Κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο, το 8ο στη σειρά, του Δρ Μανόλη Κ. Μακράκη με τον τίτλο « Ιστορία της Κρήτης ». Το εν λόγω βιβλίο-πόνημα πραγματεύεται την ιστορία της Μεγαλονήσου από τα μινωικά χρόνια ως τη Μάχη της Κρήτης και την αντίσταση κατά των ναζί.
Το βιβλίο έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στα σχολεία μας, μιας και τα υπάρχοντα σχολικά εγχειρίδια εθνικής ιστορίας, έχουν ελάχιστες αναφορές για την Iστορία της Κρήτης. Έτσι οι μαθητές της Mεγαλονήσου έχουν παντελή άγνοια της πλούσιας και ένδοξης ιστορίας του νησιού. Στόχος του βιβλίου είναι η ένταξή του στο σχολικό πρόγραμμα για να μάθουν τα κρητικόπουλα την πλούσια ιστορία της πατρίδας τους. Αναντίλεκτα η γνώση της ιστορίας από το ευρύ κοινό περνάει μέσα από την εκπαίδευση. Μεγάλη αξία και σημασία έχει η διδασκαλία της ιστορίας του ιδιαίτερου τόπου των μαθητών, επειδή οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης επιτάσσουν τη διδασκαλία από το άμεσο, το κοντινό και το οικείο περιβάλλον, στο μακρινό και άγνωστο. Από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο.
Ο συγγραφέας υπηρετεί στη θέση του Δ/ντή Α/θμιας Εκπ/σης Λασιθίου, είναι δάσκαλος-διδάκτορας Ιστορίας. Έχει την πεποίθηση ότι η επέτειος των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821, πρέπει να αποτελέσει σταθμό γενικής αναθεώρησης των πραγμάτων μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται η ενίσχυση και ενδυνάμωση της ταυτότητάς μας και ο σεβασμός των αναγκών του μαθητή. Το σχολείο ως αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του τόπου και της κοινωνίας του, οφείλει να βοηθήσει τους μαθητές του να εξερευνήσουν την ιστορία του τόπου τους. Να βοηθήσει τα κρητικόπουλα να μάθουν την ιστορία του νησιού τους. Δεν πρέπει να διαλανθάνει της προσοχής μας ότι ο μαθητής μαθαίνει όταν το θέμα τον αφορά και ότι η αξιοπιστία της εκπαίδευσης αυξάνεται όταν υπολογίζει τα ενδιαφέροντα, τη ζωή, τις παραστάσεις και τη βιωμένη εμπειρία των μαθητών.
Το βιβλίο είναι γραμμένο σύμφωνα με τις παιδαγωγικές, διδακτικές και μαθησιακές αρχές όπως προτάσσουν τα Νέα Προγράμματα Σπουδών της Ιστορίας τα οποία δημοσιεύτηκαν κατά το παρόν έτος.
Το εκδοθέν εγχειρίδιο δομείται όπως ακριβώς το σχολικό εγχειρίδιο της Στ΄ τάξης του Δημοτικού: προοργανωτής, κύρια εικόνα, ιστορική γραμμή, κείμενο μαθήματος, ιστορικές πηγές, με μια ματιά, εικόνες, ερωτήματα. Στο βιβλίο υπάρχουν ακόμη προτεινόμενες δράσεις για την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία και έχει προστεθεί η στήλη «Η ιστορία μέσα από τη λογοτεχνία ». Πρόκειται για ποίηση ή λογοτεχνικά αναγνώσματα που αφορούν ιστορικά γεγονότα με στόχο οι μαθητές να «δουν» το ιστορικό γεγονός μέσα από τη λογοτεχνική ματιά, μ’ έναν πιο εύληπτο τρόπο. Στο κάθε κεφάλαιο προστέθηκαν αρκετές φωτογραφίες (συνολικά 431), προκειμένου να βοηθηθούν οι μαθητές να αναπαραστήσουν φανταστικά το παρελθόν αλλά και να υπάρξει εκπροσώπηση όλων των περιοχών του νησιού.
Το εγχειρίδιο είναι διαρθρωμένο σε 5 θεματικές ενότητες και 40 διδακτικές ενότητες – κεφάλαια. Η καθεμία από τις θεματικές ενότητες καταλαμβάνει και μια εποχή (αρχαία-ρωμαϊκά χρόνια, βυζαντινά χρόνια, βενετοκρατία, οθωμανική κατοχή, 20ος αιώνας).
Το βιβλίο διαστάσεων 21Χ 27 εκατοστών, με σκληρόδετο εξώφυλλο και καλλιτεχνική βιβλιοδεσία, αποτελείται από 288 έγχρωμες σελίδες με 431 φωτογραφίες σε ιλουστρασιόν χαρτί. Για την έκδοση του βιβλίου συνέδραμαν η Περιφέρεια Κρήτης και ο Δήμος Αγίου Νικολάου. Η έκδοση τελεί υπό την αιγίδα της επιτροπής « Ελλάδα 2021 ».
Προγραμματίζεται η παρουσίαση του βιβλίου το επόμενο χρονικό διάστημα σε όλες τις πόλεις της Κρήτης.
Ιστορία της Κρήτης
Προλογικό σημείωμα του συγγραφέα
Ζώντας σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης και άμβλυνσης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ιστορίας και του πολιτισμού των λαών, η γνώση της Ιστορίας είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία. Η γνώση όμως της ιστορίας από το ευρύ κοινό, όπως είναι γνωστό, περνάει μέσα από την εκπαίδευση. Μεγάλη αξία και σημασία έχει η διδασκαλία της ιστορίας του ιδιαίτερου τόπου των μαθητών, επειδή οι σύγχρονες θεωρίες μάθησης επιτάσσουν τη διδασκαλία από το άμεσο, το κοντινό και το οικείο περιβάλλον, στο μακρινό και άγνωστο. Από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο.
Όντας εκπαιδευτικός στην Α/θμια εκπαίδευση από το 1989, διαπίστωσα την έλλειψη ενός βιβλίου-εγχειριδίου για τη διδασκαλία της Ιστορίας της Κρήτης στους μαθητές του νησιού. Μια Ιστορία για την οποία έχουν παντελή άγνοια. Το γεγονός αυτό πρέπει να αλλάξει. Είναι μια αναγκαιότητα που οι πάντες αναγνωρίζουν.H συγγραφή και η κυκλοφορία αυτού του βιβλίου υπηρετεί αυτή την ανάγκη.
Η Κρήτη ως διαμέρισμα προσφέρεται για τη διδασκαλία της τοπικής Ιστορίας κυρίως λόγω γεωγραφικής ιδιαιτερότητας. Tο νησί ξεκομμένο από τον ηπειρωτικό κορμό, στις εσχατιές της χώρας στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων δέχτηκε στην ιστορική της πορεία επιδρομές από πολλούς και διάφορους λαούς. Δέχτηκε όμως και πολιτισμικές επιδράσεις από Ανατολή και Δύση πολυαριθμότερες από κάθε άλλη ελληνική περιοχή που αφομοιώθηκαν λειτουργικότερα ή διαφορετικότερα απ’ ότι αλλού. Οι επιδράσεις αυτές μετουσιώθηκαν σε έναν εντελώς νέο, πρωτότυπο και πρότυπο πολιτισμό με μια δυναμική που, σε πολλές περιπτώσεις υπερέβη τα όρια του νησιού, ένα φαινόμενο που δεν παρατηρήθηκε στην ιστορία άλλων νησιών της Μεσογείου όπως σημειώνει το 1987, ο εμβριθής επιστήμονας και σπουδαίος κρητολόγος Ν. Παναγιωτάκης στην εισαγωγή του δίτομου έργου για την ιστορία της Κρήτης που εξέδωσε η ΤΕΔΚ του νησιού.
Έχοντας υπόψη αυτήν την ιδιαιτερότητα της Κρήτης κυρίως λόγω γεωγραφικής ιδιομορφίας και ύστερα από την έκδοση επτά ιστορικών βιβλίων θέλησα να δημιουργήσω ένα βιβλίο για τη σχολική τάξη. Με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την επανάσταση ξεκίνησα. Η πρόσκληση του Δημάρχου Αγ. Νικολάου Αντώνη Ζερβού σε μια συνάντηση με την πρόεδρο της εθνικής επιτροπής για τον εορτασμό των 200 χρόνων της επανάστασης του 1821, Γιάννα Δασκαλάκη-Αγγελοπούλου, προκειμένου να καθοριστούν οι δράσεις στην περιοχή του δήμου, υπήρξε το έναυσμα. Πρότεινα τότε μια δράση που να μείνει, να έχει διάρκεια, να αφορά τη νέα γενιά των Κρητών και να έχει πασιφανές όφελος. Ένα βιβλίο-σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας για όλα τα σχολεία του νησιού. Mε ιδιαίτερο το αίσθημα της ευθύνης αλλά και της αγάπης μου για την Κρήτη και τη νέα γενιά εργάστηκα σκληρά για την ολοκλήρωσή του. Όταν πλέον κοπάσουν οι εθνικοί πανηγυρισμοί, να έχει μείνει κάτι ως παρακαταθήκη για τα κρητικόπουλα. Ένα βιβλίο γραμμένο γι’ αυτά !!!
Αναντίλεκτα η επέτειος των 200 χρόνων πρέπει να αποτελέσει σταθμό. Σταθμό γενικής αναθεώρησης των πραγμάτων μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται ο σεβασμός των αναγκών του μαθητή. Το σχολείο ως αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του τόπου και της κοινωνίας του, οφείλει να βοηθήσει τους μαθητές του να εξερευνήσουν την ιστορία του τόπου τους. Δεν πρέπει να διαλανθάνει της προσοχής μας ότι ο μαθητής μαθαίνει όταν το θέμα τον αφορά και ότι η αξιοπιστία της εκπ/σης αυξάνεται όταν υπολογίζει τα ενδιαφέροντα, τη ζωή, τις παραστάσεις και τη βιωμένη εμπειρία των μαθητών.
Το βιβλίο είναι γραμμένο σύμφωνα με τις Παιδαγωγικές, διδακτικές και μαθησιακές αρχές όπως προτάσσουν τα Νέα Προγράμματα Σπουδών της Ιστορίας τα οποία δημοσιεύτηκαν στο ΦΕΚ 1963 στις 14 Μαΐου 2021. Προτείνεται να διδάσκεται παράλληλα με το εγχειρίδιο της Εθνικής Ιστορίας των τάξεων Ε και Στ. Τα κεφάλαιά του ξεκινούν από τα μινωικά χρόνια προκειμένου να γίνει μια σύνδεση με τα αρχαία και τα ρωμαϊκά από τα οποία ξεκινά η διδακτέα ύλη του βιβλίου της Ε΄ τάξης του Δημοτικού. Το παρόν εγχειρίδιο δομείται όπως ακριβώς το σχολικό εγχειρίδιο της Στ τάξης (προοργανωτής, κύρια εικόνα, ιστορική γραμμή, κείμενο μαθήματος, ιστορικές πηγές, με μια ματιά, εικόνες, ερωτήματα-προτεινόμενες δράσεις). Προστέθηκαν όμως περισσότερες φωτογραφίες (συνολικά 431), προκειμένου να βοηθηθούν οι μαθητές να αναπαραστήσουν φανταστικά το παρελθόν αλλά και να υπάρξει εκπροσώπηση όλων των περιοχών του νησιού. Στο βιβλίο έχει προστεθεί η στήλη «Η ιστορία μέσα από τη λογοτεχνία ». Πρόκειται για ποίηση ή λογοτεχνικά αναγνώσματα που αφορούν ιστορικά γεγονότα με στόχο οι μαθητές να «δουν» το ιστορικό γεγονός μέσα από τη λογοτεχνική ματιά, μ’ έναν πιο εύληπτο τρόπο.
Με τα νέα Προγράμματα προτείνεται η αρχή της διαθεματικότητας και της ομαδοσυνεργατικότητας. Στο παρόν βιβλίο, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εμπλέκονται σχεδόν όλα τα διδακτικά αντικείμενα όπως: Ελληνική Γλώσσα, Γεωγραφία, Μουσική, Θρησκευτικά, Πολιτική Αγωγή, Μαθηματικά και Αισθητική Αγωγή.
Σύμφωνα με το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών το ιστορικό περιεχόμενο οργανώθηκε σε διδακτικές ενότητες, καθεμιά από τις οποίες αντιστοιχεί σε μία διδακτική ώρα. Οι ενότητες ξεκινούν από τα μινωικά χρόνια και φτάνουν ως τη μάχη της Κρήτης. Βασική μεθοδολογική αρχή για τη διδασκαλία των ενοτήτων αυτών είναι η προσπάθεια αύξησης της ενεργού συμμετοχής των μαθητών. Ο στόχος μας οι μαθητές να μαθαίνουν « πώς να μαθαίνουν », μπορεί να επιτευχθεί με ποικίλα διδακτικά μέσα και εργαλεία που καταλήγουν σε δράσεις σχετικές με :
Α. Μελέτη και αξιοποίηση των ιστορικών πηγών που παρατίθενται στο εγχειρίδιο και παρώτρυνση για μελέτη και άλλων σε αρχεία κλπ.
Β. Δράσεις – ερευνητικές εργασίες ομαδοσυνεργατικά αλλά και ατομικά. Με τις προτεινόμενες στο βιβλίο δράσεις οι μαθητές μετατρέπονται από παθητικοί δέκτες σε « παραγωγούς » της γνώσης με την ταυτόχρονη ανάπτυξη της ενεργητικότητας και της δημιουργικότητάς τους. Προκρίνεται η συνολική εμπλοκή των μαθητών στις επιμέρους πρακτικές, ως μικρών ερευνητών.
Γ. Παρώτρυνση και χρήση τεχνολογιών της Πληροφορίας (συλλογή και επεξεργασία στοιχείων από υπολογιστή-διαδίκτυο, τάμπλετ και έξυπνο κινητό).
Δ. Αξιοποίηση διαφόρων εποπτικών και οπτικοακουστικών μέσων που διεγείρουν τις αισθήσεις των μαθητών, βοηθώντας τους να κατανοήσουν καλύτερα τις ιστορικές έννοιες και τα ιστορικά γεγονότα.
Ε. Αφήγηση, ερωτήσεις, παιχνίδια ρόλων, καλλιέργεια ενσυναίσθησης
ΣΤ. Πραγματοποίηση διδακτικών επισκέψεων σε χώρους ιστορικού ενδιαφέροντος (ιστορικοί τόποι, μουσεία) που βρίσκονται κοντά στην κατοικία του μαθητή. Οι επισκέψεις αυτές ενισχύουν το ενδιαφέρον των μαθητών και προάγουν ενεργητικές διδακτικές τεχνικές και βιωματικές δράσεις. Επιπρόσθετα καθιστούν τη μάθηση μοναδική εμπειρία καθώς είναι ερευνητική και πολυαισθηριακή και μπορεί να οργανωθεί από τον εκπαιδευτικό ως έρευνα δράσης. Οι διδακτικές επισκέψεις θα δώσουν τη δυνατότητα στα παιδιά να συσχετίσουν την αρχαία, βυζαντινή και νεότερη ιστορία με την ιστορία της γενέθλιας πατρίδας τους και να συνδέσουν τα μνημεία της κάθε περιόδου, που σώζονται στον τόπο τους με γεγονότα και καταστάσεις της εξεταζόμενης ιστορικής περιόδου.
Η αξιολόγηση δεν πρέπει να ευνοεί την αποστήθιση και την αναπαραγωγή των ιστορικών γνώσεων αλλά να προάγει τη διατύπωση ιστορικού λόγου, την ανάπτυξη συλλογισμού και ιστορικής διερεύνησης καθώς και την ανάπτυξη συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών.
Με την κυκλοφορία του βιβλίου ο μαθητής της Κρήτης μαθαίνει την Ιστορία της ιδιαίτερης, της μικρής τους πατρίδας, γίνεται γνωστή η συμβολή του τόπου του στην εθνική ιστορία. Η αμεσότητας των πηγών της τοπικής, του προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες μελέτης της Γενικής, της Εθνικής ιστορίας. Ένας επιπλέον λόγος που η τοπική βοηθά την κατανόηση της Γενικής ιστορίας είναι η ύπαρξη στην Κρήτη αρκετών ορατών ιστορικών στοιχείων (μινωικά ανάκτορα, αρχαίες πόλεις, ρωμαϊκές δεξαμενές, βενετικά τείχη, κάστρα, κρήνες, φάροι, κτήρια , ανδριάντες, οικόσημα) τα οποία ενδείκνυνται ως αφετηρία και βάση της αφηρημένης ιστορικής γνώσης. Κάνει δηλαδή το μαθητή να ενθουσιαστεί, να αγαπήσει το μάθημα και να εισχωρήσει από τα απλά τοπικά γεγονότα στην πολυπλοκότητα της ιστορικής διαδικασίας. Δημιουργεί, με άλλα λόγια, την απαραίτητη γνωστική υποδομή για να προχωρήσει κανείς στις περισσότερο δυσνόητες έννοιες της Γενικής. Ο μαθητής στην τοπική ιστορία ξεκινά από το γνωστό, για να προχωρήσει στο άγνωστο, για να μεταβεί από το μερικό στο γενικό, από το συγκεκριμένο στο αφηρημένο, από το εύκολο στο δύσκολο. H τοπική ιστορία δηλαδή συνεπικουρεί τους σκοπούς της Γενικής Ιστορίας με τον καλύτερο τρόπο.
Ολοκληρώνοντας αυτό το προλογικό σημείωμα θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταύρο Αρναουτάκη και τους Περιφερειακούς Συμβούλους Έφη Κουτεντάκη (Αντιπεριφερειάρχη Παιδείας) και Γιάννη Ανδρουλάκη για τη συνδρομή τους στην έκδοση. Χωρίς τη βοήθειά τους η παρούσα εργασία δεν θα έβλεπε ποτέ, σ’ αυτή τουλάχιστον τη μορφή, το φως της δημοσιότητας.
Επίσης ευχαριστώ ιδιαίτερα το Δήμαρχο Αγ. Νικολάου Αντώνη Ζερβό για την υιοθέτηση της πρότασης συνδρομής στην έκδοση και τους επικεφαλείς των δημοτικών παρατάξεων Νίκο Κοκκίνη και Γιάννη Ανδριώτη καθώς και το Δημοτικό Συμβούλιο για τη δική τους βοήθεια.
Την τυπογραφική εταιρεία Cloudprint και ιδιαίτερα την Ελισάβετ Τσάμη και την Ελένη Κουρκουνάκη για την πολύ καλή συνεργασία.
Εν κατακλείδι θεωρώ τη συγκυρία των διακοσίων χρόνων από την ελληνική επανάσταση ευκαιρία για την εισαγωγή του παρόντος βιβλίου στα σχολεία της Κρήτης. Ένα βιβλίο Ιστορίας της Κρήτης γραμμένο σύμφωνα με όσα επιτάσσουν οι σύγχρονες θεωρίες παιδαγωγικής και διδακτικής, να μπει και να διδάσκεται σταθερά στα σχολεία του νησιού μας. Μια προσπάθεια η οποία ξεκινά με την έκδοση αυτού του βιβλίου και περνά μέσα από το ΙΕΠ και το Υπουργείο Παιδείας προκειμένου να εγκριθεί αλλά και να δοθεί ο απαραίτητος διδακτικός χρόνος για τη διδασκαλία του. Ευελπιστώ αυτή η προσπάθεια, να γνωρίσουν τα κρητικόπουλα την ιστορία τους, καθολικό αίτημα των Κρητών προς το Υπουργείο, να μην πέσει, όπως το 1995, στο κενό.
