του Πέτρου Μηλιαράκη*
Ας αρχίσουμε τούτο το κείμενο κάπως διαφορετικά, καθόσον οι ημέρες που μας επιφυλάσσει ο Covid-19 δεν συμβιβάζονται με τον καθιερωμένο πανηγυρικό χαρακτήρα των ημερών, όπως αυτός διασώζεται από την ελληνική παράδοση.
Είναι πλέον κοινός τόπος, να αφορά ειδική περίοδο του έτους ο “Δεκαπενταύγουστος των Ελλήνων”. Ο κόσμος πλημμυρίζει κυρίως στις παραλίες, αλλά προσφεύγει και σε ορεινές περιοχές. Απολαμβάνει δε κατά κανόνα τις θερινές του διακοπές την περίοδο αυτή. Την ημέρα ειδικώς της Παναγίας (15 Αυγούστου) πανηγυρίζουν χιλιάδες Έλληνες ανά την επικράτεια σε εκκλησίες που ιδρύθηκαν χάριν της Παναγίας. Ο ελληνικός λαός το Δεκαπενταύγουστο βιώνει μεταξύ θερινής ραστώνης και πανηγυρισμών και γενικώς διάγει μια διαφορετική περίοδο απ’ ό,τι τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου. Ακόμη και ο νομοθέτης φρόντισε να ρυθμίσει δικονομικές προθεσμίες εξαιτίας του Αυγούστου (γενικώς).
Ωστόσο ο Covid-19 «παρεμβαίνει» στην παρούσα περίοδο και ανατρέπει κατά το μάλλον και μάλλον τις «διαδικασίες» που η παράδοση απαιτεί. Ασφαλώς όλοι έχουμε χρέος, Πολιτεία και πολίτες, να προστατεύσουμε τη δημόσια υγεία. Τούτο όμως, δεν απαιτεί υπερβολές: α) ούτε ως προς την επιβολή των μέτρων που θα θίγουν τον πυρήνα των ατομικών ελευθεριών και την αξιοπρέπεια των πολιτών, ούτε όμως και β) αντιστοίχως να υπάρχουν υπερβολές απο πλευράς των πολιτών ,ως μελών του κοινωνικού συνόλου, με το να αρνούνται τα αναγκαία μέτρα που αφορούν πρωτίστως τις αποστάσεις και σε κλειστούς χώρους, ανάλογα με το εύρος του περιβάλλοντος, τη «χρήση μάσκας».
Είναι προφανές ότι επιβάλλεται το μετρό τόσο απο την πλευρά της Πολτείας όσο και απο την πλευρά των πολιτών. Καταχρηστικές συμπεριφορές δεν επιτρέπονται και από τα δύο μέρη!
Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ-ΕΠΙΣΗΜΗ ΑΡΓΙΑ
Επίκεντρο, όμως, του Δεκαπενταύγουστου είναι η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που είναι και επίσημη αργία του κράτους. Η Τιμή γενικότερα στην Παναγία έχει τις απαρχές και τις καταβολές της στην Αποστολική Περίοδο της ιστορίας της Εκκλησίας.
Στο πνεύμα αυτό, ο Ευαγγελιστής Λουκάς διασώζει το: «Ιδού γαρ από του νυν μακαριούσι με πάσαι αι γενεαί» (Λουκάς 1:48).
Η εορτή της 15ης Αυγούστου έχει ιστορικό βάθος, με αντανάκλαση ακόμη και στη σύγχρονη εποχή. Καθιερώθηκε δε πρώτη φορά στο τέλος περίπου του 5ου αιώνα από τον Αυτοκράτορα Μαυρίκιο και έκτοτε αποτελεί παράδοση την οποία τιμά σταθερά ο Έλληνας ορθόδοξος χριστιανός και το σύγχρονο κράτος της απελευθερωμένης από τον τουρκικό ζυγό Ελλάδας.
Σε πολλά δε νησιά του Αιγαίου υπάρχουν και ιδαίτερα έθιμα όπως στην Τήνο , Πάρο, Πάτμο, όπου στολίζεται και περιφέρεται επιτάφιος προς Τιμήν της Παναγίας.
Η Τιμή στη Θεοτόκο γενικότερα δεν οφείλεται σε μια «συνήθη» διαδικασία ευσέβειας και ευλάβειας προς τη Μητέρα του Χριστού, αλλά έχει βαθύτερη θεολογική και βιωματική θεμελίωση την οποία καταμαρτυρεί η παράδοση του λαού μας, με κύρια αναφορά στα «προσωνύμια» που αποδίδονται στην Παναγία.
Αρκετές δε εκκλησίες στον ορθόδοξο ελληνικό χώρο έχουν και διάφορα «τοπωνύμια» , όπως η Παναγία η Κερασιώτισσα (στη λίμνη Πλαστήρα), η Παναγία της Βλαχέρνας (Αρκαδία), η Παναγία η Έλωνα (επίσης Αρκαδία). Υπάρχουν δε και άλλοι πασίγνωστοι Ναοί όπως η Παναγία Σουμελά, η Παναγία της Τήνου, η Παναγία η Ιεροσολυμιώτισσα, η Εκατονταπυλιανή της Πάρου και άλλες ων ουκ έστιν αριθμός! Υπάρχουν όμως ακόμα και συνοικιακοί Ναοί στο όνομά της Παναγίας, όπως η με υποκοριστικό μάλιστα λόγο η αναφερόμενη «Παναγίτσα του Μασταμπά» , που αφορά συνοικία του Ηρακλείου Κρήτης.
Ιδού λοιπόν η ιδιαίτερη σχέση που οι πιστοί ορθόδοξοι Έλληνες χριστιανοί απονέμουν και αναγνωρίζουν στη Μητέρα του Χριστού: «Κάθε τόπος και η Παναγία του»!
Τούτο ασφαλώς επουδενί σημαίνει ότι η έννοια της Παναγίας «διασπάται» , αλλά αποδεικνύει πως «διεκδικείται» η Μητέρα του Χριστού από τον κάθε πιστό και από τον κάθε τόπο. Και τούτο γιατί η γλυκύτητα με την οποία τιμάται η Παναγία από τους Έλληνες ορθόδοξους χριστιανούς είναι μοναδική!
Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ
Σύμφωνα με την παράδοση και την ιδιαίτερη (πράγματι) σχέση της Παναγίας με τον Ορθόδοξο Ελληνισμό, η Παναγία είναι η Μητέρα του Θεανθρώπου, η Παρθένος, με μοναδικές αλλά και εξαιρετικές ιδιότητες. Σύμφωνα δε με την “εσώτερη σχέση” των πιστών ορθόδοξων Ελλήνων χριστιανών με την Παν-Αγία, που λατρεύεται εξαιρέτως όλων των Αγίων, η μητέρα του Χριστού αποκαλείται: «Παραμυθία», «Γοργοϋπήκοος», «Ελεούσα», «Γλυκοφιλούσα», «Άμωμη», «Αμόλυντος», «Ρόδον το Αμάραντον», «Γιάτρισσα», «Γρηγορούσα», «Οδηγήτρια», «Ελευθερώτρια», «Επακούουσα», «Ευαγγελίστρια», «Μεγαλόχαρη», «Φανερωμένη», «Πλατυτέρα των Ουρανών», «Κεχαριτωμένη», «Άξιον Εστί» κ.ά. Ιδού ορισμένα μόνο από τα αμέτρητα ιδιαίτερων εμπνεύσεων προσωνύμια που οι πιστοί προσδίδουν στην Παναγία.
Το παρόν κείμενο κλείνει με τη γενική ευχή προς όλες και όλους για ευτυχία, πρόοδο και υγεία! Μακράν όλων ο Covid-19!
Καλή Παναγιά, όπως συνηθίζουμε να ευχόμαστε ο ένας στον άλλο!
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EU).
