Αυτά, αγαπητοί μου, είναι τα λόγια που βάζουν οι Θείοι Πατέρες στο στόμα του Αδάμ αμέσως μετά την εξορία του από τον παράδεισο, και που τα ακούμε την Κυριακή της Τυρινής το πρωί στο κοντάκιο του όρθρου. Και αυτός ο θρήνος συνοδεύει μέχρι σήμερα τον άνθρωπο σε όλες τις φάσεις της ζωής του. Ένας θρήνος προερχόμενος από τον πρωτόπλαστο που γεύτηκε τους καρπούς του παραδείσου, που έζησε το άκτιστο φως και τη χάρη του Θεού. Και όταν όλα αυτά τα τέλεια χάθηκαν, και ενδεδυμένος δερματίνους χιτώνες συνειδητοποιεί την αλήθεια, ο σπαραγμός και ο θρήνος δεν έχουν τέλος. Γιατί έκλεισε η πύλη της Εδέμ και άγγελος Κυρίου την εφύλαττε.
Αυτόν τον Αδαμιαίο θρήνο προτείνει η Εκκλησία μας ως σημαία και βασικό άξονα σε τούτη την ευλογημένη και γεμάτη μυστήρια και προκλήσεις περίοδο την Μεγάλη Τεσσαρακοστή.
Τούτη την ευλογημένη περίοδο όπου «το στάδιο των αρετών ηνέωκται», έχουμε πολλά να ξεκαθαρίσουμε, πολλά να δουλέψουμε, πολλά να κάνουμε.
Ίσως για το λόγο αυτό, η τόσο αλλιώτικη και γεμάτη μηνύματα περίοδος αυτή, η Σαρακοστή, να είναι τόσο παρεξηγημένη και ιδιαίτερα παραμελημένη σήμερα.
Και το αναφέρω αυτό γιατί η Εκκλησία μας καλεί σήμερα σε αγώνες πνευματικούς, σε μάχες, και εμείς έχουμε χάσει κάθε ενδιαφέρον για δουλειά. Δεν αποφασίζουμε εύκολα να αφήσουμε την ηρεμία και την καλοπέραση, την ησυχία και την ανεμελιά μας, σήμερα αποφεύγουμε να κουραστούμε. Βάρυναν πολύ οι καρδιές μας σήμερα εν «κραιπάλη και μέθη και μερίμναις βιοτικαίς» (Λουκ. ΚΑ΄ 34).
Όμως με τον τρόπο αυτό και από τη θέση αυτή σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να κάνουμε ένα πνευματικό ξεκίνημα.
«Δος αίμα και λάβε πνεύμα» αναφέρει ένας ασκητικός κανόνας.
Ο Πασκάλ γράφει κάπου ότι ο Χριστός ρωτάει τον άνθρωπο: «Θέλεις πάντα η Ενανθρώπησή μου να μου στοιχίζει αίμα χωρίς εσύ να χύνεις δάκρυα?».
Αίμα και δάκρυα, δηλαδή κόπος και άσκηση είναι τα κύρια και βασικά γνωρίσματα της Ορθόδοξης Πνευματικότητας.
Πρέπει να γνωρίζεις ότι χωρίς κόπο σωματικό δεν πλησιάζεται ο Θεός βεβαιώνει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος.
Ότι, χωρίς άσκηση και αγώνα αποκτηθεί είναι κάλπικο, ψεύτικο και επικίνδυνο.
Και για τούτο οι Άγιοι Πατέρες μας προτρέπουν στον καλόν αγώνα της πίστεως και μας παρέδωσαν την ευλογημένη Μεγάλη Τεσσαρακοστή προτρέποντας μας σε ένα ξύπνημα και μια ετοιμότητα.
Η Εκκλησία μας λέει ότι η περίοδος που εισερχόμαστε έχει πολλά να μας διδάξει. Έχει να μας πει ότι είναι περίοδο αγιασμένη από την άσκηση και την προσευχή εκατομμυρίων αγίων, ασκητών και πιστών. Μας βάζει στα βήματά τους και μας υπενθυμίζει ότι τούτη την περίοδο απαιτείται να την δούμε όπως μας την παρέδωσαν οι άγιοι. Όχι όπως εμείς την θέλουμε. Να αναλάβουμε την πανοπλία όπως ακούσαμε και να αγωνιστούμε.
Τη ελευθερία ουν, η Χριστός ημάς ηλευθέρωσε, στήκετε, και μη πάλιν ζυγώ δουλείας ενέχεσθε. (Γαλ. Ε΄ 1). Σταθείτε, λοιπόν, και μένετε σταθεροί και ακλόνητοι εις την ελευθερίαν, με την οποίαν ο Χριστός μας ηλευθέρωσε και μη βάζετε πάλιν τον εαυτόν σας κάτω από τον ζυγό της δουλείας, διδάσκει τους Γαλάτας ο Απ. Παύλος.
Αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός της Μεγ. Σαρακοστής. Αποκοπή από τα πάθη. Απελευθέρωση από τη σκλαβιά της αμαρτίας, καθαρότητα βίου, και εδραίωση ελπίδας.
Γιαυτό ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέει: «..ποιο είναι το κέρδος, εάν δίχως κατορθώματα αρετής περάσουμε την περίοδο της νηστείας; Εάν κάποιος λέγει, ότι νήστευσα όλη την περίοδο της Τεσσαρακοστής, συ ειπέ, ότι είχα εχθρόν και συμφιλιώθηκα μ’ αυτόν• είχα συνήθεια να κατηγορώ και την εσταμάτησα• είχα συνήθεια να ορκίζομαι και απαλλάχθηκα από αυτήν….». Ολόκληρη η πορεία του ανθρώπου περικλείεται στην περίοδο αυτή, την τόσο κατανυκτική.
Και διδασκόμαστε ήδη με την έναρξη του Τριωδίου ότι χρειάζεται η ταπείνωση του Τελώνη, η μετάνοια του Ασώτου, η μνήμη της Δευτέρας του Χριστού Παρουσίας για την εννοήσουμε και να εργαστούμε. Μας προετοίμασε η Εκκλησία μας τις προηγούμενες Κυριακές για τον ερχομό της Σαρακοστής.
Της δικής μας σαρακοστής. Μιάς σαρακοστής που θα έχει το σπαραγμό του Αδάμ, το χαμηλωμένο κεφάλι του Τελώνη και την μονόλογη προσευχή του, την μετάνοια του χαμένου με το ήμαρτον.
Και έτσι γεμίζει από διαφορετικές ακολουθίες η Σαρακοστή γιατί ακριβώς πρέπει ως θυμίαμα να αναδύεται συνεχής προσευχή.
Το Τριώδιο είναι γεμάτο από πολύ αγωνία, πολλές κραυγές. Κραυγάζει ο Τελώνη το Κύριε ιλάσθητι μοι, ήμαρτον φωνάζει ο άσωτος, Κύριε πότε, φωνάζουν οι άνθρωποι στο ευαγγέλιο της κρίσεως, ελεήμον, ελέησόν με δέεται ο Αδάμ.
Ακούσαμε το θρήνο του Αδάμ γιατί χρειάζεται να συνεχίσουμε ότι άφησε μισοτελειωμένο στον παράδεισο ο πρωτόπλαστος. Τη νηστεία.
Μια νηστεία που δεν θα γίνεται προς το θεαθήναι αλλά αθόρυβα, αβίαστα, νηστεύντας με το αυτί μας, το μάτι μας, τη σκέψη μας, τα πόδια και τα χέρια μας και με το στομάχι μας τέλος.
Μια νηστεία όπως την ορίζουν οι Πατέρες μας και που όταν γίνεται καθώς πρέπει συνοδευόμενη από προσευχή μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις παγίδες του διαβόλου διότι όπως μας βεβαιώνει ο ίδιος ο Χριστός «τούτο το γένος εν ουδενί δύναται εξελθείν ειμί εν προσευχή και νηστεία» (Μάρκ. Θ΄ 29).
Είναι ευλογημένη η περίοδος αυτή, γιατί αν σκύψουμε το κεφάλι και ταπεινωθούμε όπως ο Τελώνης θα λάβουμε Θεία δικαίωση και ο ίδιος ο Χριστός μιλάει για μακαριότητα. Είναι ευλογημένη τούτη η περίοδος γιατί αν ακολουθήσουμε τα χνάρια του Ασώτου στην επιστροφή μας περιμένει μια μεγάλη αγκαλιά. Μια αγκαλιά όπου δεν υπάρχει οδύνη, λύπη και στεναγμός.
Είναι ευλογημένη περίοδος γιατί αν δουλέψουμε κατά Θεόν τότε θα διακρίνουμε στο πρόσωπο κάθε ανθρώπου τον ίδιο το Χριστό και αλάνθαστα θα τον αναγνωρίσουμε.
Είναι, επίσης, ευλογημένη περίοδος γιατί η Σαρακοστή είναι ο πρεπούμενος χρόνος να αγωνιστούμε με τον πρεπούμενο τρόπο. Με τον τρόπο που αρμόζει και ταιριάζει
σε ένα αγωνιστή. Σε ένα χριστιανό.
Η οπισθάμβωνος ευχή της Θείας Λειτουργίας των Προηγιασμένων Δώρων ονομάζει πανσέμνους ημέρας την περίοδο αυτή και αναφέρει προς τι η άσκηση και ο αγώνας του πιστού και λέει χαρακτηριστικά ότι γίνεται: «..προς καθαρισμόν ψωχών και σωμάτων, προς εγκράτεια παθών, προς ελπίδα αναστάσεως..» και είναι επιβεβαίωση τούτων ο λόγος του Αποστόλου Παύλου: «καθαρίσομεν εαυτούς από παντός μολυσμού σαρκός και πνεύματος, επιτελούντες αγιοσύνην εν φόβω Θεού» (Β΄ Κορ. Ζ΄ 1).
Είναι ακόμα ευλογημένη τούτη η περίοδος της Σαρακοστής γιατί ο αγώνας είναι προς τας αρχάς και εξουσίας του αιώνος τούτου και το τονίζει πολύ ιδιαίτερα ο Απ. Παύλος όταν γράφει στους Εφεσίους: «ουκ έστιν ημίν η πάλη προς αίμα και σάρκα, αλλά προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου» (Εφ. Στ΄ 12).
Ίσως αν ο αγώνας μας είναι γνήσιος να φτάσουμε στον πειρασμό, στην αδυναμία, στην αμφιβολία και πιθανόν ν’ αποτύχουμε. Αλλά αν εννοήσουμε ότι η πίστη είναι συνεχής προσπάθεια, τότε ασκούμαστε στη μεγάλη και θεϊκή αρετή, στην υπομονή. Δεν υπάρχει καμιά πνευματική πρόοδος χωρίς την πικρή εμπειρία της αποτυχίας. Αν μετά την αποτυχία δεν υποχωρήσουμε όσες φορές κι αν αποτύχουμε, αργά ή γρήγορα ο αγώνας και η άσκησή μας θα φέρει τους πνευματικούς καρπούς της.
Δεν υπάρχει σύντομος δρόμος για την αγιότητα• για κάθε σκαλοπάτι πρέπει να πληρώσουμε ολόκληρο το αντίτιμο, λέει κάποιος σημερινός θεολόγος.
Αν υπάρχει συνέχεια και συνέπεια στην άσκησή μας τότε μας χαροποιεί και μας εμψυχώνει με ένα ιδιαίτερο τρόπο το τροπάριο που ακούμε την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως «ουκέτι πυρίνη ρομφαία φυλλάτει την πύλη της Εδέμ». Ο άγγελος που με το πύρινο σπαθί εφύλαγε την πύλη του Παραδείσου, δεν υπάρχει πια και η πρόσκληση του Χριστού «δεύτε οι ευλογημένοι του Πατρός μου» απευθύνεται σε κάθε χριστιανό που με πίστη, υπομονή και καρτερία σηκώνει το σταυρό του, κάνει πόνο του τον πόνο του ανθρώπου, κάνει το Σταυρό του Χριστού σταυρό του και αποθέτει το σταυρό του στην μεγάλη και Σταυρωμένη Αγάπη, το Χριστό.
Αδελφοί μου,
«Ο Θεός ου χρήζει τινός». Δεν έχει ανάγκη από κάτι ο Θεός, μας λέει ο Άγιος Ισαάκ. Ότι λοιπόν υπάρχει, δώρο Θεού σε μας είναι, αρκεί να το καταλάβουμε και να εργαστούμε. Και η εργασία, η άσκηση δηλαδή, στο χώρο της εκκλησίας δεν είναι δύσκολη. Απλά απαιτείται η συνεργασία και αποδοχή μας. Αυτό το κάτι που κάνει τον άνθρωπο να βάλει μπροστάρη το Θεό και την Εκκλησία σε κάθε στιγμή και φάση της ζωής του επιζητεί από τον καθένα μας ο Θεός. Άλλωστε λένε και βεβαιώνουν οι Πατέρες ότι ο Θεός εργάζεται και ο άνθρωπος απλά ιδρώνει.
Μας χαρίζει αγαπητοί μου η εκκλησία μια ανεπανάληπτη Σαρακοστή για να αγωνιστούμε και να καταλάβουμε ότι άσκηση σημαίνει Θεός, πόνος σημαίνει Παναγία, αγωνία σημαίνει προσευχή, αγάπη σημαίνει Σταυρός.
Η αληθινή ζωή βρίσκεται στην αποδοχή του κόπου, στον ευλογημένο ιδρώτα, στην εκούσια στέρηση από κάθε τι περιττό και ψεύτικο που μας κρατά καθηλωμένους και μας ταλαιπωρεί.
Μας χαρίζει, λοιπόν, κάθε χρόνο τη Σαρακοστή για να έλθομεν εις εαυτόν και να εννοήσουμε ότι υπάρχει Θεού Υιός που σώζει το ανθρώπινο γένος και τον κόσμο ολόκληρο και το κάνει αυτό από απεριόριστη αγάπη.
Πάντα ο Χριστός βρίσκεται στην αγωνία του κήπου της Γεθσημανής όπου «γενόμενος εν αγωνία, εκτενέστερον προσηύχετο».
Και αποζητά από μας αυτήν την καλήν αγωνία όπου κυριαρχεί η προσευχή ως αρχή και τέλος όλων.
Και όταν σηκώνει τον Σταυρό Του, για μας πάλι το κάνει και προσφέρεται να σταυρωθεί από αγάπη.
Αν λοιπόν εμείς τα κατανοήσουμε όλα αυτά και γίνουμε μέτοχοι της εμπειρίας του Χριστού πάνω στο Σταυρό, τότε ο Σταυρός γεννάει ελπίδα και χαρίζει Ανάσταση. Αμήν.
Καλή και ευλογημένη Σαρακοστή.
π. Σ. Α.
