Συντάκτης: Βάλια Αγγελάκη, Αρχαιολόγος
Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στον οικισμό του Μέρωνα, στην επαρχία Αμαρίου.
Πρόκειται για ένα ορεινό χωριό, το οποίο απλώνεται σε μια κατάφυτη πλαγιά, με θέα στον Ψηλορείτη και την εύφορη κοιλάδα του Αμαρίου και στο οποίο βρίσκονται αρκετοί ναοί της εποχής της Βενετοκρατίας.
Ο ναός της Παναγίας βρίσκεται στο κέντρο του οικισμού. πρόκειται για μια τρίκλιττη θολοσκέπαστη βασιλική, τα τρία κλίτη της οποίας δεν είναι σύγχρονα.
Η αρχική φάση του ναού, κυρίως με βάση τον τοιχογραφικό του διάκοσμο, τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα.
Τότε τοποθετούνται το κεντρικό κλίτος και το βόρειο, το οποίο είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο.
Το νότιο κλίτος, αφιερωμένο στους Αγίους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο προστέθηκε αργότερα, γύρω στον 16ο αιώνα, σε μια εποχή που έχει αρχίσει να εκλείπει από την Κρήτη η παράδοση της τοιχογράφησης των ναών.
Ο ναός της Παναγίας φέρει τοιχογραφικό διάκοσμο στο κεντρικό και στο βόρειο κλίτος του.
Πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα τοιχογραφικά σύνολα του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα στην Κρήτη.
Εντάσσεται σε μια ομάδα μνημείων, των οποίων ο διάκοσμος φανερώνει τη διάδοση μιας τεχνοτροπίας που προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη.
Η ανώτερη ποιότητα της ζωγραφικής εκτέλεσης εντάσσει τις τοιχογραφίες του ναού στο πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της ομάδας.
Η ύπαρξη αυτής της ζωγραφικής μπορεί να ερμηνευθεί από το γεγονός ότι ο ναός της Παναγίας ανήκε στην οικογένεια των Καλλέργηδων.
Οικόσημα της οικογένειας βρίσκονται εντοιχισμένα στο εξωτερικό του ναού αλλά και ανάμεσα στις τοιχογραφίες στο εσωτερικό του. Πρόκειται για μια από τις πιο γνωστές και ισχυρές ελληνικές οικογένειες της εποχής, η οποία κατείχε εκτεταμένα φέουδα στην περιοχή της Άνω και Κάτω Συβρίτου, που τα διατήρησε καθόλη τη διάρκεια της Βενετοκρατίας. Είναι πιθανό λοιπόν οι Καλλέργηδες να είχαν καλέσει ζωγράφο από την Κωνσταντινούπολη για την τοιχογράφηση της εκκλησίας.
Ως προς την εικονογραφία, στο κεντρικό κλίτος διατάσσονται θέματα του Χριστολογικού κύκλου, όπως είναι η Γέννηση, η Μεταμόρφωση, η Βαϊοφόρος, η Σταύρωση, αλλά και παραστάσεις από το Βίο της Παναγίας, στην οποία είναι αφιερωμένο το κλίτος.
Στο βόρειο κλίτος υπάρχουν σκηνές από το Συναξάριο του Αγίου Γεωργίου και ο Ακάθιστος Ύμνος.
Η κατάσταση διατήρησης στο νότιο κλίτος δεν είναι διαίτερα καλή. Τεχνοτροπικά στις τοιχογραφίες της Παναγίας του Μέρωνα διαπιστώνουμε τη διείσδυση της ιδεαλιστικής ζωγραφικής των μέσων του 14ου αιώνα, στην ορθή αντίληψη και οργάνωση της ανθρώπινης μορφής, στην οργανική διάρθρωση των συνθέσεων, στο σφικτό πλάσιμο του προσώπου, στη χρήση ζωηρών χρωμάτων.
Δείγμα της ίδιας τεχνοτροπίας αποτελεί και η θαυμάσια φορητή εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας, που βρίσκεται στο ναό και η οποία πιθανότατα αποτελούσε αφιέρωμα των Καλλέργηδων.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει τέλος το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού και οι εικόνες του, χαρακτηριστικό δείγμα της λαϊκής παράδοσης του 19ου αιώνα.
Πηγή: odysseus.culture.gr
Φωτογραφίες της εικόνας της Παναγίας του Μέρωνα: Μανώλης Χετζογιαννάκης, τον οποίο και ευχαριστούμε.
