Στις 26 Σεπτεμβρίου, όπως μας ενημερώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αγίου Θωμά «Ο Λόγιος»μια ομάδα κατοίκων του Αγίου Θωμά επισκέφτηκε το οροπέδιο Ομαλού στα Λασιθιώτικα όρη στη Σύμη για να προσφέρει τον ελάχιστο φόρο τιμής στους πεσόντες της 23ης Σεπτεμβρίου του 1943.
Πρώτη στάση έγινε στο μνημείο του ολοκαυτώματος της Βιάννου, τις μαζικές εκτελέσεις κατοίκων και καταστροφών πάνω από 20 χωριών της περιοχής.
Ανάψαμε κερί στο εκκλησάκι των Αγίων Πάντων στο μνημείο με τα 461 καντήλια όσα και τα θύματα των ναζί.
Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στο οροπέδιο του Ομαλού στα 1600 μέτρα στην εκκλησία του Αγίου Πνεύματος.
Μετά από ανάβαση μισής ώρας περίπου έφθασαν στον Ομαλό και τοποθέτησαν την Ελληνική σημαία στο μνημείο των πεσόντων που φτιάχτηκε από τον Μπενετογιάννη από τον Άγιο Θωμά.
Τελέστηκε τρισάγιο στη μνήμη των Ηρώων και κατάθεση στεφάνων.
Λίγα λόγια για τα γεγονότα:
” Στίς 23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1943 ἔφυγε ἀπό τήν Ψαρή Μαδάρα ἡ τελευταία, 8μελής, ὁμάδα.
Εἶχαν μαζί τους μόνο τά ὅπλα τους.
Μέλη τῆς ὁμάδας ἦταν: Ἀπό τόν Ἅγιο Θωμᾶ ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ ἐτῶν 21 (κατ’ ἄλλους 19) – ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΠΙΤΣΙΔΙΑΝΟΣ ἐτῶν 40 (ὁμαδάρχης) – ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΣΧΟΙΝΑΡΑΚΗΣ ἐτῶν 24 – ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΣΟΥΡΑΚΑΚΗΣ ἐτῶν 29. Ἀπό τίς Ἀρχάνες ΜΑΝΩΛΗΣ ΛΥΔΑΚΗΣ ἐτῶν 27 – ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΟΥΛΟΥΔΑΚΗΣ ἐτῶν 22 – ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΠΑΧΑΚΗΣ ἐτῶν 25. Ἀπό τό Καλό Χωριό ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΑΥΡΟΚΩΣΤΑΣ ἐτῶν 27.
Μετά ἀπό πορεία μιᾶς ὥρας μπῆκαν στό ὀροπέδιο τοῦ Ὁμαλοῦ.
Κοντά στήν ἔξοδο τοῦ ὀροπεδίου τούς περίμεναν 20 Γερμανοί μέ πολυβόλα. Σκότωσαν τον Καλλέργη καί τον Μαυρόκωστα.
Τραυμάτισαν δύο.
Οἱ Γερμανοί πλησίασαν καί συνέλαβαν τους Λυδάκη, Μουλουδάκη, Παχάκη. Ξαφνικά ἔπεσε πυκνή ὀμίχλη, συνηθισμένο φαινόμενο στά Λασιθιώτικα βουνά.
Οἱ Γερμανοί μέ τούς τρεῖς αἰχμαλώτους ἔφυγαν.
Οἱ τρεῖς ἐπιζήσαντες ἐξαιτίας τῆς ὀμίχλης, κατάφεραν νά φύγουν σέ διαφορετικές κατευθύνσεις. Τόν τραυματισμένο Τσουρακάκη βρῆκε ἕνας γκεσταμπίτης σέ μιά σπηλιά κοντά στήν Ἔμπαρο.
Τοῦ ὑποσχέθηκε νά τόν βοηθήσει.
Τόν παρέδωσε στούς Γερμανούς, οἱ ὁποῖοι μαζί μέ τούς τρεῖς αἰχμαλώτους τούς ἐκτέλεσαν στήν Ἀγυιά, στά Χανιά.
Ἀπό τούς 8 τῆς ὁμάδας ἔζησαν 2.”
(Από της διηγήσεις των αγωνιστών και του Σχοιναρακη Ζαχαρία του μοναδικού επιζώντα της μάχης. – Αρχείο Κωστή. Ι. Βασιλακη.)
