Καλοχωραφίτης: Πορεία στο χρόνο και στην ιστορία

Γράφει ο Δρ Ζαχαρίας Καψαλάκης

ΚΑΛΟΧΩΡΑΦΙΤΗΣ (O)

Οικισμός του Δημοτικού Διαμερίσματος Μαγαρικαρίου του Δήμου Φαιστού.

Το τοπωνύμιο είναι πατριδωνυμικό. Παράγεται από τις λέξεις καλό + χωράφι και το επίθημα –ίτης δηλωτικό της καταγωγής > Καλοχωραφίτης = ο καταγόμενος από το Καλό Χωράφι. Πιθανότατα αναφέρεται στον πρώτο οικιστή της περιοχής Καλό Χωράφι. Αργότερα το πατριδωνυμικό μετατρέπεται σε τοπωνύμιο Καλοχωραφίτης και οι κάτοικοί του αποκαλούνται Καλοχωραφιθιανοί. Στην εμπρόθετη μορφή του γίνεται στο gαλοχωραφίτη και στου Καλοχωραφίτη. (Ανάρτηση: Ανδρέας Λενακάκης)

Το όνομα του οικισμού αναφέρεται για πρώτη φορά σε συμβόλαιο του ταβουλλάριου Μανουήλ Μορζήνου στις 28 Ιανουαρίου 1399, στο οποίο ο Κωστής Έντζος από το χωριό Καλ(ό) Χοράφη ανακηρύσσει κληρονόμο του τον γιο του Νικόλαο Έντζο. «Γεμάτην καί ἀπαραίτητον σεγουρτάδαν καί ἀφυέρωσιν πιώ ἐγο Κοστῆς ὁ Ἔντζος κατ(οικούμενος) στο χορηον Καλ(ό) Χοράφη πρός ἐσέ τόν πανφήλτατό μου υἱόν τόν Νικόλ(αον) Ἔντζον κατ(οικούμενον) ος ιρυτε». Το χωριό Καλό Χωράφι κατά τον Μανούσακα πιθανόν να ταυτίζεται με τον Καλοχωραφίτη .

Με το ίδιο όνομα Calo Chorafi εμφανίζεται σε έγγραφο χρονολογούμενο στις 1 Οκτώβρη 1454. Πρόκειται για μια απόφαση του ρέκτορα των Χανίων, που αφορά στην αποτυχημένη εξέγερση του Παύλου Βλαστού (1453-1454). Συγκεκριμένα ο Ανδρέας De Graecis, ο οποίος παρέδωσε στις βενετσιάνικες αρχές τον ιερέα Παύλο Καλύβα, έναν από τους βασικούς πρωτεργάτες της επανάστασης, ζητά ως αντάλλαγμα για τις προσφερθείσες υπηρεσίες του την παραχώρηση αμνηστίας στο κατάδικο Φραγκίσκο Gradonico, ο οποίος δολοφόνησε το Γεώργιο Κάλβο, γιο του Μιχαήλ. Ο Γεώργιος Κάλβος, ενόσω ζούσε, κατοικούσε στο χωριό Καλό Χωράφι, ως βιλλάνος του κρητικού δούκα Καλλέργη: «pro homicidio per eum perpetrato in personam Georgii Calvi, filii Micaelis, villani de cha Calergi, olim habitatoris in casali Calo Chorafi» . Και ο Σπανάκης θεωρεί ότι αναφέρεται και στις δυο περιπτώσεις στον Καλοχωραφίτη.

Ο οικισμός αναφέρεται στην καστελανία της Πυργιώτισσας από τον Francesco Barozzi το 1577 ως Caloghorafici, το 1583 από τον Pietro Castrofilaca ως Caloghorafiti με 108 κατοίκους και από τον Francesco Basilicata το 1630 ως Calochorafiti. Από την περίοδο αυτή σώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση – παρόλο που κατακάηκε το 1866 – το ολόγραφο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή , νοτίως του οικισμού Κάτω Μετόχι, αγιογραφημένο με την τεχνική του a fresco, κατά την εκτίμησή μου, το πρώτο μισό του 15ου αιώνα.

Στην τούρκικη απογραφή του 1671 αναφέρεται Kalohorafiti με 5 χαράτσια (2 πλούσιοι, 0 μεσαίας τάξεως και 3 πτωχοί).

Στην Αιγυπτιακή απογραφή (1834, Pashley), Kalochorafi με  8 οικογένειες (4 χριστιανικές και 4 μουσουλμανικές).

Στην έκθεση ωμοτήτων (επανάσταση 1866), που δημοσίευσε στα Κρητικά Χρονικά η Κατίνα Τσατσαρωνάκη αναφέρει για τον οικισμό Καλοχωραφίτη «εξ οικίας έκαυσαν, την δε εκκλησίαν Άγιος Γεώργιος επυρπόλησαν» (σ. 28)

Στην απογραφή του 1875 που διενήργησε ο υποπρόξενος της Ρωσίας  Ι. Μητσοτάκης, ο Καλοχωραφίτης κατοικείται από 40 κατοίκους (20 Χριστιανούς και 20 Οθωμανούς – 8 οικογένειες) (Αλ. Ανδρικάκης, Στατιστική 1875 έτους, ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, (Φεβρουάριος 2008)

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απογραφή του 1881. Ο Καλοχωραφίτης ανήκει στο Δήμο Κισσών, έχει συνοικισμούς (Κάτω Μετόχι, Μέση, Πίσω Ρούμα)   και 71 κατοίκους (36 άρρενες και 35 θήλεις). Οι μουσουλμάνοι αποτελούν την πλειοψηφία των κατοίκων (43, άρρενες 22 και θήλεις 21), ενώ υπάρχουν και 28 χριστιανοί κάτοικοι (14 άρρενες και 14 θήλεις).  Καταγράφονται  7 χριστιανικές και 12 μουσουλμανικές οικογένειες.

Το 1894 ο Καλοχωραφίτης απαρτίζεται από τα Μετόχια Πίσα, Ρούμα, Μέση και Κάτω Μετόχι και κατοικείται από 10 Ελληνικές και   από 12 Τουρκικές οικογένειες (Νικόστρατου Θ. Καλομενόπουλου, Κρητικά, Εν Αθήναις 1894 και ένθετο εφ. ΠΑΤΡΙΣ, Σ (Φεβρουάριος 2008).

Το 1900 στην πρώτη απογραφή της Κρητικής Πολιτείας, ο Καλοχωραφίτης ανήκει στο Δήμο Βόρρων και έχει 47 κατοίκους (26 άρρενες και 21 θήλεις).

Το 1903 ο Ιωάννης Νουχάκης (Κρητική Χωρογραφία) αναφέρει ότι το χωριό αποτελείται «εκ των συνοικιών Πίσω Ρουμάτων, Μέσων και Κάτω Μετοχίων».

Ο Καλοχωραφίτης στις απογραφές από το 1900 και μετά αναφέρεται με τον παρακάτω αριθμό κατοίκων.

Από το 1920 ανήκει στον Αγροτικό Δήμο Μαγαρικαρίου και το 1928  στην κοινότητα Μαγαρικαρίου. Το 1998 ο Καλοχωραφίτης εντάχθηκε στο δήμο Τυμπακίου και από το 2011 ανήκει στον καλλικρατικό Δήμο Φαιστού.