Του Μιχάλη Παπαηλιάκη
Το παρακάτω κείμενο είναι μια περίληψη της ομιλίας του κ. Μιχάλη Παπαηλιάκη, Καθηγητή στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο που έγινε την Κυριακή, 25 Ιουλίου στην Κεντρική Πλατεία Μοιρών)
Η συντήρηση της μνήμης ενός γεγονότος, οικογενειακού, θρησκευτικού, ή ιστορικού χαρακτήρα κ.λπ. μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους.
Π.χ. Με την προφορική διήγηση και αναπαραγωγή του, μέσω βιβλίων, κινηματογραφικών ντοκιμαντέρ ή ταινιών, αναμνηστικών πλακών, αφιερωματικών μνημείων κ.λπ.
Όταν πρόκειται για ανθρώπους οι οποίοι πρωταγωνίστησαν σε ιστορικά γεγονότα, τοπικής ή εθνικής εμβέλειας, ένας από τους τρόπους που έχουν υιοθετηθεί, για να τιμηθεί και να συντηρηθεί η μνήμη τους, είναι η τοποθέτηση αναμνηστικών πλακών, συνήθως στο σημεία όπου έζησαν ή όπου εξελίχτηκε το ιστορικό γεγονός. Ένας άλλος τρόπος είναι η φιλοτέχνηση ανδριάντων ή προτομών και η τοποθέτησή τους σε πολυσύχναστα σημεία, όπως είναι οι πλατείες πόλεων και χωριών.
Η τοποθέτηση ανδριάντων, προτομών και άλλων μνημείων σε δημόσιους χώρους, εκτός από τη συντήρηση της μνήμης , αποτελεί και σημαντική αισθητική παρέμβαση στον ίδιο τον χώρο. Η φιλοτέχνηση ανδριάντων και προτομών των αγωνιστών των Κρητικών Επαναστάσεων, εκείνων δηλαδή των ανδρών και γυναικών που αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Κρήτης από την Οθωμανική τυραννία, ξεκίνησε αμέσως μετά την Ένωση του νησιού με την Ελλάδα και συνεχίζεται μέχρι τις ημέρες μας.
Χρονολογικά οι Κρητικές Επαναστάσεις ξεκινούν με εκείνη του Δασκαλογιάννη το 1770 και τελειώνουν το 1898 με την ανακήρυξη της αυτονομίας της Κρήτης.
Σήμερα θα δούμε με ποιο τρόπο η ευρύτερη περιοχή της Μεσαράς έχει τιμήσει πολλούς από εκείνους οι οποίοι αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση του νησιού μας από τον Οθωμανικό ζυγό. Εκτός από τους Μεσαρίτες αγωνιστές, θα αναφερθούμε και σε εκείνους οι οποίοι δεν κατάγονταν από τη Μεσαρά αλλά έδρασαν στη Μεσαρά, ως συμπολεμιστές και συνεργάτες των Μεσαριτών αγωνιστών.
Για λόγους καλύτερης κατανόησης οι αγωνιστές θα παρουσιαστούν κατά ιστορικές περιόδους, δηλ. πριν την επανάσταση του 1821, κατά την επανάσταση του 1821 και τέλος για τις επαναστάσεις από το 1866 μέχρι το 1897.
Α. Προεπαναστατική περίοδος
- Δημήτριος Βαρούχας – Λόγιος, Άγιος Θωμάς Μονοφατσίου 1771- Άγιος Ιωάννης Φαιστού 1811
- Κωσταντής Λεράτος και Φραγκιάς Φραγκιαδάκης από τα Βορίζα
Β Επανάσταση 1821
1.Μιχαήλ Κορμούλης, Κουσές 1765- Ύδρα 1824
2.Δημήτριος Κουρμούλης, Κουσές ….- Φάληρο Αττικής 1827
- Ματθαίος Καμπιτάκης, Αγία Βαρβάρα 1765- Φάληρο Αττικής 1827
4.Ξωπατέρας, Μανουσανά Πηγαιδακίων 1788- Μονή Οδηγήτριας 1828
- Νικόλαος Μαλικούτης, Βορίζα 1782- Ηράκλειο 1830
6 Εμμανουήλ Καζάνης, Οροπέδιο Λασιθίου 1792- Νάξος 1846
- Σήφης Δερμιτζάκης, Μαρωνιά Σητείας 1801- 1876
Γ. Επαναστάσεις 1866-69, 1878,1897
- Καπετάν Μιχάλης Κόρακας, Πόμπια 1797- 1882
- Φραγκιάς Μαστραχάς, Γέργερη 1792- Κάτω Ασίτες 1868
- Ιωάννης Αινικολιώτης, Άγιος Νικόλαος Καπετανιανών 1834- Σίβα Μαλεβιζίου 1930
- Δημήτριος Τσικριτζής, Ζαρός 1839- Αρχάνες 1897
- Γεώργιος Δασκαλάκης –Πανασανός, Ακούμια Ρεθύμνης 1848- Πανασός 1925
- Χαράλαμπος Αγγελιδάκης, Χάρακας 1821- 1900
Το φωτογραφικό υλικό το οποίο προβλήθηκε περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Μιχάλη Παπαηλιάκη «ΑΝΔΡΙΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΟΜΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ 1770- 1898».
το οποίο εκδόθηκε από την Περιφέρεια Κρήτης και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821.
Εκτός από το φωτογραφικό υλικό των ανδριάντων, προτομών και άλλων μνημείων με τα οποία οι αγωνιστές έχουν τιμηθεί έγινε σύντομη αναφορά και σε βιογραφικά στοιχεία για τον κάθ’ ένα.
