Ένα διαφορετικό ιστορικό γεγονός, άγνωστο στους περισσότερους, φέρνει σήμερα στη δημοσιότητα ο γνωστός Μεσαρίτης Γεωπόνος, Καθηγητής στο Μεσογειακό Πανεπιστήμιο και ιστορικός ερευνητής κ. Μιχάλης Παπαηλιάκης.
Αφορά την παρουσία των Θρακιωτών στρατιωτών που πολέμησαν στη Μάχη της Κρήτης και μετά την επικράτηση των Γερμανών μεταφέρθηκαν στην πεδιάδα της Μεσαράς.
Συγκεκριμένα γράφει ο κ. Μιχάλης Παπαηλιάκης:
Την Παρασκευή 28 Σεπτεμβρίου 2018, ο Σύλλογος Θρακιωτών Κρήτης και ο Σύλλογος Εθνοφυλάκων Ηρακλείου «Ο ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ», πραγματοποίησαν εκδήλωση στο Ηράκλειο με θέμα: «ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (Μάιος 1941)».Το θέμα σχετικά με τη συμμετοχή των τριακοσίων εικοσάχρονων Θρακιωτών στρατιωτών στη Μάχη της Κρήτης, Τομέας Ηράκλειου, ανέπτυξε ο κ. Κων. Μαμαλάκης σύμβουλος του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης και οι Θρακιώτισσες κ. Μαίρη Τζιβελέκη*, εγγονή του Θρακιώτη στρατιώτη Θεοφάνη Δημοσχάκη** ο οποίος σκοτώθηκε στις μάχες που δόθηκαν στην περιοχή της Κνωσού και η κ. Ελένη Θεοδωρακοπούλου, κόρη του επίσης Θρακιώτη στρατιώτη Χρήστου Ρουσσόπουλου, του οποίου το ημερολόγιο πολέμου εκδόθηκε το 2014 από την Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών, με τίτλο «Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ»( φωτ.. 1)
Φωτ.1 Tο εξώφυλλο του τόμου με το ημερολόγιο του Χρήστου Ρουσσόπουλου. Στο κέντρο η φωτογραφία του .
Αντλώντας στοιχεία από το ημερολόγιο του Ρουσσόπουλου, αλλά και από μαρτυρίες άλλων Θρακιωτών στρατιωτών, οι ομιλητές αναφέρθηκαν στην επιστράτευση των 300 νεαρών Θρακιωτών, 3 Απριλίου 1941, στη μεταφορά τους στο Ναύπλιο και από εκεί με πλοία στη Σούδα, 20 Απριλίου ημέρα του Πάσχα. Από τη Σούδα, πεζοπορώντας οι περισσότερο, πήγαν στο Ηράκλειο όπου στρατοπέδευσαν ανατολικά της πόλης, στο Κακό Όρος. Στις 19 Μαΐου, οι νεοσύλλεκτοι Θρακιώτες μετακινήθηκαν από το Κακό Όρος στην περιοχή του Μασταμπά, όπου στρατοπέδευσαν κάτω από τα ελαιόδεντρα Εκεί, στις 20 Μαΐου 1941, λίγο πριν το μεσημέρι τους βρήκε ο τρίωρος αεροπορικός βομβαρδισμός του Ηρακλείου.
Στις 2 μ.μ. ξεκίνησαν η ρίψη των αλεξιπτωτιστών και οι σκληρές μάχες μεταξύ Ελλήνων στρατιωτών, στρατιωτών της Βρετανικής Κοινοπολιτείας και κατοίκων της Κρήτης από τη μια και Γερμανών αλεξιπτωτιστών από την άλλη. Παρά τη συχνή έλλειψη τροφής και νερού, την ακατάλληλη για την εποχή ενδυμασία και κάποιες φορές χωρίς καμία καθοδήγηση, οι νεοσύλλεκτοι Θρακιώτες πολέμησαν γενναία κατά τη διάρκεια των δεκαήμερων μαχών, στις περιοχές Θέρισο, Μασταμπά, Χανιώπορτα, Γιόφυρο, Κατσαμπά, Κνωσό – Σπήλια, πόλη του Ηρακλείου κ.α.
Σύμφωνα με στοιχεία του Γενικού Επιτελείου Στρατού, εικοσιτέσσερεις (24) από αυτούς σκοτώθηκαν.
Την 31η Μαΐου οι πολεμικές επιχειρήσεις για την κατάληψη της Κρήτης ολοκληρώθηκαν. Από την 1η Ιουνίου ξεκινούσε η γερμανική κατοχή.
Οι περισσότεροι από τους Θρακιώτες, ήδη από την 30η Μαΐου, είχαν μεταφερθεί στις Αρχάνες. Από εκεί διατάχτηκαν να μεταβούν στα Πεζά και να παραδώσουν τον οπλισμό τους στους Γερμανούς.
Στις 2 Ιουνίου έγινε η παράδοση του οπλισμού.
Και ενώ οι Κρήτες στρατιώτες αφέθηκαν ελεύθεροι να επιστρέψουν στα σπίτια τους, για τους μη Κρητικούς αιχμάλωτους στρατιώτες τέθηκαν ζητήματα σίτισης, στέγασης και ελέγχου. Αποφασίστηκε, λοιπόν, πέντε λόχοι Ελλήνων αιχμαλώτων στρατιωτών να μεταφερθούν στην πεδιάδα της Μεσαράς, όπου θα βοηθούσαν στις εργασίες θερισμού με αντάλλαγμα στέγη και τροφή από οικογένειες τις οποίες θα επέλεγαν οι τοπικές αρχές. Αρκετοί ήταν Θρακιώτες. Στις 3 Ιουνίου η φρουρούμενη φάλαγγα των Ελλήνων στρατιωτών ξεκίνησε για τη Μεσαρά. Μετά από διανυκτέρευση στο ύπαιθρο, νηστικοί, και πορεία πολλών ωρών οι αιχμάλωτοι έφτασαν στο Σωκαρά , όπου οι κάτοικοι τους πρόσφεραν νερό, παξιμάδι και ελιές.
Τις επόμενες ημέρες οι αιχμάλωτοι διασκορπίστηκαν, ανά λόχο, στα χωριά Αγ. Δέκα, Πλάτανος, Λούρες, Μοίρες, Πόμπια. Οι ιερείς, οι δάσκαλοι και οι πρόεδροι των παραπάνω χωριών υποχρεώθηκαν να βρουν, καθένας στην περιοχή του, κατάλληλους χώρους και οικογένειες, ακόμη και σε γειτονικά χωριά, που θα φιλοξενούσαν τους αιχμαλώτους. Ο λόχος του Χρ. Ρουσσόπουλου βρέθηκε στην Πόμπια, τόπος καταγωγής του λοχαγού του, ονόματι Κοιλιαράκης. Από εκεί ο Ρουσσόπουλος μεταφέρθηκε στη Μονή Απεζανών και τέλος στο Αντισκάρι στο σπίτι του Βαγγέλη Κουρτικάκη. Στο ίδιο βιβλίο αναφέρονται μαρτυρίες και άλλων Θρακιωτών στρατιωτών που μεταφέρθηκαν σε χωριά της Μεσαράς: O Χριστόδουλος Πατρίκης ( φωτ.2) βρέθηκε στους Αγ. Δέκα, όπου εργάστηκε στον αλευρόμυλο των αδελφών Λουλουδάκη. Κατόπιν πήγε στον Αμπελούζο και δούλεψε σε καφενείο.
Φωτ.2. Ιούνιος 1941. Ο Χριστόδουλος Πατρίκης (πρώτος από αριστερά), με κατοίκους του χωριού Αγίων Δέκα Μεσαράς.
Ο Πέτρος Κούπας (φωτ.3), πήγε στην Πλουτή, στο σπίτι του Ιωάννη και της Μαργιόρας Σφακιανάκη (φωτ. 4,5) .
Φωτ.3 Ο Πέτρος Κούπας
Φωτο. 4 και 5. Το ζεύγος Μαργιόρας και Ιωάννη Σφακιανάκη (Σφακιανογιάννη)*** από την Πλουτή Μεσαράς.
Ο Πασχάλης Νικολακάκης στην Πόμπια, στο σπίτι του Κωστή Σαβουλάκη (μάλλον Σαβιολάκη). Ο Θεόδωρος Μίρτσος στον Αμπελούζο και αργότερα στην Πλουτή. Ο Άγγελος Θεοφανίδης στο Πετροκεφάλι, στο σπίτι του Χαρίλαου και Αθηνάς Τσικνάκη κ.λπ.
Οι στρατιώτες είχαν υποχρέωση να βοηθούν στις αγροτικές εργασίες την οικογένεια η οποία τους φιλοξενούσε, ενώ μια φορά την εβδομάδα έπρεπε να παρουσιάζονται στην έδρα του λόχου τους. Από τα μέσα Ιουλίου ξεκίνησε η μεταφορά αιχμαλώτων στρατιωτών από τη Μεσαρά στο Ηράκλειο. Σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων των στρατιωτών, η μεταφορά τους έγινε σταδιακά. Έτσι, κάποιοι παρέμειναν στη Μεσαρά μέχρι και δύο μήνες, ενώ κάποιοι άλλοι, λίγοι, φυγαδευτήκαν προς το βουνό… Στο Ηράκλειο οι στρατιώτες κλείστηκαν στο Καπετανάκειο, το οποίο οι Γερμανοί είχαν μετατρέψει σε στρατόπεδο συγκέντρωσης Ελλήνων στρατιωτών που συνελήφθησαν κατά τη μάχη της Κρήτης . Οι αιχμάλωτοι Θρακιώτες κρατήθηκαν εκεί κάτω από άθλιες συνθήκες, μέχρι τα μέσα του Γενάρη του 1942, όταν ξεκίνησε η σταδιακή μεταφορά τους στα Χανιά, από εκεί στον Πειραιά και από τον Πειραιά σιδηροδρομικώς στη Θεσσαλονίκη. Από τη Θεσσαλονίκη, όπου απελευθερώθηκαν, ο καθένας, με δικά του μέσα, επέστρεψε στο σπίτι του.
Χρόνια μετά, ο Ρουσσόπουλος, ο Κούπας κ.ά. επισκέφτηκαν τις οικογένειες που τους φιλοξένησαν με σκοπό να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους. Όλοι τους είχαν να πουν για τη στοργή και την καλοσύνη των οικογενειών που τους φιλοξένησαν σε μια τόσο δύσκολη περίοδο της ζωής τους.
*Θερμές ευχαριστίες στην κ. Μαίρη Τσιβελέκη για τις πληροφορίες σχετικά με τους Θρακιώτες στρατιώτες, για το φωτογραφικό υλικά και τις διορθώσεις στο κείμενο.
** Εγγονός του πεσόντα Θεοφάνη Δημοσχάκη είναι ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Αναστάσιος Δημοσχάκης
*** Η Μαργιόρα και ο Ιωάννης Σφακιανάκης (Σφακιανογιάννης) ήταν γονείς της μητέρας μου. Η ιστορία, λοιπόν, του Θρακιώτη Πέτρου Κούπα μου ήταν γνωστή, χωρίς φυσικά, όλες τις παραπάνω λεπτομέρειες. Το 2010 ο Πέτρος Κούπας, υπερήλικας πλέον ήρθε στην Κρήτη. Επισκέφτηκε το σπίτι στην Πλουτή, το ζεύγος Μαργιόρα και Ιωάννης Σφακιανάκη δεν υπήρχε πλέον, και κατόπιν τα σπίτια και των τεσσάρων παιδιών του Σφακιανογιάννη, όπου έγινε δεκτός με τη γνωστή φιλοξενία του τόπου μας. Βαθύτατα συγκινημένος, εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για τη στοργή με την οποία η οικογένεια τους τον φρόντισε σε μια από τις κρισιμότερες περιόδους της ζωής του.
* Ο Μιχάλης Παπαηλιάκης είναι από το Μορόνι του Δήμου Φαιστού και είναι Γεωπόνος
