώρας υπάγεται στην «Αρχή της Αποκλειστικότητας». Η αρχή αυτή εγγυάται ότι εντός της συγκεκριμένης επικράτειας αποκλείεται να ασκηθεί ξένη κρατική εξουσία, χωρίς τη συγκατάθεση του οικείου κράτους.
Καταλήγοντας, λίαν επιγραμματικώς, με αναφορά στα προηγούμενα επιβάλλεται να αναδειχθεί ότι στο πλαίσιο της δημοκρατικής αρχής και της διάκρισης των λειτουργιών, η μορφή του πολιτεύματος αποτελεί το σκληρό πυρήνα της όποιας συνταγματικής τάξης. Στη Δημοκρατία μας δε, το πολίτευμά μας είναι η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία.
ΣΥΝΤΟΜΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Ο Ελληνικός Λαός, με την κατάργηση του «Θεσμού της Βασιλείας» (ορθότερα ιστορικώς της Μοναρχίας) εγκατέστησε το πολίτευμα της Προεδρευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, με θεμέλιο τη λαϊκή κυριαρχία. Όλες δε οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα. Ειδικότερα, ως προς το κοινοβουλευτικό πολίτευμα, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ιστορική του βάση είναι η «αγγλική παράδοση» και «πρακτική», όπου σύμφωνα με το αγγλικό δημόσιο δίκαιο η αποψίλωση από το Βασιλιά της εξουσίας είχε ως συνέπεια την ουσιαστική μετάθεση των εξουσιών στο Κοινοβούλιο. (Βλ. την ιστορική περίοδο του Γουλιέλμου της Οράγγης, και ιδίως την περίοδο από το 1702 έως το 1714, την περίοδο της βασιλείας της Άννας.)
Στην ελληνική συνταγματική και πολιτική ιστορία οι εκάστοτε Βασιλείς (στο εξής «Παλάτι»), αποτέλεσαν αιτίες άμεσης παρέμβασης στα πολιτικά πράγματα, μέχρι μάλιστα του σημείου εκείνου να διερωτηθεί ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, λόγω της δράσης παρακρατικών οργανώσεων υπό την προστασία του Παλατιού: «το ποιός κυβερνά αυτή τη χώρα;». Θα πρέπει δε ο ιστορικός του μέλλοντος ιδιαιτέρως να παραδεχθεί ως επιβαλλόμενες τις πρωτοβουλίες του Κωνσταντίνου Καραμανλή (της προδικτατορικής περιόδου), για την «αποψίλωση των εξουσιών του Παλατιού».
Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠτΔ
Τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα, με αιτία το «βασιλικό πραξικόπημα» του 1965, την επιβολή της δικτατορίας και το υποτιθέμενο ή άλλως πως αποτυχημένο αντιπραξικόπημα του τέως Βασιλιά Κωνσταντίνου προς τη Χούντα, έθεσαν το ζήτημα εάν και κατά πόσον η «Βασιλευόμενη Δημοκρατία» μπορούσε στο παρόν και για το διηνεκές να αποτελεί Θεσμό για την Ελλάδα. Το ζήτημα αυτό επιλύθηκε τη μεταπολιτευτική περίοδο με τη σφραγίδα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, μέσω της άμεσης δημοκρατίας, του ιστορικού Δημοψηφίσματος της 8ης Δεκεμβρίου 1974, οπότε ο ελληνικός λαός με ποσοστό 69,2% τάχθηκε υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας. Πράγματι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής εγκατέστησε μια νέα δημοκρατία και συνέβαλε αποφασιστικώς έτσι ώστε να υπάρξει αλλαγή της μορφής του πολιτεύματος, οπότε βασίμως τίθεται το ερώτημα κατά πόσον η Βουλή του 1975 ήταν Συντακτική ή Αναθεωρητική. Ανεξαρτήτως δε, εάν η Βουλή του 1975 ήταν Συντακτική ή Αναθεωρητική, με το σκληρό πυρήνα της συνταγματικής τάξης ο Θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας αφορά υπέρτατο έννομο πολιτικό και πολιτειακό αγαθό, το οποίο ο κάθε πολίτης δεν έχει μόνο το δικαίωμα, αλλά και το καθήκον να περιφρουρεί και να προασπίζεται.
ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΗ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
Η ανάδειξη στο αξίωμα του ΠτΔ του Προκόπη Παυλόπουλου, αποδείχθηκε ότι ήταν η ενδεδειγμένη επιλογή του καταλληλότερου προσώπου σε κρίσιμη ιστορική περίοδο για τη χώρα. Πέραν της εξαιρετικής λαοφιλίας στο πρόσωπο του Προκόπη Παυλόπουλου, οι παρεμβάσεις του στα κρίσιμα εθνικά θέματα και ο τρόπος λειτουργίας του δεν αφορούν μόνο παράδειγμα δημόσιου λειτουργού, αλλά και υπόδειγμα δημόσιας λειτουργίας. Όσοι δε, όπως εξ αρχής παρατηρήθηκε στο παρόν κείμενο, επιθυμούν να εμπλέξουν τον ΠτΔ στην «τρέχουσα πολιτική» ή να υποδείξουν «πώς» θα πρέπει να ασκεί τα καθήκοντά του, καλό είναι να λάβουν υπ’ όψιν τους ότι ο Προκόπης Παυλόπουλος, διδάσκει το δημόσιο δίκαιο και δεν διδάσκεται. Η ελληνική κοινωνία στην συντριπτική της πλειοψηφία, καθώς και οι «ομότεχνοι» του συνταγματικού-δημοσίου δικαίου, έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη ότι ο Προκόπης Παυλόπουλος στο ζήτημα που έχει τεθεί (όπως προεκτίθεται) για την πλήρωση των θέσεων της Ανώτατης Δικαστικής και Εισαγγελικής Λειτουργίας, θα πράξει παν ό,τι εγγυάται το κύρος και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης. Άλλωστε, είναι αδιστάκτως βέβαιον ότι, ο Προκόπης Παυλόπουλος και ως προς τις ρυθμιστικές αποκλειστικές του αρμοδιότητες, αποτελεί εγγύηση για την ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος.
——————————————–
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC- EU).
