Γράφει ο Εκπαιδευτικός Μάνος Καρπετάκης
Ο Ιωάννη Καποδίστριας γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1776, σε μια περίοδο όπου τα Επτάνησα ήταν υπό ενετική κυριαρχία. Ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογενείας, όπου ήταν γραμμένη στη χρυσή βίβλο των αριστοκρατών της Βενετίας (Libro d’Oro). Σπούδασε ιατρική στο πανεπιστήμιο της Πάντοβα και εκεί ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με τις ιδέες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, την περίοδο που ξέσπασε η γαλλική επανάσταση (1789). Επιστρέφοντας στην Κέρκυρα άσκησε το επάγγελμα του ιατρού, όπου είχε πλούσια κοινωνική δράση.
Το 1800, με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, ιδρύεται η Επτάνησος πολιτεία υπό την επικυριαρχία της Ρωσίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η Επτάνησος πολιτεία, ήταν το πρώτο αυτόνομο ελληνικό κράτος από της άλωση της Κωνσταντινούπολης και έπειτα. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, αναλαμβάνει τον πρώτο του πολιτικό ρόλο, καθώς διορίζεται γραμματέας της επικρατείας της Επτανήσου πολιτείας. Συνέβαλε καθοριστικά στη σύνταξη του συντάγματος και αντιτάχθηκε στις ανελεύθερες διατάξεις του και στην επαναφορά των προνομίων των αριστοκρατών (παρότι ο ίδιος ήταν αριστοκρατικής γενιάς), δημιουργώντας αντιδράσεις. Ο Ιωάννης Καποδίστριας εργάστηκε για τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης, της δικαιοσύνης και της εκπαίδευσης, μέσα από μεταρρυθμίσεις.
Τις ικανότητες του νεαρού τότε Ιωάννη Καποδίστρια θαύμαζε ο Τσάρος της Ρωσίας Αλέξανδρος Α’ και του ανέθεσε τη θέση του υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας το 1816. Από τη θέση αυτή παραιτήθηκε το 1822, καθώς διαφώνησε με τον Τσάρο για το ελληνικό ζήτημα και τη στάση ουδετερότητας που ήθελε να κρατήσει η Ρωσία απέναντι στην ελληνική επανάσταση.
Με την ίδρυση της φιλικής εταιρίας το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας, προτάθηκε στον Καποδίστρια η θέση του Αρχηγού. Εκείνος αρνήθηκε τη θέση αυτή, καθώς διέβλεψε ότι από τη θέση του Υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας θα βοηθούσε περισσότερο και θα ήταν πιο χρήσιμος αν ενεργούσε παρασκηνιακά υπέρ των ελληνικών συμφερόντων. Το 1815 ο Καποδίστριας συμμετείχε στο συνέδριο της Βιέννης, όπου στόχος του συνεδρίου ήταν μετά την ήττα του Ναπολέοντα να επανέλθει η Ευρώπη στα προ της γαλλικής επανάστασης επίπεδα. Στο συνέδριο, όπου τα νήματα κινούσε ο πανίσχυρος αυστριακός υπουργός εξωτερικών Κλέμενς φον Μέττερνιχ, αποφασίστηκε η κατάπνιξη κάθε είδους επαναστατικού κινήματος που θα μπορούσε να διαταράξει το status quo στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ο μόνος που αντιτάχθηκε στον Μέττερνιχ ήταν ο Καποδίστριας, όπου έπεισε τον Τσάρο να διαχωρίσει τη θέση του.
Με την έναρξη της ελληνικής επανάστασης το 1821, ο Καποδίστριας υπηρετούσε ως υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας. Παρά την αρχική του αντίδραση στην επανάσταση, καθώς ο Τσάρος δεν ήθελε να διαταράξει τις σχέσεις της Ρωσίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εν τέλει ο Καποδίστριας έπαιξε καθοριστικό ρόλο ώστε να μην επέμβουν οι μεγάλες δυνάμεις στρατιωτικά και να καταπνίξουν την επανάσταση.
Στα μέσα του 1820, η Ευρώπη «βράζει» από επαναστατικά κινήματα στην Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία. Οι δυνάμεις της Ιερής Συμμαχίας συναντιούνται στο Λάυμπαχ για να αποφασίσουν πως θα καταπνίξουν τα επαναστατικά κινήματα. Στο συνέδριο του Λάυμπαχ και έπειτα από ενέργειες του Καποδίστρια που συμμετείχε ως υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας, οι Μεγάλες Δυνάμεις αν και καταδίκασαν την ελληνική επανάσταση. Αποφάσισαν να μην επέμβουν στρατιωτικά με σκοπό την καταστολή της εξέγερσης, τηρώντας στάσης αυστηρής πολιτικής ουδετερότητας. Εν αντιθέσει με όλες τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές επαναστάσεις που αποφάσισαν να τις καταστείλουν στρατιωτικά.
Στο συνέδριο της Βερόνα το 1822 που συμμετείχαν εκπρόσωποι της Ιερής Συμμαχίας, αν και η Ελλάδα δεν εκπροσωπήθηκε επίσημα, ο Καποδίστριας επεδίωξε να ευαισθητοποιήσει τις ευρωπαϊκές δυνάμεις υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας. Καταδικάστηκε η ελληνική επανάσταση αλλά δεν αποφασίστηκε η επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων λόγω διαφωνίας του Τσάρου που επηρεαζόταν από τον Καποδίστρια.
Ο Καποδίστριας σε αυτό το σημείο αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να βοηθήσει την ελληνική επανάσταση από τη θέση του υπουργού των εξωτερικών, καθώς όλες οι προσπάθειες στήριξης της ελληνικής επανάστασης συναντούσαν την άρνηση του Τσάρου. Μετά την παραίτηση του από τη θέση του υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας το 1822, ο Καποδίστριας εγκαθίσταται στη Γενεύη και διαθέτει όλο του το μισθό για τις ανάγκες της επανάστασης.
Μέσα από συνεχείς επαφές και διαβουλεύσεις, συνέβαλε καθοριστικά στη διαμόρφωση του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης (1826), το οποίο αποτέλεσε το πρώτο βήμα για τη διεθνή αναγνώριση του ελληνικού ζητήματος, προτείνοντας την ίδρυση αυτόνομης ελληνικής επικράτειας, η οποία θα παρέμενε φόρου υποτελής στο σουλτάνο. Στο ίδιο πρωτόκολλο μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος «Ελλάς» ως όνομα της ιδρυόμενης επικράτειας. Το 1827, η Συνθήκη του Λονδίνου υπήρξε αποτέλεσμα διπλωματικών προσπαθειών του Καποδίστρια. Οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν να παρέμβουν υπέρ των Ελλήνων και να επιβάλουν εκεχειρία μεταξύ της Ελλάδας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Το 1827, η Γ’ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας εξέλεξε τον Ιωάννη Καποδίστρια ως πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας. Ανέλαβε την ηγεσία σε μια κρίσιμη περίοδο, με τη χώρα να βρίσκεται σε οικονομική ανέχεια και πολιτική αστάθεια. Ως Κυβερνήτης, επιδίωξε την ανασυγκρότηση του κράτους, την οργάνωση της διοίκησης και την αποκατάσταση της δημόσιας τάξης. Η επιτυχία στο εξωτερικό δεν αρκούσε για να κατευνάσει τις αντιδράσεις στο εσωτερικό εναντίον του Καποδίστρια. Ο Καποδίστριας ως πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας συγκρούστηκε με τις παραδοσιακές τοπικές ελίτ και δεν άργησαν να έρθουν οι πρώτες αντιδράσεις.
Η συμβολή του Ιωάννη Καποδίστρια στις διπλωματικές διεργασίες της Ελληνικής Επανάστασης υπήρξε καθοριστική. Η στρατηγική του, η διεθνής του εμπειρία και η επιμονή του συνέβαλαν ουσιαστικά στη δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Βιβλιογραφία
Βακαλόπουλος, Α. (1973). Νέα Ελληνική Ιστορία: 1204-1973. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας.
Καρύδης, Ν. (2006). Ιωάννης Καποδίστριας: Ο θεμελιωτής του ελληνικού κράτους. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση
Κολιόπουλος, Ι. (2007). Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 και η συγκρότηση του ελληνικού κράτους. Αθήνα: Εκδόσεις Βάνιας.
Κλάψης Αντώνης, Πολιτική και διπλωματία της ελληνικής εθνικής ολοκλήρωσης, 1821-1923, Πεδίο, Αθήνα 2019
