Η μαντινάδα, ο ξεχωριστός τρόπος με τον οποίο όλοι σχεδόν οι άνθρωποι της Κρήτης, νέοι, γέροι, παιδιά, έχουν τη δυνατότητα να βγάζουν ανά πάσα στιγμή τη πληθώρα και τη διαφορετικότητα των συναισθημάτων τους, συναισθημάτων πόνου ή χαράς, προσμονής ή λαχτάρας, θυμού ή εκδίκησης, δεν αντιπροσωπεύει απλώς την έκφραση της κουλτούρας του Κρητικού πολιτισμού.
Δεν αντιπροσωπεύει απλώς μια ανεπιτήδευτη, κι ανόθευτη πηγή με συμπυκνωμένα και καθάρια νοήματα μέσα της μα ούτε επίσης μόνο τα ήθη και τις παραδόσεις ενός τόπου με χιλιόχρονη ιστορία.
Η μαντινάδα, το δίστιχο τούτο της ποιητικής έκφρασης, είναι ένας κόσμος αλήθειας για κάθε Κρητικό που αντιπροσωπεύει κάτι ακόμα πιο πολύ, κάτι ακόμα πιο μεγάλο και πιο ουσιαστικό. Αντιπροσωπεύει την ίδια τη ψυχή και το συναίσθημα εκείνου που τις γράφει για το λόγο ότι η μαντινάδα είναι ο προσωπικός τρόπος έκφρασης του καθενός και σε γενικότερες γραμμές μια ειδική έκφραση της ψυχής του Κρητικού λαού στη καθημερινή της μορφή η οποία αναδεικνύει στο πέρασμα των αιώνων τη ποιητική φλέβα που όλοι σχεδόν οι άνθρωποι του νησιού διαθέτουν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το φαινόμενο της μαντινάδας δεν συναντάται όχι μόνο σε κανένα άλλο σημείο του κόσμου μα ούτε καν σε άλλο διαμέρισμα της Ελλάδος, οπότε σίγουρα κανείς δε μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός πως η ανάγκη έκφρασης μέσω του ποιητικού λόγου ενοικεί στο πιο βαθύ κυτταρικό υπόστρωμα του Κρητικού λαού, κυριολεκτικά έχει περάσει στο DNA του, κάτι εξάλλου που αποδεικνύεται από την ύπαρξη ενός Κορνάρου, ενός Χορτάτση, ενός Φραγκούλη, αλλά και από τους χιλιάδες ανωνύμους που τη κάθε στιγμή της ζωής τους τη μετατατρέπουν σε μαντινάδα ασχολούμενοι με ερωτικό πάθος μαζί της.
Γι΄ αυτό ίσως και δεν θα ήταν υπερβολή να ειπωθεί πεις πως όλοι οι λαοί κουβεντιάζουν με λόγια για να συνεννοηθούν και μόνο ο λαός της Κρήτης μπορεί να συνεννοηθεί με τη μαντινάδα για το λόγο ακριβώς ότι η μαντινάδα είναι η γλώσσα, η ψυχή και η ταυτότητα της Κρήτης!
Η μαντινάδα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα κάστρα της γνήσιας λαϊκής δημιουργίας που συνεχίζει να αντιστέκεται σθεναρά στην επίθεση της αλλοτρίωσης ανοίγοντας σαν κινητήρια δύναμης διάπλατους δρόμους πολιτισμού και ανθρωπιάς για τις επόμενες γενιές των Κρητικών.
Μπορεί ακόμα να χαρακτηριστεί σαν ένας ερωτικός ύμνος στη ζωή, αφού ο έρωτας αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις βάσεις δημιουργίας της μαντινάδας, όπως επίσης και το αγριολούλουδο του κρητικού βουνού που χαρίζει μια ξεχωριστή ευωδιά σε όσους κατέχουν τη δύναμη να το μυρίζουν, μπορεί όμως και να χαρακτηριστεί σαν μια ηφαιστειακή λάβα εκτόνωσης που σε απαλλάσσει από τη φόρτιση και τις πικρίες συναισθημάτων την ώρα που την έχεις ανάγκη.
Η έμμετρος τρόπος γραφής όμως της μαντινάδας είναι διαδικασία έμφυτη, κάτι το οποίο ούτε διδάσκεται ούτε γίνεται κατόπιν παραγγελίας, αλλά βγαίνει εντελώς αυθόρμητα κι σε ελάχιστο χρόνο δίνοντας σου τη ικανοποίηση μιας γέννας κι εκεί ίσως βρίσκεται όλη της η αξία..
Αυτό συμβαίνει επειδή η αυθόρμητη μαντινάδα που είναι άμεση αντίδραση-απάντηση σε κάποιον που έχεις απέναντι σου, προκαλεί και σε κείνο που την ακούει μα και σε σένα τον ίδιο που τη λες μια ιδιαίτερη σχέση.. Πιθανόν βέβαια να μην έχει την υψηλή, λογοτεχνική αξία με τη μαντινάδα που σου δίνονται τα περιθώρια να την επεξεργαστείς αυτό όμως δε σημαίνει απαραίτητα πως της την αφαιρούμε κι ολωσδιόλου αν η στιγμή της έμπνευσης του δημιουργού είναι κορυφαία.
Είτε στη μια μορφή της όμως είτε στην άλλη εκείνο που πάνω απ΄ όλα πρέπει να έχει μια μαντινάδα είναι η αμεσότητα, να ρέει καθώς βγαίνει από το στόμα του δημιουργού, να «τσουρλά», και πάνω απ΄ όλα φυσικά, το πιο απαραίτητο στοιχείο για να μη χάσει τη μορφή της, είναι η Κρητική διάλεκτος μια κι αν ειπωθεί διαφορετικά δε λέγεται μαντινάδα αλλά δίστιχο… Σε κάθε περίπτωση πάντως, όπως κατά κανόνα παραδέχονται όλοι αναγνωρισμένοι μαντιναδολόγοι της Κρήτης, οι «κατά παραγγελία» δημιουργίες δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με κείνο που βγαίνει από μέσα τους κάτω από την επήρεια του συναισθήματος. Γι΄ αυτό ακριβώς και σήμερα οι άνθρωποι που γράφουν μαντινάδες έχουν χωριστεί σε δύο κατηγορίες: Στους ανθρώπους που ζούνε από τη μαντινάδα και στους ανθρώπους που ζούνε για τη μαντινάδα…
Για τους δεύτερους πάντως η μαντινάδα έχει μετατραπεί σε τρόπο ζωής, πολλοί δε από αυτός, όσο ειδικά περνούν τα χρόνια, φτάνουν σε σημείο οτιδήποτε αγγίζει τη ψυχή τους ιδιαίτερα να μη μπορούν να το βγάλουν προς τα έξω παρά μόνο με μαντινάδα κι αυτό στη Μεγαλόνησο είναι ένα πολύ συνηθισμένο, σχεδόν καθημερινό, φαινόμενο όπου θα δεις όχι μόνο ευχές και καλωσορίσματα, ευχαριστήρια ή συλλυπητήρια αλλά έως ακόμα και ολάκερα νοήματα που σε άλλη περίπτωση για να ειπωθούν χρειάζονται ένα βιβλίο, να μεταφέρονται συμπυκνωμένα στη Κρήτη μέσα από μια μαντινάδα.
