Μακαριότατε! Σεβασμιότατε! Πανοσιολογιότατε! Αιδεσιμότατοι!
Κύριε Περιφερειάρχη! Κύριε Αντιπεριφερειάρχη! Κύριε Δήμαρχε! Κύριε Πρόεδρε
του Τοπικού Συμβουλίου! Κύριοι εκπρόσωποι των Σχολείων! Κύριε πρόεδρε του
Πολιτιστικού Συλλόγου Πετροκεφαλίου! Κύριοι απόγονοι του τιμώμενου Ήρωα!
Κυρίες και Κύριοι!
Η περιοχή του χωριού μας απλώνεται δυτικά της πεδιάδας της Μεσαράς.
Ανάμεσα στον Ψηλορείτη με τα Αστερούσια διαρρέεται από τον Γεροπόταμο.
Περιοχή πλούσια και ευλογημένη από το Θεό και τη φύση, έδωσε την ευκαιρία
στους γηγενείς κατοίκους, να προοδεύουν και να παράγουν πολιτισμό.
Οι κάτοικοι παρά την περιοδική κατοχή από Ρωμαίους, Σαρακηνούς Άραβες,
Γενουάτες, Ενετούς, Τούρκους και Τουρκοαιγύπτιους, κατάφερναν να αναγεν-
νιούνται από τις στάχτες τους και να παράγουν πολιτισμό!
Το ζεύγος του συντοπίτη μας ιστορικού Κων-νου Τσικνάκη, μελετώντας τα
αρχεία της Ενετοκρατίας στην Κρήτη, που βρίσκονται στη Βενετία, ανάμεσα στα άλλα
ανακαλύπτει έγγραφα θησαυρούς, που δείχνουν την πρόοδο, την αλληλεγγύη και
τον πολιτισμό της μικρής κοινωνίας του χωριού μας, που στέναζε κάτω από τον ζυγό
των Ενετών κατακτητών.
Η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, μια από τις καλλίτερες της Ελ-
λάδος, διασώζει έγγραφα και από την περίοδο της Τουρκοκρατίας, πλούτο για την
ιστορία του χωριού. Από τη Βικελαία, ο ομιλών, έχει πάρει αρκετά αντίγραφα
εγγράφων, για τη ζωή και τη δράση των υπόδουλων Χριστιανών.
Σε συνδυασμό με άλλες πηγές και μαρτυρίες, αναδεικνύεται ο αγώνας για
ελευθερία και πρόοδο. Ο σεβασμός, η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, η αγάπη στο
συνάνθρωπο και όλα τα στοιχεία του πολιτισμού της τότε κοινωνίας, στα σκληρά
χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Η κοινωνία του Πετροκεφαλίου, στην πορεία του χρόνου, συνεχίζει τα έργα
προόδου και πολιτισμού.
Πριν 40 περίπου χρόνια, οι νεολαίοι αποφασίσαμε να συνεχίσουμε σε οργανω-
μένη βάση τη δράση μας, ιδρύοντας τον Σύλλογο Νέων Πετροκεφαλίου.
Οι πρόεδροι με τα συμβούλια και τα μέλη, δουλεύοντας αθόρυβα με μεράκι,
έχουν αφήσει, κατά καιρούς, σπουδαίο και πλούσιο έργο μέχρι σήμερα, όπως:
Οικοδόμηση ιδιόκτητου κτιρίου, με μεγάλη αίθουσα για λειτουργία μαθημάτων
μουσικής, χορού, συνελεύσεων κ.ά. Προσπάθεια για αναστηλώσεις παλαιών κοινω-
φελών κτιρίων και πραγματοποίηση μερικής αναστήλωσης του νερόμυλου και
παλιάς βρύσης. Αιμοδοσίες με δημιουργία ιδιόκτητης τράπεζας αίματος του χωριού.
Οικονομική στήριξη σε ασθενείς, με μεγάλη οικονομική ανάγκη, για χειρουργική
επέμβαση στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Εκδρομές. Πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Πρωτοποριακά καρναβάλια και γλέντια, για τη Μεσαρά. Έκδοση βιβλίου του
δημοσιογράφου Νικολάου Μαρκάκη. Συμμετοχή σε παραδοσιακές θρησκευτικές
εκδηλώσεις.
Πολλά άλλα περιμένουν από το Σύλλογο και τους άλλους φορείς του χωριού
και του τόπου να αναδειχθούν. Να αναδείξουν τον πολιτισμό και την πλούσια
ιστορία του χωριού, όπως: 1) Ο μισοθαμμένος στο χώμα από τον ΤΟΕΒ, αλλά
ζωντανός πλάτανος του Γυροπό ταμου 600+ ετών.2) Οι τάφοι στον Άι Γιάννη των
Πετροκεφαλιανών εθνομαρτύρων Νικολουδομανόλη και Γιώργη Κυπαρίσση ή
Σερβελή, πεσόντων στην απόπειρα του Λόγιου κατά του Αγριολίδη το Μάη του1811.
3) Η ανάδειξη του καμένου ελαιώνα στη Σοχώρα, μνημείου της νεότερης ιστορίας
του χωριού μας, από τις ωμότητες των Τούρκων, μετά το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου
το 1866.
Αυτές τις μέρες πληροφορήθηκα από τον κ. Ζαχαρία Γεωργιλαδάκη, πρόεδρο
του Συλλόγου ότι, ένα από τα προηγούμενα διοικητικά συμβούλια με πρόεδρο τον
κ. Κων-νο Γ. Καδιανάκη είχε ξεκινήσει την παραγγελία και κατασκευή στην Αθήνα
αγάλματος του Ξωπατέρα, καταβάλλοντας μεγάλο χρηματικό ποσό.
Σήμερα ο Σύλλογος, συνεχίζοντας τη χρηματοδότηση και αποπεράτωση του
έργου, μας δίνει τη χαρά να παρευρεθούμε στα αποκαλυπτήρια του αγάλματος του
μεγάλου εθνομάρτυρα και ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Του Ιωάννη
Μαρκάκη ή Ξωπατέρα!
Του ξεχασμένου ήρωα από την Πολιτεία και την επίσημη Ελληνική Ιστορία που
διδάσκεται στα Σχολεία.
Την επίσημη Ελληνική Ιστορία που δεν αναφέρει ούτε τον Ξωπατέρα, ούτε τους
Κουρμούληδες, ούτε τους χιλιάδες Κρήτες που συνέχισαν τον αγώνα του 1821 για
77 χρόνια, μέχρι το 1898, που έφυγε ο τούρκικος στρατός από την Κρήτη.
Κυρίες και κύριοι!
Το 1770 μετά την Επανάσταση του Δασκαλογιάννη στα Σφακιά, οι Τούρκοι πήραν
αυστηρότερα μέτρα σε όλη την Κρήτη.
Εγκατέστησαν φρουρές για να ελέγχουν καλλίτερα τους Χριστιανούς ραγιάδες. Μια
τέτοια φρουρά, με δέκα Τούρκους στρατιώτες και ένα αξιωματικό ήρθε και εγκα-
ταστάθηκε στο Πετροκεφάλι.
Το σπίτι του Μαρκάκη, παππού του Ξωπατέρα, ήταν ένας καλοφτιαγμένος,
διώροφος, βενετσιάνικος πύργος, στην περιοχή του Πάρκου δίπλα στο εκεί παντο-
πωλείο σήμερα.
Οι Τούρκοι έδιωξαν με απειλές τον παππού, την γιαγιά, τον πατέρα και άλλους
συγγενείς του ήρωα και εγκαταστάθηκαν στον πύργο.
Οι διωγμένοι αφού περιπλανήθηκαν κοντά στην Ιερά Μονή Οδηγήτριας εγκατα-
στάθηκαν στα Μανουσανά. Εκεί γεννήθηκε το 1788 ο Γιάννης Μαρκάκης.
Νεαρός έγινε μοναχός στην Οδηγήτρια, αφού ο πατέρας του δεν τον άφησε να
παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του.
Πολύ νωρίς ένιωσε την αδικία και καταπίεση των κατακτητών στους Χριστιανούς.
Ανάγκασε τον Μητροπολίτη να του αφαιρέσει το ιερατικό αξίωμα (Ξέπαπας-
Ξωπατέρας), για να τιμωρεί τους Τούρκους ελεύθερα, χωρίς να κινδυνεύει ο
ιεράρχης εξ αιτίας του.
Με μυστική προτροπή του Μητροπολίτη, παντρεύτηκε και έμενε στον πύργο του
μοναστηριού. Επειδή η μονή ήταν μεικτή, θεωρούσαν οι Έλληνες και οι Τούρκοι τη
γυναίκα του καλόγρια. Τα παιδιά του ορφανά αγνώστων, όπως και άλλα που
έβρισκαν καταφύγιο εκεί. Πολύ λίγοι έμπιστοι ήξεραν τότε την αλήθεια και αρκετοί
σήμερα δεν την ξέρουν.
Ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και με την κήρυξη της Επανάστασης ακολού-
θησε τον Μιχάλη Κουρμούλη σαν οπλαρχηγός στα Σφακιά. Έδωσαν το όρκο και
ξεκίνησαν τον αγώνα.
Με τους άλλους Μεσαρίτες, Ηρακλειώτες, Ρεθυμνιώτες και Χανιώτες πήρε μέρος
σε όλες τις μάχες με τους Τούρκους από το 1821 μέχρι το 1824 στην Κρήτη, όπως:
Τον Ιούνιο 1821 στο Λούλο Χανίων. Στην Αμπαδιά και Βαθιακό Ρεθύμνου. Το
Δεκέμβρη, ξαναγυρίζουν όλοι μαζί στα Χανιά και πολεμούν στο Βαρύπετρο Χανίων.
Το Φλεβάρη του 1822 στο Λιγιώτη ποταμό Ρεθύμνου. Τον Ιούνη του 1822 στη μεγάλη
μάχη Τυμπακίου- Γρηγοριάς-Φανερωμένης που πέτυχαν την απελευθέρωση της
Μεσαράς. Το Πάσχα του 1823 στο Γάζι. Στην άνιση μάχη της Αμμουργέλας στη
Γέργερη 20 Αυγούστου 1823 εναντίον των Τουρκοαιγύπτιων και άλλων μισθοφόρων
από τα Βαλκάνια, όπου η Μεσαρά ξανά σκλαβώθηκε. Τελευταία μάχη δίδει με τους
Κουρμούληδες και Νοτιομεσαρίτες στα ξερονήσια των Καλών Λιμένων το Γενάρη
του 1824. Έγινε ναυτικός στο καράβι των Κουρμούληδων βοηθώντας στην μεταφορά
προσφύγων. Συνέχισε να αγωνίζεται στην Κάσο, πριν την καταστροφή. Το 1824 και
1825 πολέμησε στο Μαραθώνα, στην Αθήνα, στην Αμπλιανή Σαλώνων, της Στερεάς
Ελλάδος. Στην Πελοπόννησο πολέμησε στους Μύλους της Λέρνης, στην Πύλο και
Σφακτη-ρία. Με 1500 επαναστάτες βρέθηκε στο Μανιάκι με τον Παπαφλέσσα.
Συμμετείχε με το Κολοκοτρώνη στην πολιορκία της Τριπολιτσάς.
Ξαναγύρισε στην Κρήτη το 1825. Πήρε μέρος στην κατάληψη των φρουρίων
Κισάμου και Γραμβούσας. Δημιούργησε ομάδα «Καλησπέρηδων». Στον Πανασσό
τιμώρησε τους αιμοβόρους γενίτσαρους, που σκότωσαν το φίλο του Αστρινό
Χατζιδάκη από τα Βορίζα.
Έγινε πειρατής με τον Μιχάλη Κόρακα, στο Νότιο Κρητικό Πέλαγος, βοηθώντας
στην απελευθέρωση αιχμαλώτων.
Είχε το θάρρος και τόλμη να παρουσιαστεί στην Κων/πολη στο Σουλτάνο το 1827.
Τέλος, με δέκα συμπολεμιστές του υπερασπίστηκε το Φλεβάρη του 1828, την Ιερά
Μονή Οδηγήτριας, πολεμώντας με 800 Τούρκους.
Σε όλη τη Μεσαρά, σε όλη την Κρήτη τραγουδήθηκαν από τη λαϊκή μούσα πολλά
τραγούδια για τα κατορθώματα του ήρωα. Για οικονομία χρόνου ταιριάζει να πούμε
μόνο το παρακάτω δίστιχο:
«Δεν είναι μωρέ αυτή αντρειά, μονο ’ναι μπουστουλούκι, να πολεμούνε ένα παπά εννιά
χιλιάδες Τούρκοι».
Στο Πετροκεφάλι περνούσε αρκετό καιρό στο σπίτι της γιαγιάς του, που σώζεται
μέχρι σήμερα και περιμένει την ανάδειξή του.
Ο φόβος της βεντέτας των Τούρκων, κράτησε επτασφράγιστο μυστικό, για πολλά
χρόνια μετά, την ύπαρξη των παιδιών του.
Ο γιος του Σάββας μεγάλωσε μυστικά στο χωριό των προγόνων του το Πετροκε-
φάλι. Μετά το 1850, ξαναπήρε πίσω τον πύργο του παππού του και εγκαταστάθηκε
εκεί.
Σήμερα ζουν περισσότερες από ενενήντα οικογένειες, απόγονοι του γιου του
Ξωπατέρα στο Πετροκεφάλι, στις Μοίρες, στο Ηράκλειο, στην Αθήνα και αλλού.
Απόγονοι από τα αδέρφια του Ξωπατέρα ζούσαν και ζουν σήμερα, στα
Πηγαϊδάκια στο Λίσταρο, στο Σίβα, στο Πετροκεφάλι, στον Κρουσώνα και αλλού.
Όταν ετοιμαζόταν το βάθρο για να στηθεί το άγαλμα, το συμβούλιο του
Πολιτιστικού Συλλόγου δεχόταν προτάσεις, για το τι θα γραφεί σαν πληροφοριακός
τίτλος.
Η πρόταση «ΗΡΩΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821» ταιριάζει απόλυτα
στον εθνομάρτυρα, αφού πολέμησε σε όλη την επαναστατημένη Ελλάδα.
«ΖΗΤΩ Ο ΗΡΩΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821».
Ευχαριστώ που με ακούσατε.-
Πετροκεφάλι 3 Σεπτεμβρίου 2023
Γεώργιος Δαμιανάκης
Συνταξιούχος Δάσκαλος
