Η ζωή και ο θάνατος του Παντελή Πρεβελάκη

18 Φεβρουαρίου 1909.  Ο Παντελής Πρεβελάκης ,γεννιέται στο Ρέθυμνο της Κρήτης. Δευτερότοκος γιος του Γεωργίου και της Ειρήνης Πρεβελάκη.  Στους προγόνους του καταλέγονται οι νέοι κτήτορες της Μονής Πρέβελη και άλλοι ονομαστοί ιερωμένοι , αγιογράφοι, δάσκαλοι, οπλαρχηγοί και αγωνιστές.

• 1913 –1925 Τα σχολικά του χρόνια τα περνά στο Ρέθυμνο. Φοιτά στο Ιδιωτικό Νηπιαγωγείο και  Δημοτικό Αμαλίας Ζαννιδάκη και κατόπιν στο Γυμνάσιο Αρρένων Ρεθύμνου και παράλληλα μαθαίνει την Αγγλική και Γαλλική γλώσσα  από ιδιωτικό δάσκαλο. Εκδίδει με τον φίλο του Γεώργιο Ανδρουλιδάκη το λογοτεχνικό περιοδικό «Αθήνα» όπου συνεργάζεται ο Ψυχάρης με δύο κείμενα.
• Συμμετέχει στην ποδοσφαιρική ομάδα του Ρεθύμνου «Άρης» και την ομάδα του Γυμνασίου από όπου η σχετική φωτογραφία του 1923.
• Η οικογένεια του κατοικεί σε νεόκτιστο σπίτι στην οδό Κουντουριώτου 56. Κατά την παιδική του ηλικία περνά τις καλοκαιρινές διακοπές στο χωριό Πηγή , όπου η αδερφή του πατέρα του Ρούσα (η θειά Ρουσσάκι), ήταν παντρεμένη με τον Πηγιανό Μαϊνωλά και τον φιλοξενούσε στο σπίτι της.
• Ιούνιος του 1925 :Παίρνει το απολυτήριό του με Άριστα και τον Οκτώβρη της ίδιας χρονιάς γράφεται στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της  Αθήνας.
• Στις 12 Νοεμβρίου του 1926 γνωρίζει τον Νίκο Καζαντζάκη και μια φιλία 31 χρόνων αρχίζει. Ενώ σπουδάζει, δουλεύει παράλληλα ως μέλος της συντακτικής επιτροπής του εγκυκλοπαιδικού λεξικού Ελευθερουδάκη. Με τον εκδότη του οποίου  συνδέεται με μια βαθύτατη φιλία.

Οκτώβριος του 1928: Μεταγράφεται στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

• Δεκέμβριος του 1928  Γίνεται η πρώτη του εμφάνιση στην Λογοτεχνία με το επύλλιο Στρατιώτες. Συγγράφει διδακτικό βιβλίο για την πέμπτη (Ε΄) τάξη του δημοτικού σχολείου με τίτλο Ειρήνη.
• 1930-1932 : Ο Πρεβελάκης συνεχίζει τις σπουδές του στη Γαλλία. Εγγράφεται στη Faculte des Lettres της Σορβόννης  και στο νεοσύστατο Ινστιτούτο Τέχνης και Αρχαιολογίας. Στο διάστημα αυτό επισκέπτεται για τέσσερις μήνες την Ισπανία για να μάθει την γλώσσα και να μελετήσει τον Γκρέκο. Αρχίζει να γράφει το «Προσκύνημα στον Γκρέκο» όπου παραμένει αδημοσίευτο. Παράλληλα εκδίδονται από Ελληνικούς εκδοτικούς οίκους έργα ξένων συγγραφέων σε μετάφραση Πρεβελάκη  και έχει συχνές συναντήσεις συνεργασίας με τον Ν. Καζαντζάκη
• Φεβρουάριος 1933  αποφοιτά από το Ινστιτούτο Τέχνης και Αρχαιολογίας και από την Σχολή Γραμμάτων του Πανεπιστημίου του Παρισιού. Από το Φεβρουάριο και μετά συγκατοικεί για έξι μήνες με τον Ν.  Καζαντζάκη στην Αίγινα όπου συγγράφει την διατριβή του, κάνει μεταφράσεις και γράφει ποιήματα
• 22 Σεπτεμβρίου 1933 –2 Μαρτίου 1934 : υπηρετεί ως βοηθητικός στρατιώτης στο 44ο τάγμα Πεζικού της 5ης Μεραρχίας Κρήτης
• Μάιος του 1935 υποστηρίζει στην Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης την διατριβή του με θέμα «Ο Γκρέκο στην Κρήτη και την Ιταλία » με εισηγητή το Ι. Θεοδωρακόπουλο και  βάζει υποψηφιότητα για δεύτερη φορά για την έκτακτη έδρα του καθηγητή στην Ιστορία της Νεώτερης Τέχνης. Την ίδια χρονιά  εκλέγεται μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
• 17 Αυγούστου 1937 :Διορίζεται Δ/ντής Β’ τάξεως στην Δ/νση Καλών τεχνών του Υπουργείου Παιδείας και αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα στον τομέα των εικαστικών τεχνών ακολουθώντας νεωτεριστικές τάσεις που δεν είναι καθόλου αρεστές στον πρωθυπουργό Ι. Μεταξά. Κατορθώνει ωστόσο να επιβάλει την φιλελεύθερη πολιτική του και διοργανώνει μια σειρά εκθέσεων με πανελλήνιο και διεθνή χαραχτήρα.
• Ιούνιος του 1938 :παραλαμβάνει το παράσημο του ταξιάρχη του Ιταλικού στέμματος για την επιτυχή διοργάνωση του Ελληνικού περίπτερου με έργα του Παρθένηστην  έκθεση Biennale της Βενετίας.
• Δεκέμβριος του 1938: Το βιβλίο του το «Χρονικό μιας πολιτείας»που αναφέρεται στο Ρέθυμνο βραβεύεται από την εταιρεία Φιλοτέχνων για την τυπογραφία του που έχει επιμεληθεί ο ίδιος. Ο ίδιος κωλύεται να δεχτεί και το λογοτεχνικό βραβείο.
• Οκτώβριος 1938 :διορίζεται καθηγητής Γενικής Ιστορίας της Τέχνης στην Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου
• 14 Οκτωβρίου 1939 : διορίζεται Τακτικός καθηγητής της Ιστορίας και της Επιστήμης της Τέχνης στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και υπηρετεί έκτοτε εκεί για 35 συναπτά έτη.
• Δεκέμβριος 1939 ορίζεται μέλος του Μουσείου Κοσμητικών Τεχνών.
• 1940 : Πεθαίνει ο πατέρας του. Ο Πρεβελάκης συνθέτει εις μνήμη του το ποίημα «Επιτάφιος»
• Απρίλιος του 1940 φεύγει για την Βενετία, όπου οργανώνει το Ελληνικό Καλλιτεχνικό Περίπτερο στην Biennale με έργα του Μυταράκη, Παπαχριστοπούλου & άλλων. και οργανώνει καλλιτεχνικές εκθέσεις με έργα ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών.
• Γράφει τον «Θάνατο του Μεδίκου» εμπνευσμένο στη Βενετία σε συνεργασία με τον Γ. Κεφαλληνό, που εκδίδεται αμέσως και παίρνει βραβείο τυπογραφίας και εικονογράφησης.  Εκδίδεται η «Γυμνή ποίηση».
• Οκτώβριος 1940: Προάγεται σε Διευθυντή α΄ τάξης στην Δ/νση Καλών Τεχνών του Υπουργείου Παιδείας. Ο πόλεμος έχει ξεσπάσει.
• Νοέμβριος-Δεκέμβριος  1940 : Ορίζεται Πρόεδρος της Επιτροπής «προς διαφύλαξιν  εκ των κινδύνων του πολέμου των θησαυρών της Εθνικής πινακοθήκης» και επίσης Πρόεδρος της Επιτροπής «προς διασφάλισιν των θησαυρών του Μουσείου Κοσμητικών Τεχνών. Ορίζεται μέλος της « Εκτελεστικής Επιτροπής του Γραφείου Πνευματικής Επιστρατεύσεως » και επικεφαλής του τομέως «Καλαί Τέχναι». Παρόλο που με αίτησή του ζητά πιεστικά να στρατευθεί η αίτησή του δεν γίνεται δεκτή.
• Κατά την διάρκεια της κατοχής αποφεύγει να δημοσιεύει οτιδήποτε  σε περιοδικά ή εφημερίδες. Διώκεται από την Κατοχική κυβέρνηση. Απαλλάσσεται από τα καθήκοντά του Δ/ντού Καλών τεχνών  του Υπουργείου Παιδείας  και του Καθηγητή της Ιστορίας της Τέχνης στην σχολή Καλών Τεχνών αλλά στην τελευταία θέση αποκαθίσταται το 1942 και συνεχίζει την διδασκαλία. Παράλληλα συνεχίζει να γράφει. Ξεκινά την συγγραφή του έργου «Ο Κρητικός –Το δέντρο», «Παντέρμη Κρήτη» και «ο Κρητικός : η πρώτη Λευτεριά». Επεξεργάζεται «Το χρονικό μιας πολιτείας» για την Τρίτη και οριστική του έκδοση.
• Αφιερώνεται στην διδασκαλία και την συγγραφή βιβλίων τόσο δικών του όσο και άλλων που αφορούν το έργο του Καζαντζάκη που τον θεωρεί τον γέροντά του και τον αποκαλεί διδάχο. Εκδίδει την Ασκητική του Καζαντζάκη με την συνεργασίατου Γ. Κεφαλληνού. Τελειώνει την πραγματεία « Ο ποιητής και το ποίημα της Οδύσσειας»

1959 Η Ομάδα των 12του επιδίδει βραβείο δοκιμίου για το έργο του « Ο ποιητής και το ποίημα της Οδύσσειας» Μεταφράζει απότα γαλλικά τον Βραχόκηπο του Καζαντζάκη.Συγγράφει την «Χρονογραφία του βίου του Ν. Καζαντζάκη (1959)».

• Συγγράφει τον Κρητικό η Πολιτεία. Ορίζεται μέλος της Εθνικής Επιτροπής της Ουνέσκο. Αρχίζει να γράφει και θεατρικά έργα : Ο Λάζαρος. Ανεβαίνει στο Βασιλικό θέατρο το έργο του «Τα χέρια του ζωντανού Θεού» και από το Εθνικό το «Ιερό σφάγιο». Το Εθνικό ανεβάζει συχνά  έργα σε μετάφραση Πρεβελάκη.
• Εκδίδει τον «’Ήλιο του θανάτου» που διαδραματίζεται στην Πηγή και στο οποίο το 1960 απονέμεται το Α’ κρατικό βραβείο Μυθιστορήματος. Συγγράφει την «Κεφαλή της Μέδουσας »και τον « Άρτο των Αγγέλων» Τα έργα του μεταφράζονται και αρχίζουν να εκδίδονται στις χώρες της Ευρώπης και τις Η.Π.Α.
• 1966: Στα πλαίσια του εορτασμού για τα εκατό χρόνια του Μεγάλου ξεσηκωμού της Κρήτης (1866-1966) οργανώνει στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών έκθεση με τις υδατογραφίες που φιλοτέχνησε ο Edward Lear το 1864. Μερικές από αυτές εκδίδονται από την  Εθνική Τράπεζα με πρόλογο του Πρεβελάκη, ως ημερολόγιο του 1966, για να τιμήσουν το μεγάλο γεγονός.
• Αύγουστος 1966 : Κατά την διάρκεια της 100ης επετείου του μεγάλου σηκωμού του 1866 διδάσκεται στο Ρέθυμνo (στον περίβολο του Τούρκικου σχολείου)  από το Εθνικό σε σκηνοθεσία Αλ. Μινωτή το έργο του «Ηφαίστειο» που αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου.
• Στην τελευταία παράσταση ο Πρεβελάκης ανακηρύσσεται από τον Δήμαρχο Ρεθύμνου Άξιος της πόλης και του επιδίδεται σχετικό μετάλλιο. Ανακηρύσσεται επίσης επίτιμος δημότης   του χωριού ‘Πηγή’.
• 7 Νοεμβρίου του 1966 ο Πρεβελάκης εκφωνεί στο Ωδείο Ρεθύμνου τον πανηγυρικό λόγο του «Μνημόσυνο στους Ήρωες και τους Μάρτυρες του Μεγάλου Σηκωμού ‘66».
• 1967-1974 Κατά την διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας απέχει από την δημόσια ζωή δεν αποδέχεται τις θέσεις που του προτείνονται  και παύει να δημοσιεύει κείμενά του σε περιοδικά και εφημερίδες. Για τις μεταφράσεις του χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Π. Βερνάρδος. Συνεχίζονται οι μεταφράσεις έργων του στο εξωτερικό. Συγγράφει «την Αντίστροφη Μέτρηση » έργο διαμαρτυρίας για την δικτατορία που κυκλοφορεί μυστικά.
• Οκτώβριος του 1972 : εκλέγεται πρόεδρος της Εταιρείας Σπουδών Σχολής Μοραΐτη
• Δεκέμβριος του 1974 :Η Ακαδημία Επιστημών της Βιέννης του απονέμει το διεθνές βραβείο Ηerder. Στην τελετή απονομής συμμετέχει και η παιδική χορωδία της Βιέννης.
• 1975 Κυκλοφορεί ο δίσκος του Ν. Μαμαγκάκη«Ο νέος Ερωτόκριτος »Στα ανθολόγια για τους μαθητές του δημοτικού και στα Νεοελληνικά αναγνώσματα για την Γ’ Γυμνασίου περιλαμβάνονται σελίδες του Πρεβελάκη.
• Οκτώβριος 1977 Εκφωνεί στο Ηράκλειο τον επιμνημόσυνο λόγο για τα 20 χρόνια από το θάνατο του Καζαντζάκη.
• Κατόπιν μεταβαίνει στο Ρέθυμνο όπου εγκαινιάζει τον καλλιτεχνικό σταθμό στον Εβληγιά που είχε δημοπρατηθεί με δική του πρωτοβουλία και ομιλεί στον κινηματογράφο  Καρτάλειο με θέμα « Το Ρέθεμνος ως ύφος Ζωής».
• 24 Μαρτίου 1977 Η Ακαδημία Αθηνών σε πανηγυρική συνεδρία απονέμει στον Π. το αριστείο Γραμμάτων  και δύο μήνες αργότερα τον εκλέγει ως τακτικό μέλος της στην τάξη  Γραμμάτων και Τεχνών
• Μάιος –Ιούνιος 1978 «Ο Ήλιος του θανάτου» γυρίζεται σε ταινία στο Ρέθυμνο σε σκηνοθεσία Ντ. Δημόπουλου και πρωταγωνιστές τον Μ. Κατράκη και Ν. Αγγελίδου
• 1979 Τα δράματα του «Το χέρι του σκοτωμένου»,  «Το τρελό αίμα » διδάσκονται στο Εθνικό θέατρο. Εκδίδεται το υπ. 9’« Τετράδιο Ευθύνης» με τον τίτλο :Η νεοελληνική κριτική για τον Π. Πρεβελάκη Αφιέρωμα για τα 70χρονά του 200σ..
• Απρίλιος 1981 Εκφωνεί στην Ακαδημία Αθηνών τον επιμνημόσυνο λόγο για τα τριάντα χρόνια από τον θάνατο του  Αγ. Σικελιανού με θέμα τον Αλαφροίσκιωτο
• Σεπτέμβριος του 1981  Ανακηρύσσεται τακτικό μέλος της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης και του απονέμεται το Χρυσό μετάλλιο της πόλης των Χανίων
• 15 Μαρτίου 1982  Ο Πρεβελάκης   ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
• 15 Φεβρουαρίου 1983 Ο Π.  Πρεβελάκης ομιλεί με θέμα « Ο νέος Οδυσσέας»  για την Οδύσσεια του Ν. Καζαντζάκη με την ευκαιρία της 100ης επετείου από την γέννηση του  Ν Καζαντζάκη.
• 3 Μαίου  1984  Ο Π.. Ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης από τον πρόεδρο της Διοικούσης Επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Γρ. Σηφάκη.
• 28 Μαίου 1985 Στο ιερό ναό της Εξαρχείας του Παναγίου τάφου ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Στυλιανός προχειρίζει εξ ονόματος του Πατριάρχη Κων/πόλεως Δημητρίου τον  Π. Π. σε άρχοντα Διδάσκαλο του γένους
• Μάιος –Ιούνιος 1985 Ο γλύπτης Γιάννης Παππάς χυτεύει σε χαλκό τον ανδριάντα του Π. Πρεβελάκη.
• 15 Μαρτίου 1986 Ο θάνατος βρίσκει τον Π. Πρεβελάκη σε ηλικία 77 ετών στο σπίτι του στη Εκάλη .
• Αύγουστος του 1991 με ειδική τελετή από το Δήμο Ρεθύμνου, γίνεται η ανακομιδή των οστών του και η ταφή του στο λόφο του Εβληγιά στο παράρτημα της Σχολής Καλών Τεχνών που ο ίδιος εγκαινίασε στο Ρέθυμνο, δίπλα στο εκκλησάκι του Αϊ Γιάννη.

*   Μάϊος1993 : Σε επίσημη τελετή  έγινε η παράδοση στο Πανεπιστήμιο Κρήτης της βιβλιοθήκης του σύμφωνα με την επιθυμία που ο ίδιος είχε εκφράσει σε ιδιόχειρη διαθήκη του καθώς και του αρχείου του Παντελή Πρεβελάκη , που παραχωρήθηκαν από τον αδελφό του ιστορικό Λευτέρη Πρεβελάκη και την ευρύτερη οικογένεια στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης

Η προσφορά του Πρεβελάκη είναι μεγάλη κυρίως στον πεζό λόγο. Παράλληλα προς την πρωτότυπη προσφορά του μετέφρασε έργα του αρχαίου και ξένου κλασσικού θεατρικού δραματολογίου που ανεβάστηκαν στο Εθνικό Θέατρο και στο Κρατικό Θέατρο Β. Ελλάδας. Τα περισσότερα από τα βιβλία του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες.

Πηγή: prevelakis.gr