Γράφει ο Σταύρος Φωτάκης
Εδώ και αρκετά χρόνια οργανώνονται διάφορες δραστηριότητες, με ομιλίες, αναλύσεις και καταγραφές, από επιστημονικούς φορείς της Κρήτης, που έχουνε σαν στόχο να αναδείξουνε και να προστατέψουνε αυτό το ευλογημένο δέντρο της ελιάς (χονδρολιάς). Από τον καρπό και το λάδι του ανατραφήκαμε και επιζήσαμε σε δύσκολες μάλιστα περιόδους. Μια χούφτα ελιές στη μια χέρα κι ένας ντάκος ζεστό ψωμί στην άλλη, ήτανε αρκετά για να απαλύνουνε την πείνα μας, μα και ένα πιάτο νερόλαδο χτυπητό με ψωμί, για να μας χορτάσει. Αυτές ήτανε μερικές από τις λιχουδιές των «φασφουντάδικων» κάποιας άλλης εποχής, την οποία δεν εύχομαι να ξαναζήσομε. Ευλογία Θεού λοιπόν αυτά τα δέντρα, που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας, τα οποία δυστυχώς οι περισσότεροι δεν μπορούνε να καλλιεργήσουνε σήμερα για πολλούς και διαφόρους λόγους. Πρέπει τουλάχιστον τα πολύ παλιά να τα καταγράψομε και να τα διατηρήσομε, γιατί αποτελούνε κι αυτά μέρος του λαϊκού μας πολιτισμού. Συστράτευση επομένως χρειάζεται, όλων των πολιτιστικών φορέων, αλλά και μεμονωμένων ατόμων προκειμένου όσα αιωνόβια δέντρα ελιάς έχουνε αποφύγει την καταστροφή, να καταγραφούνε και να διατηρηθούνε. Αυτή την προσπάθεια πρέπει να αγκαλιάσουνε οι τοπικές κοινωνίες, αλλά και η πολιτεία ώστε να σταματήσει το ξερίζωμα αυτών των ανεκτίμητων θησαυρών. Δεν έχομε δικαίωμα να καταστρέφομε την ιστορία μας, την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας. Με τις σκέψεις αυτές, αν και δεν είμαι ειδικός, κατέγραψα το καλοκαίρι του 2009 δύο τέτοια αιωνόβια δέντρα ελιάς στο χωριό μου, τον Άγιο Ιωάννη Αμαρίου, με τις λίγες πληροφορίες που μπόρεσα να συγκεντρώσω, με τις διαστάσεις τους και με σχετικές φωτογραφίες που έβγαλα ο ίδιος. Το υλικό αυτό αποτελεί μέρος του αρχείου μου και το έθεσα αμέσως στη διάθεση των αρμόδιων φορέων, για περαιτέρω επεξεργασία και αξιοποίηση.
Έτσι, το Σάββατο 10 Απριλίου του 2010 επισκεφτήκανε το χωριό μας ειδικοί επιστήμονες καθηγητές του Τ.Ε.Ι Κρήτης και ο σκοπός της επίσκεψής τους ήτανε, ιδιαίτερα σημαντικός. Ξεκινήσανε την καταγραφή, σε ψηφιακή βάση δεδομένων, των επί μέρους χαρακτηριστικών των μνημειακών ελαιόδενδρων. Οι καθηγητές του Τ.Ε.Ι Κρήτης, δείξανε τότε το ενδιαφέρον τους και ξεκινήσανε αυτή την ψηφιακή καταγραφή από τον Άϊ Γιάννη Αμαρίου. Η πρόκληση είχε γίνει από τον γράφοντα τον περασμένο Αύγουστο του 2009, όταν είχε καταγράψει δύο από τα πιο παλιά ελαιόδενδρα του χωριού, με μετρήσεις, φωτογραφίες και συλλογή ιστορικών στοιχείων, τα οποία δημοσιευτήκανε τότε στον τύπο. Επισκεφτήκανε διάφορα τοπωνύμια της αγροτικής περιοχής στα οποία τους συνοδεύσανε αρκετοί Αϊγιαννιώτες, προκειμένου να παράσχουνε κάθε δυνατή βοήθεια και πληροφορία στο έργο τους. Καταγραφήκανε πέντε μεγάλα και ιστορικά ελαιόδενδρα με κορυφαίο την μεγαλύτερη, την πιο παλιά ιστορική ελιά, την «Γεροντολέ», που ενδεχομένως είναι η μεγαλύτερη ελιά που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα, όπως αφέθηκε να εννοηθεί από τους ειδικούς επιστήμονες.
Λίγα στοιχεία γι αυτό το ιστορικό ελαιόδενδρο που βρίσκεται στο ομώνυμο τοπωνύμιο : Γεροντολέ, στη –: Είναι τοποθεσία με πολλές ελιές ,ΒΔ, σε απόσταση 700 μ περίπου από τον οικισμό. Ξεχωρίζει ένα μεγάλο ελαιόδενδρο (Γεροντολέ), από το οποίο προφανώς πήρε η τοποθεσία την ονομασία. Το ελαιόδενδρο έχει περίμετρο στη βάση του κορμού στο έδαφος 22,30 μ. και σε ύψος 0,80 μ. από το έδαφος περίμετρο 16,50 μ. Από τους κατοίκους του οικισμού θεωρείται ως η μεγαλύτερη και αρχαιότερη ελιά της περιοχής του χωριού. Γεροντολέ = γέρικη ελιά. Είναι σηκωματάρικη, δηλαδή ιδιοκτησία μόνο του δένδρου, χωρίς κυριότητα επί του εδάφους, όπου φύεται. Το ελαιόδενδρο είναι αφιερωμένο στον Άγιο, συγκεκριμένα στους Αγίους Τέσσερις Νεομάρτυρες Ρεθύμνου, Ιερός Ναός πολιούχος του οικισμού, ο πρώτος αφιερωμένος αποκλειστικά στη μνήμη τους και αποτελεί ιδιοκτησία της Ενορίας του χωριού Αγίου Ιωάννου. Σύμφωνα με προφορικές και γραπτές μαρτυρίες η ελιά αφιερώθηκε-δωρήθηκε στον Άγιο από δισεγγονή του εκ των Τεσσάρων Νεομαρτύρων ΑΓΓΕΛΗ, προφανώς για να τιμηθεί η μνήμη του..
Δυστυχώς όμως, αν και έγινε αυτή η προσπάθεια και έχουνε περάσει τόσα χρόνια, δεν υπήρξε μέχρι σήμερα καμιά συνέχεια, κανένα ενδιαφέρον από τους αρμόδιους φορείς για την συντήρηση, διατήρηση, προβολή και αξιοποίησή της. Συνεχίζει μόνη και απροστάτευτη στη φθορά της φύσης. Άραγε μέχρι πότε ;
