1940: Ο Π. Κουκουριτάκης στον Ευαγγελισμό με κρυοπαγήματα
Κείμενο (από βιβλιογραφίες και μαρτυρίες) – φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης
Είχαμε ξεκινήσει δυο θέματα και στο παρελθόν, με τη ζωή και το έργο του γιατρού της Μεσαράς Περικλή Κουκουριτάκη, κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας του στην υγεία.
Σήμερα θα μα ς απασχολήσουν οι ρίζες του γιατρού, σε βάθος χρόνου.
Η γενιά των Κουκουριτάκηδων
Θα ξεκινήσουμε το ιστορικό των «Κουκουρητάκηδων», από την αρχή από το 1775, που στο χωριό Γιαννού Δήμου Κουρητών επαρχίας Αμαρίου, γεννήθηκε ο Γιώργης Ρολόγης .
Ο Γιώργης ερχόταν ταχτικά με το γαϊδουράκι του στη πλούσια Μεσαρά, για να πάει τρόφιμα στο φτωχό χωριό του τη Γιαννιού.
Τη δουλειά αυτή, συνέχισε και ο γιός του ο Γιάννης Ρολόγης ή «Καλός Γιαννιός», ο οποίος κι αυτός με το γαϊδουράκι ερχόταν στο χωριό Πετροκεφάλι, φόρτωνε διάφορα κηπευτικά και άλλα εμπορεύματα, και άλλα πήγαινε στο σπίτι, και άλλα τα μεταπουλούσε. Όταν ερχόταν στο Πετροκεφάλι, οι ντόπιοι χαιρόταν που τον έβλεπαν, και χαριτολογώντας του έλεγαν: «Καλώς τον καλό Γιαννιό από τη Κουκουρουθιά»! Κουκουρουθιά λέγεται η περιοχή όπου βρίσκεται το χωριό. Από τότε ο Ιωάννης άλλαξε το επίθετο σε «Κουκουριτάκης». Λέγεται πως η ονομασία του χωριού προέρχεται από το λατινικό cucuro, που σημαίνει «ο ταχύς άνθρωπος». Έτσι του έμεινε και το παρατσούκλι ο «Καλός Γιαννιός»! Πέθανε ο πατέρας του Γιάννη το 1850, και εκείνος παντρεύτηκε τη… «καλή Φροσηνιά» από το Πετροκεφάλι, η οποία πέθανε στη γέννα του γιού της Γεωργίου Κουκουριτάκη (1836 – 1880).
Ο Γεώργιος είχε αρκετές γραμματικές γνώσεις, και ήταν τύπος ανήσυχος. Σαν νέος έκλεψε την Αργυρή Μανιαδάκη από το Τυμπάκι. Έκαναν δυο παιδιά, τον Ιωάννη Κουκουριτάκη (1869 – 1951) και την Μελπωμένη. Επειδή και ο πατέρας του πέθανε νέος μόλις 44 ετών, ανάλαβε την επιμέλεια του Ιωάννη Κουκουριτάκη ένας θείος του ο Γεράσιμος (αδελφός της μητέρας του), που ήταν Ηγούμενος στη Μονή Οδηγήτριας. Με δαπάνες του Ηγούμενου, ο Ιωάννης Κουκουριτάκης, έβγαλε το σχολαρχείο, και συνέχισε σε γυμνάσιο του Ηρακλείου, όπου διακρίθηκε για τη φιλομάθεια του. Το 1889 τέλειωσε το γυμνάσιο, και διορίστηκε δάσκαλος από τη Χριστιανική Δημογεροντία, αρχικά στον Χάρακα Μονοφατσίου, αργότερα στη Μητρόπολη Γόρτυνας, και στα Πιτσίδια. Το 1892 γνωρίζει την Μαρία Σκουντή του Μίνωος, από τη γνωστή οικογένεια των «Σκουντίδων», που διακρίθηκαν για την προσφορά τους στην πατρίδα. Ο γάμος τους έγινε 1 Ιουλίου 1893, που έτυχε να είναι η χρονιά της μεγάλης σφαγής του Ηρακλείου. Τότε ο Ιωάννης Κουκουριτάκης ανάπτυξε μεγάλη πατριωτική δράση, σαν πρωτοπαλίκαρο του καπετάν Κόρακα, που ήταν και συγγενής από το σόι της γυναίκας του. Μετέβησαν στον Νομό Λασιθίου για να βοηθήσουν στον αγώνα για την επανάσταση, αλλά εκδιώχτηκαν από το Ιταλικό ναυτικό. Ο Κόρακας του ανέθεσε την παραλαβή φορτίου οπλισμού από τους Καλούς Λιμένες 13 /03 /1897, όπου συνάντησε τους ερχόμενους από την Ελλάδα φοιτητές της Εθνικής Φάλαγγας, του Εθνικού Πανεπιστημίου, απεσταλμένοι του στρατηγού Βύσσου, για συνέχιση του αγώνα. Μετά τις σφαγές των χριστιανών στο Ηράκλειο (Αύγ. 1898), οι Άγγλοι κατέλαβαν τη Μεσαρά, και ο Ιωάννης προσλαμβάνεται σαν γραμματέας του Έπαρχου Μεσαράς Captain Bogan. Τότε φτάνει στη Κρήτη ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδος, σαν Ύπατος Αρμοστής Κρήτης. Ο Ιωάννης διορίζεται σαν ταχυδρομικός υπάλληλος, παραμένοντας σε αυτή τη θέση μέχρι την αποστρατεία του το 1932. Κατά τη διάρκεια της θητείας του υπέστη διωγμούς, όπου υπηρέτησε μέχρι τη Πάτρα.
Ο Ιωάννης Κουκουριτάκης απέχτησε έντεκα παιδιά, εφτά αγόρια και τέσσερα κορίτσια! Ήταν υπόδειγμα οικογενειάρχη, ενάρετος άνδρας και χρήσιμος υπάλληλος στη Κρητική Πολιτεία. Μετείχε και αυτός στην Μικρασιατική εκστρατεία 1919 – 1922, και για πολλά χρόνια, υπήρξε φίλος του Ιταλού αρχαιολόγου Federico Halbherr ( Frederico Albert), ο οποίος ήταν επικεφαλής της ομάδας ανασκαφών της Φαιστού. Για όσο διάστημα ο Albert βρισκόταν στη Κρήτη, ο Ιωάννης τον βοηθούσε στις δουλειές του, να του βρει εργάτες κλπ. Λόγω της φιλίας τους ο Αlbert ανέλαβε τις υποτροφίες τριών αριστούχων παιδιών του Ιωάννη, (Ηρακλή, Περικλή, Ραδάμανθου). Ο Ιωάννης Κουκουριτάκης απεβίωσε στις 6 Νοεμβρίου 1951 στις Μοίρες, όπου και ετάφη. Στις 28 Ιανουαρίου 1959 απεβίωσε και η γυναίκα του Μαρία.
Δυο λόγια για τη ζωή του Περικλή Κουκουριτάκη
Ο Περικλής, ήταν το όγδοο παιδί, από τα έντεκα παιδιά της πολυμελούς οικογένειας του Ιωάννη, και γεννήθηκε Φεβρουάριο το 1908 στο Πετροκεφάλι Δήμου Φαιστού, και πέθανε Φεβρουάριο του 1991, σε ηλικία 83 ετών.
Ο Περικλής τελείωσε το πρωτοβάθμιο σχολείο στου Σίβα, επαρχίας Πυργιωτίσης. Δάσκαλός του ήταν ο Ιωάννης Συγγελάκης, ο οποίος έμελε αργότερα να γίνει και πεθερός του! Αφού τελείωσε τις σπουδές του στο Σχολαρχείο, συνέχισε τη φοίτηση σε γυμνάσιο του Ηρακλείου, όπου και απεφοίτησε μεταξύ των πρώτων!
Το 1949 παντρεύτηκε την Αικατερίνη Συγγελάκη , μοναχοκόρη του γνωστού παιδαγωγού Ιωάννη Συγγελάκη, και της Αναστασίας Στεφανίδη από του Σίβα. Μαζί απέχτησαν δυο παιδιά, τον Ιωάννη, του οποίου η μοίρα φέρθηκε σκληρά, και έφυγε νέος και απροσδόκητα από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 33 ετών το 1977. Ακόμα απέχτησαν τον Ορέστη, νυμφευμένο με την Βαρβάρα Πανανού. Ο θάνατος του Ιωάννη συγκλόνισε όλη την οικογένεια, και ουδέποτε ξεπεράστηκε το θλιβερό αυτό γεγονός. Παρ’ όλα αυτά, ο Περικλής και η σύζυγός του, πρόλαβαν να χαρούν τα δικά τους εγγόνια, την Ιωάννα και τον Περικλή, και απάλυναν τον πόνο τους.
Η γνωριμία του γιατρού με τον αρχαιολόγο Federico Halbherr
Frederico Albert ο επικεφαλής της ομάδας ανασκαφών της Φαιστού
Λόγω της σοβαρότητας του και της προόδου του Περικλή Κουκουριτάκη, ενέπνευσε τον φίλο του πατέρα του Ιωάννη και αρχαιολόγου Federico Halbherr (Albert), να τον στείλει μαζί με άλλα δυο αδέρφια του, σε πανεπιστήμια της Ιταλίας. Έτσι με προτροπή του Federico προς τον πρέσβη της Ιταλίας Comes Alessandro Bostari, πράγματι τα τρία αδέρφια σπούδασαν στα καλύτερα πανεπιστήμια της Ιταλίας, και ο Περικλής Κουκουριτάκης μόλις σε ηλικία 22 ετών και αριστούχος, απεφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Πάδοβα.
Στη συνέχεια εγκαθίσταται στις Μοίρες, όπου ξεκινά να εξασκεί το επάγγελμα της ιατρικής.
O Ελληνοϊταλικός πόλεμος, και οι διακρίσεις του γιατρού
Η επαγγελματική του σταδιοδρομία θα διακοπεί με την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940, και ο Κουκουριτάκης θα βρεθεί στην πρώτη γραμμή του μετώπου, με άλλα τέσσερα αδέρφια του. Στα βουνά της Ηπείρου υπόφερε από βαριάς μορφής κρυοπαγήματα των κάτω άκρων, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει άμεσα με ακρωτηριασμό, και για αυτό χρειάστηκε να νοσηλευτεί επειγόντως στον Ευαγγελισμό.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Περικλής υπέδειξε απαράμιλλο θάρρος και ανδρεία, υπηρετώντας σαν Ανθυπολοχαγός, υπό τις διαταγές των ηρώων πολέμου, Συν/χών Κων/νου Δαβάκη (διοικητής του), και Μαρδοχαίου Φριζή, (υποδιοικητής του και μοναδικός εβραίος αξιωματικός του Ελλ. στρατού) οι οποίοι και τον πρότειναν για παρασημοφόρηση. Πράγματι, το Ελληνικό κράτος, ανεγνώρισε την προσφορά του προς την πατρίδα, και έδωσε στον Περικλή Κουκουριτάκη δυο μεγάλες διακρίσεις! Το Μετάλλιον Εξαίρετων Πράξεων στις 25 Μαρτίου 1945, και τον Αργυρούν Σταυρόν, ως διακριθέντα κατά τον πόλεμο. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1948.
Η γνωριμία του γιατρού με τον παγκοσμίου φήμης επιστήμονα Sabin Albert
Οι μεγάλοι επιστήμονες που γνώρισε ο γιατρός, ξένους και έλληνες (Γαρδίκα, Γούτα, Κοκαράκη, Ραπίδη) του έδωσαν τον αέρα και το πάθος να εφαρμόσει τις μεθόδους τους, όπως έκανε με τον Sabin, τον άνθρωπος που ανακάλυψε το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας δια στόματος. Ο Sabin Albert γεννήθηκε στο Μπλιάτστοκ της Πολωνίας με το όνομα Αlbert Seperstein , και η οικογένεια του μετανάστευσε στην Αμερική, όπου άλλαξε το επίθετο του σε Sabin. Ειδικεύτηκε στην παθολογία, και χειρουργική, και στις μεταδοτικές ασθένειες. Εξέλιξε το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας , όπου θεωρούνταν ο τρομακτικότερος κίνδυνος για τη δημόσια υγεία, διότι τότε αυξάνονταν με καταστροφικό ρυθμό. Η χρίση όμως του εμβολίου που ανακάλυψε ο Sabin, εξάλειψε την ασθένεια, κατά 99% παγκοσμίως!
Βραβεύτηκε με μεγάλο χρηματικό έπαθλο, αλλά αρνήθηκε να το παραλάβει, λέγοντας:
«Δεν θέλω η συμβολή μου στην ανθρωπότητα, να πληρωθεί με χρήμα».
Ο Sabin πήρε διάφορες διακρίσεις από την Παγκόσμια κοινότητα, εκ των οποίων το Εθνικό Μετάλλιο Επιστημών για Βιολογικές Επιστήμες, καθώς και το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας. Απεβίωσε ο 1993 σε ηλικία 87 ετών και η ανθρωπότητα τον ευγνωμονεί.
Τη δεκαετία του ’50, ξεκίνησε η γνωριμία του Albert με τον Κουκουριτάκη, όπου άρχισε με αλληλογραφία! Βάσει τα λεγόμενα του Κουκουριτάκη, ο Sabin εκδήλωσε μεγάλο ενδιαφέρον για την περιοχή Μεσαράς. Έτσι στα πλαίσια μιας επιστημονικής περιοδείας του Albert στην Ευρώπη, το Καλοκαίρι του 1951, τελικά ήρθε και στις Μοίρες μαζί με τη σύζυγο του Silvia, όπου τον ξενάγησε ο ίδιος ο Κουκουριτάκης στα αρχαία ανάκτορα της Φαιστού! Aπό την ξενάγηση στη Φαιστό, έμεινε έκθαμβος ο Sabin, και στη συνέχεια στις Μοίρες μετέβησαν στο καφενείο του Κλάδου, όπου του ετοίμασαν σπουδαία και ένθερμη υποδοχή οι Μοιριανοί με στρατιωτικό άγημα, ενώ η σύζυγος του γιατρού Κατίνα, καθώς και οι γυναίκες Κατίνα Ασλανίδου, και η Κλειώ Κλάδου, ετοίμασαν τραπέζι στην ταβέρνα του Φραγκή Σφακιανάκη, και γλυκά από το ζαχαροπλαστείο του Λεωνίδα.
Ο Sabin ευχαρίστησε όλους, και στην ομιλία του εξήρε το ήθος του γιατρού Κουκουριτάκη, και το επιστημονικό του έργο. Επισκέφτηκε κατόπιν το ιατρείο του γιατρού, και εντυπωσιάστηκε από τη λιτότητα του χώρου, και αφού ευχαρίστησε όλους για της υποδοχής που έτυχε, αναχώρησε για το Ηράκλειο.
Με αφορμή τη γνωριμία του γιατρού με τον Sabin, ο Κουκουριτάκης συνέχισε το έργο του με ακόμα περισσότερο ζήλο, και προσπάθησε με περισσότερη επιμονή, να πείσει τους κατοίκους της περιοχής, να κάνουν όλοι το εμβόλιο της πολιομυελίτιδας, που εκείνα τα χρόνια θέριζε την περιοχή.
Οργάνωνε λοιπόν ο ίδιος ομαδικούς εμβολιασμούς, κυρίως σε νεανικό πληθυσμό, και τελικά κατάφερε να εξαλείψει την ασθένεια και από όλη τη Μεσαρά!.
Ο Κουκουριτάκης Περικλής, απεβίωσε στην Αθήνα τον Φεβρουάριο του 1991, όπου και ετάφη, και ακολούθησε και η Αικατερίνη το 1996.
Περισσότερα από 45 έτη, ο Κουκουριτάκης προσέφερε τις πολύτιμες επιστημονικές γνώσεις του στη Μεσαρά. Είχε βαθειά αίσθηση του καθήκοντος προς τον πολίτη, και συνάνθρωπο. Κατάφερε να σώσει πολλές ζωές, και αυτό χάριν στις επιπλέον γνώσεις του, επειδή διάβαζε πολλά επιστημονικά συγγράμματα, και διότι ερχόταν σε επαφή με μεγάλους επιστήμονες. Η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του γιατρού, είναι το γεγονός, πως το όνομά του, εξακολουθεί και σήμερα να μνημονεύεται στη Μεσαρά, από απλούς πολίτες.
Από τον Ιωάννη Κουκουριτάκη ξεκίνησε η αγάπη στα αρχαία Ελληνικά ονόματα!
Η φιλία με τον Αρχαιολόγο Federico, και η σχέση του με τις αρχαιότητες της περιοχής, έκαναν τον Ιωάννη να αγαπήσει το αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, και φυσικά και τα αρχαία ονόματα. Ο ίδιος ο αρχαιολόγος Άλμπερτ είπε κάποτε στον Ιωάννη:
-Έχετε τόσο ωραία αρχαία Ελληνικά ονόματα και απορώ γιατί δεν συνηθίζετε να βαφτίζετε τα παιδιά σας! Δεν συναντώ κανένα αρχαίο όνομα στην περιοχή!
Έτσι μπήκε στο μυαλό του Ιωάννη η βαθιά επιθυμία και άρχισε να βαφτίζει παιδιά με αρχαία Ελληνικά ονόματα, κάνοντας αρχή από τα παιδιά του, έτσι μετά έκαναν και εκείνα με τα δικά του παιδιά, αλλά και όλα τα βαφτιστήρια τους!
Δεν μπορούσε να μην τηρεί την παράδοση και ο Περικλής Κουκουριτάκης, που και ο ίδιος βάφτισε τον γιό του Ορέστη, και όσα παιδιά από τα δεκάδες βάφτιζε, σε όλα τους έδινε αρχαία ονόματα! Και ο γιός του Ορέστης πάλι ,βάφτισε και αυτός τον γιό του Περικλή, και Ιωάννα την κόρη του.
Μερικά από τα γυναικεία ονόματα που έχει βαφτίσει είναι Ηλέκτρα, Άλκηστις, Ιοκάστη, Ανδρομάχη, Ιφιγένεια, Αργυρώ, Αριάδνη, Αλκμήνη, Ελπινίκη, Κλειώ, Ναυσικά Ξανθίππη, Πηνελόπη, Καλλιρρόη, Ηλέκτρα, ακόμα και Ορέστια! Το Όνομα Ηλέκτρα του άρεσε πολύ, και είχε βαφτίσει τρείς Ηλέκτρες μονάχα στις Μοίρες! To ‘φερε βέβαια η τύχη, και ο εγγονός του Περικλή Κουκουριτάκη έδωσε κι αυτός το όνομα της Κόρης του και δισέγγονο «Ηλέκτρα»!
Από τα ανδρικά, Ηρακλής, Φίλιππος, Ραδάμανθυς, Διογένης, Τηλέμαχος, Τιμολέων, Αριστοτέλης, Φιλοκτήτης Πελοπίδας, Αχιλλέας, Διογένης, Αγαμέμνων, Αλκιβιάδης, Αλέξανδρος, Αγαθοκλής κλπ.
Για χρόνια είχε μείνει σαν ανέκδοτο, το περιστατικό σε μια βάφτιση, που αφού ο γιατρός έδωσε ένα δύσκολο αρχαίο όνομα για το όνομα του παιδιού, οι γονείς εν τω μεταξύ το ξέχασαν τελείως! Έτσι μεσάνυχτα πήγαν στο σπίτι του γιατρού όπου κοιμόταν , του χτύπησαν την πόρτα λέγοντάς του:
-Μα πως είπες γιατρέ εκείνο το όνομα του κοπελιού μας, που βάφτισες το μεσημέρι στην εκκλησία? Συγνώμη γιατρέ αλλά το ξεχάσαμε…
-Ιοκάστη! Απάντησε ο Κουκουριτάκης!
