Του Δρ Ζαχαρία Καψαλάκη
ΜΑΚΡΕΣ (οι)
Στις ρίζες του Ψηλορείτη, μέσα σε μια κοιλότητα του εδάφους, βρίσκονται σκαλωμένες οι Μάκρες. Μικρό χωριό, που απέχει από το Ηράκλειο 56 χιλιόμετρα, σίγουρα αποτελεί το συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον κάμπο της Μεσαράς και των κορυφογραμμών του Ψηλορείτη.
Απογραφή 1671
Για πρώτη φορά οι Μάκρες αναφέρονται ως χωριό μαζί με τους Δρόσους (Drosos m’a Makres) στην τούρκικη απογραφή του 1671[1], με:
- 6 πλούσιους
- 3 μεσαίας τάξεως
- και κανένα πτωχό εργαζόμενο
Σύνολο δηλαδή 9 χαράτσια.
Οι πύργοι
Επίσης σε έγγραφο αχρονολόγητο[2], στο οποίο αναγράφεται «πίνακας που εμφανίζει τους πύργους της επαρχίας Καινουργίου και τα εντεταλμένα την φρούρηση αυτών χωριά», αναφέρει ότι για τη φρούρηση του πύργου Περάματα, την ευθύνη έχουν τα χωριά Πλουτή, Κυρμουσή (Keramusi), Μάκραις, Δρόσοι (Drosos).
Το Ιεροδικείο Ηρακλείου
Στον τόμο «Ιεροδικείο Ηρακλείου» που κυκλοφόρησε πρόσφατα[3] υπάρχει μια αναφορά[4] για τις Μάκρες. Πρόκειται για την «Καταγραφή περιουσίας θανόντος Μουσουλμάνου και διανομή της σε κληρονομικά μερίδια» 29 Τζεμαζή ΙΙ 1177 (4-1-1764). Πρόκειται για την περιουσία του Μπεσίρ Μπεσέ ο οποίος είχε «1/4 αμπέλι στο χωριό Μάκρες, αξίας 120 παράδων».
Ο Κώδικας Θυσιών
Στο βιβλίο που εξέδωσαν πρόσφατα οι Πανεπιστημιακές εκδόσεις και η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, με το γενικό τίτλο «Ο Κώδικας των Θυσιών» (Ονόματα και δημευμένες περιουσίες των χριστιανών αγωνιστών της Ανατολικής Κρήτης κατά την επανάσταση του 1821) – (Επιμέλεια Βασίλης Δημητριάδης και Διονυσία Δασκάλου), υπάρχουν αναφορές για τις Μάκρες.
Τις παρουσιάζουμε, μαζί με τις διευκρινιστικές σημειώσεις που υπάρχουν στο βιβλίο:
- Μιχελής Χασίρης[5]. Σκοτώθηκε
- σπίτια 3,
- χωράφια 23,
- αμπέλια 16,
- ελιές 20,
- ελαιοτριβείο 5/40
- Γιάννης Τζιβούρης (και) άλλος Τζώρτζης. Σκοτώθηκαν
- σπίτια 3
- χωράφια 9 ½
- αμπέλια 12
- ελιές 21
- χαρουπιές 6
- Νίκος Βλασιτάκης. Έφυγε
- σπίτια 3
- χωράφια 15
- αμπέλια 5
- ελιές 15
- μύλος μερίδια 13/40
Εξακριβώθηκε ο θείος του και του αφαιρέθηκαν σ’ αυτόν. 29 S(afer) (1)243 (21.9.1827)
- Γιάννης Κωνσταντάκης. Πέθανε – οι γιοι του φυγάδες
- σπίτια 3
- χωράφια 6
- ελαιοτριβείο μερίδιο 1/20
- ελιές 15
- Εξωμότης Ibrahim Αμπελάκης Εξωμότης
- σπίτια 2
- χωράφια 10
- αμπέλια 6
- ελιές 26
Χουρμούζης
Στην απογραφή του Χουρμούζη (1832) οι Μάκρες αναφέρονται ότι κατοικούντο:
- Πριν το 1821 από 10 μουσουλμανικές οικογένειες και στο χωριό υπήρχε μια εκκλησία και ένα ελαιοτριβείο.
- Κατά το 1832 στις Μάκρες υπήρχαν 2 μουσουλμανικές οικογένειες, καμιά εκκλησία και κανένα ελαιοτριβείο.
Pashley
Δυο χρόνια αργότερα ο Pashley[6] αναφέρει ότι στο χωριό (αναγράφεται ως Makriana) κατοικούσαν 3 χριστιανικές οικογένειες.
Σταυράκη
Το 1879 ψηφίστηκε ο «Δημοτικός Νόμος» που δημιούργησε μεγάλους Δήμους στην Κρήτη. Στην επαρχία Καινουργίου δημιουργήθηκαν τρεις συνολικά Δήμοι. Ο Δήμος Πλατάνου, ο Δήμος Αμπελούζου και ο Δήμος Ζαρού. Όλη η περιοχή της Ρίζας του Ψηλορείτη εντάχθηκε στο Δήμο Ζαρού. Σ’ αυτόν εντάχθηκαν και οι Μάκρες.
Στην απογραφή του Σταυράκη το 1881 οι Μάκρες ανήκουν στο Δήμο Ζαρού και σ’ αυτές κατοικούσαν 15 χριστιανικές οικογένειες και συγκεκριμένα 30 άντρες, 33 γυναίκες σύνολο 63[7].
Λοιπές απογραφές
Στις επόμενες απογραφές οι Μάκρες παρουσιάζουν την ακόλουθη πληθυσμιακή εξέλιξη:
- Το 1900 αναφέρονται 101 κάτοικοι.
- Το 1928 162 κάτοικοι (Το χωριό ανήκει στην κοινότητα Ζαρού).
- Το 1940 201 κάτοικοι (Το χωριό ανήκει πλέον στην κοινότητα Μορονίου).
- Το 1951 υπάρχουν 239 κάτοικοι.
- Το 1961 οι κάτοικοι ανέρχονται σε 225.
- Το 1971 σε 206.
- Το 1981 φτάνουν τους 196.
- Το 1991 ανέρχονται σε 216.
- Το 2001 οι κάτοικοι είναι 217 και το χωριό ανήκει στον καποδιστριακό Δήμο Ζαρού.
- Το 2011 οι Μάκρες έχουν 126 κατοίκους και ο οικισμός ανήκει στον καλλικρατικό Δήμο Φαιστού.
[1] Νικολάου Σταυρινίδη Μεταφράσεις Β΄ τόμος σελίδα 124
[2] Νικολάου Σταυρινίδη Μεταφράσεις Β΄ τόμος σελίδα 343
[3] Τουρκιές πηγές Κρητικής ισορίας.1 – ΙΕΡΟΔΙΚΕΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ – ΤΡΙΤΟΣ 9
ΚΩΔΙΚΑΣ (1669/73-1750/67) Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηράκλειο 2003
[4] Σελίδα 460 – Αρ. εγγράφου 911
[5] Απαντά το επώνυμο Χασουράκης στους Αγίους Δέκα, στα Χουστουλιανά, στα Σκούρβουλα κ.α.
[6] Travels in Crete II σελ. 316
[7] Νικολάου Σταυράκη «Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης (Αθήνησι 1890).
