Κείμενο: Νικόλαος Μαθιουδάκης
Συναρπαστικός, μοναδικός και μόνο δέος και θαυμασμός για αυτόν τον σπουδαίο και αείμνηστο δεξιοτέχνη ”Εμπαρίτη” μουσικό Κώστα Γεωργίου Σταματάκη που εδώ τον βλέπομε σε μια σπάνια καταγραφή και πολύ καλά γνώστης εκτός των άλλων σε κρητικά με ακόρντεον,
αποδίδοντας τον πρώτο συρτό …
Κείμενο του Λευτέρη Σπανάκη απο τα ”Βιανίτικα”
Μελετώντας τα κείμενα του Αγησίλαου Αλιγιζάκη που αφορούν στη μουσική παράδοση της Βιάννου, με τις σημαντικές πληροφορίες του Αντώνιου Στιβακτάκη, διαπιστώσαμε ότι ξετυλίγεται ένα απίστευτο μουσικό κουβάρι που περνάει από τον Χόνδρο, την Έμπαρο, την Άνω Βιάννο και φτάνει μέχρι τις κορυφαίες στιγμές του Ελληνικού Λαϊκού τραγουδιού.
Ήταν Άνοιξη του 2019, όταν ο αξέχαστος ακορντεονίστας με την τεράστια καριέρα (με Στέλιο Καζαντζίδη, Πάνο Γαβαλά κ.α.), Κώστας Σταματάκης, έδινε την τελευταία του συνέντευξη σε μέσο του τόπου καταγωγής του μάλιστα, το viannitika.gr. Ο τυφλός από πολύ μικρός, Κώστας Σταματάκης, είχε εξομολογηθεί τότε, ότι στο ξεκίνημα της καριέρας του έπαιζε σε κρητικά γλέντια με το ακορντεόν, με τέτοια συνέπεια και ένταση, που κρατούσαν περισσότερο από τα αντίστοιχα του Νίκου Ξυλούρη και του Λεωνίδα Κλάδου, αφού στον κόσμο έκανε τεράστια εντύπωση το παίξιμο παραδοσιακών σκοπών με ένα τέτοιο όργανο σε ρόλο πρωταγωνιστή, που συνέρρεαν για να τον ακούσουν. Μας είπε μάλιστα χαρακτηριστικά, πως όταν όλοι αυτοί έπαιζαν σε κοντινά χωριά, πάντα το δικό του γλέντι τελείωνε τελευταίο!
Ο Κώστας Σταματάκης ήταν γιος του σπουδαίου λυράρη, Γεώργιου Σταματάκη ή «Γκουντή» από την Έμπαρο, ο οποίος σκοτώθηκε σε πολύ μικρή ηλικία από τους Γερμανούς(1944) ενώ ήταν ήδη περιβόητος σε όλη την Κρήτη και ήταν ξεκάθαρο σε όλους βάσει του ταλέντου και της δημιουργικότητας που είχε σε τόσο μικρή ηλικία, πως θα είχε εξέλιξη αντίστοιχη με θρύλους της Κρητικής Μουσικής. Υπάρχουν μάλιστα οι περίφημες «κοντυλιές του Γκουντή», τις οποίες εκτελεί με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία ο πολύ αγαπητός βιολάτορας Νίκος Κόμης από την Άνω Βιάννο, ο οποίος τις έμαθε από τον αδερφό του Μανώλη.
«Στου Μαυρογένη την αυλή
κάθεται μια δασκάλα
και γω το κακορίζικο
στου Αϊ Γιωργιού τη σκάλα
Χατήρι μια, χατήρι δυό,
χατήρι τρισχατήρι
ως πότε θα με τυρανάς
παντέρμο παραθύρι»
Η μητέρα του Κώστα Σταματάκη και σύζυγος του Γκουντή, ήταν η Ουρανία Γεσηραλάκη, ταλαντούχα τραγουδίστρια και χορεύτρια, τόσο η ίδια, όσο και οι αδερφές της, Τσιτσινιά και Σοφία από τον Χόνδρο. Οι τρεις αδερφές, είχαν ακόμη δύο αδερφούς, τον Μανώλη και τον Γιώργο, οι οποίοι έπαιζαν λύρα και μαντολίνο αντίστοιχα.
Θα πρέπει όμως εδώ να σταθούμε ιδιαίτερα στον πατέρα αυτής της μουσικής οικογένειας και παππού του Κώστα Σταματάκη, στον Νικόλαο Γεσιραλάκη ή «Ανετολιώτη». Ο Ανετολιώτης ήταν ένας λυράρης που άφησε το στίγμα του στο μουσικό γίγνεσθαι της περιοχής Βιάννου στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Μετακόμισε στον Χόνδρο από την Ανατολή Ιεράπετρας και ήταν γιος του μουσουλμάνου, αργότερα βαφτισμένου Χριστιανού, Μιχάλη Γεσήρ Αλή.
Ο Ανετολιώτης παντρεύτηκε τη Χονδριγιαννή Μαρία Τζανάκη και δημιούργησε την ταλαντούχα μουσική οικογένεια που αναφέραμε παραπάνω. Αξίζει να αναφέρουμε, πως οι κόρες του συνόδευαν στο τραγούδι τον πατέρα τους στα πανηγύρια σε Βιάννο και Μεσαρά. Επίσης, η σύζυγός του Μαρία ήταν καταπληκτική χορεύτρια και πρωτοχόρευε στα πανηγύρια. Σύμφωνα με τον γιατρό και πολιτισμολόγο, κ. Αγησίλαο Αλιγιζάκη, ο Ανετολιώτης ήταν ονομαστός για τη λύρα του σε ολόκληρη τη Βιάννο, καθώς και για το τραγούδι του. Παρόλο που δεν υπάρχουν επίσημες μουσικές καταγραφές του Ανετολιώτη, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες στον Χόνδρο, λέγεται ότι επηρέασε μουσικά όλους τους μεταγενέστερους Χονδριγιανούς λυράρηδες.
Άξιο αναφοράς είναι επίσης πως η κόρη του Γκουντή και εγγονή του Ανετολιώτη, Μαρία Γ. Σταματάκη, σύζυγος Π. Θεοφανάκη υπήρξε εξαιρετικά ταλαντούχα στον Κρητικό χορό (πρωτοχορεύτρια και μέλος της χορωδίας του Ιεροψάλτη του Αγίου Μηνά Ιωάννη Δαμαρλάκη στο Ηράκλειο).
Αυτή λοιπόν, ήταν η τρομερά στενή οικογενειακή σύνδεση σπουδαίων μουσικών, οι σημαντικότεροι και γνωστότεροι των οποίων ήταν ο Ανετολιώτης, ο γαμπρός του «Γκουντής» και ο γιος του Γκουντή και εγγονός του Ανετολιώτη, Κώστας Σταματάκης.
Λέμε στον τίτλο «άγνωστη μουσική οικογένεια», γιατί αν και μεμονωμένα είναι αρκετά γνωστοί και οι τρεις, ελάχιστοι γνωρίζουν τη σχέση τους και εύλογα αναρωτιόμαστε: Τι θα συνέβαινε αν η μοίρα είχε διαφορετικά σχέδια; Πόσο πλουσιότεροι θα ήμασταν αν ο Ανετολιώτης γεννιόταν 3-4 δεκαετίες αργότερα, ώστε να έχουμε ντοκουμέντα από το παίξιμο του; Που θα έφτανε ο Γκουντής αν δεν τον σκότωναν άδικα οι κατακτητές σε τόσο μικρή ηλικία και τι ακόμα θα μας έδινε ο Κώστας Σταματάκης, αν συναναστρεφόταν μουσικά με τον πατέρα και τον παππού του;
Πληροφορίες: Αγησίλαος Αλιγιζάκης (Βιαννίτικες Ρίζες)
Διαβάζοντας αυτό το αξιόλογο και ενδιαφέρον κείμενο, και τα εύσημα φυσικά στούς συντελεστές που το επιμελήθηκαν τόσο στον Αγησίλαο Αλιγηζάκη για τίς εξεραιτικές πληροφορίες όσο και στο Λευτέρη Σπανάκη που φέρνουν στο φώς σημαντικά στοιχεία της μουσικής μας παράδοσης απο μια σπουδαία οικογένεια μουσικών της Εμπάρου και του Χόνδρου, και θέλω να προσθέσω ότι ο πατέρας του μεγάλου και δεξιοτέχνη αυτού μουσικού στο Ακόρντεον του Κώστα Σταματάκη και σπουδαίος λυράρης απο την Έμπαρο ο Γιώργης Σταματάκης ή ”Κουντής” όπως ήταν γνωστός, τα χρόνια αυτά, η φήμη του ήταν γνωστή στα χωριά της μεσσαράς και των αστερουσίων γιατί πολλές φορές τα ειχε επισκεφθεί σε διασκεδάσεις και είχε αναπτύξει δεσμούς και πολλούς φίλους . Στο χωριό μας στην Εθιά οι χωριανοί μας μερακλήδες τον μνημόνευαν και έλεγαν πολλές φορές το όνομα του και μάλιστα είχαν γνωριστεί και ήταν πολύ καλοί φίλοι με τον πρωτοχορευτή του χωριού μας ”Λουλοπανάγο” Παναγιώτη Σταύρο Λουλάκη τον οποίο είχε καλέσει και είχε έρθει στην Εθιά το 1943 και έπαιξε στο γάμο τους με την Μαρία Τερζάκη η οποία είναι εν ζωή σήμερα 105 ετών και η μακροβιότερη στην περιοχή μας.
Για την ιστορία όπως μου εξιστόρησαν το γλέντι του γάμου τους στην Εθιά έγινε στο σπίτι του θείου του Χριστόφορου Λουλάκη που εκτός απο τον Γιώργη Σταματάκη η ”Κουντή” που ήταν ο λυράρης στο γλέντι του γάμου που τους εντυπωσίασε με το παίξιμο του, συμετείχε επίσης και έπαιξε εκείνο το βράδυ και ο βιολάτορας ο Ιορδάνης Μαγιόγλου απο τον Πύργο.
Σώζεται και μιά μαντινάδα,απο τίς πολλές που ειπώθηκαν τότε εκεί:
Ποιος ήτονε που το ’ριξε στη βρύση το κυδώνι
και το ’βρηκε η μελαχρινή κι ο νους τση δε μερώνει..
Πολύ μεγάλη η προσφορά τους ….
Αξέχαστοι όλοι τους
