Κείμενο – Φωτογραφίες: Γεώργιος Δαμιανάκης συνταξιούχος δάσκαλος
Το δέντρο αυτό, “Ο πλάτανος του Γυροπόταμου”, βρίσκεται πενήντα μέτρα ανατολικά του χωριού Πετροκεφάλι. Ο κορμός του δε φαίνεται , γιατί είναι θαμμένος το λιγότερο ενάμισι μέτρο ακόμη μέσα στη γη, από τα έργα του αναδασμού Γ΄ Ζώνης Μεσαράς του 1970.
Η περίμετρος του ξεπερνά τα οκτώ μέτρα και φυτεύτηκε μετά το 1211, με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Ενετούς. Φυτεύτηκε με άλλους δέκα, τουλάχιστον, πλατάνους στις όχθες του τεχνητού ποταμού, που φτιάχτηκε για να φέρνει τα νερά της ΙΕΡΗΣ ΑΜΑΤΑΣ (Γριάς Αμάτας), γύρω από το Πετροκεφάλι, γι’ αυτό και ονομάστηκε ΓΥΡΟΠΟΤΑΜΟΣ.
Η Γριά Αμάτα, που ήταν στην περιφέρεια της Πόμπιας, κοντά στο κέντρο διασκέδασης ΑΥΓΕΡΙΝΟΣ ΛΑΪΦ, έβγαζε αρτεσιανό νερό, περίπου 800 με 1000 κυβικά μέτρα την ώρα! Με το νερό αυτό , που γευστικά έμοιαζε με το νερό Ζαρός και Ρούβας, όπως θυμάμαι από παιδί του 1950, ερχόταν με τα υπόγεια νερά από τον Ψηλορείτη, ύδρευε και άρδευε την περιοχή και το χωριό.
Το 1823 οι Τουρκοαιγύπτιοι μπήκαν στην Μεσαρά, έκαψαν και κατέστρεψαν, μαζί με άλλα χωριά και το Πετροκεφάλι. Από τους 350 κατοίκους, περισσότεροι από 200 εξαφανίστηκαν. Άλλοι κατάφεραν να φύγουν και άλλοι σκοτώθηκαν πολεμώντας τους Τούρκους.
Άλλοι κρεμάστηκαν στα κλαδιά των πλατάνων του Γυροπόταμου, που ήταν μέσα και κοντά στο χωριό, με πρώτο τον παπα-Μανόλη, παπά του Πετροκεφαλίου και γενάρχη των
Καψαλάκηδων της Μεσαράς! Το μοναδικό ιστορικό αιωνόβιο δέντρο που σώζεται σήμερα και γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί από τους φορείς του χωριού, είναι αυτό στη φωτογραφία, ηλικίας 500σίων + χρονών .-
