του Πέτρου Μηλιαράκη*
Τα γεγονότα της 6ης και 7ης Ιανουαρίου 2021 και η κατάληψη του Καπιτώλιου στην Ουάσιγκτον από ακραιφνείς οπαδούς του απερχόμενου Προέδρου των Η.Π.Α. Donald Trump (Ντόναλντ Τραμπ), εγείρουν μείζονα νομικά και πολιτικά ερωτήματα για το «πού» βαδίζουν οι Η.Π.Α. στον σύγχρονο κόσμο. Το μέγα δε ζήτημα που τίθεται είναι εάν και κατά πόσον η Αμερικανική Συμπολιτεία που θεσμοθετήθηκε από κορυφαίες προσωπικότητες στη βάση της Δημοκρατικής Αρχής, σε ένα πρωτόγνωρο για την εποχή του ομοσπονδιακό κράτος, μπορεί να εκφυλιστεί ως κοινωνία και ως Πολιτεία, λόγω του επικρατούντος λαϊκισμού και εσωτερικού μίσους, που ο λαϊκισμός τροφοδοτεί στο όνομα των διακρίσεων και της ένοπλης βίας ατόμων και κρατικών φορέων!..
Ωστόσο, δεν αξίζει για την ιστορία των Η.Π.Α., η παρατηρούμενη έκπτωση των αξιών από σημαντική μερίδα της κοινωνίας, αλλά και από οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις. Το ότι δε κατόρθωσε ο απερχόμενος Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, την ώρα που συνεδρίαζε το Κογκρέσο σε κορυφαία συνεδρίαση για την επικύρωση της εκλογής του νέου Προέδρου, να εκτρέψει οπαδούς του σε εξτρεμιστική κατάληψη του Καπιτώλιου, συνιστά επιφαινόμενο παρακμής. Παρακμής που υποβόσκει καιρό, εν ονόματι της οποίας έλαβε χώρα η τελευταία Διοίκηση, της οποίας την ύστατη στιγμή τη θεσμική αξιοπρέπεια διέσωσε ο Αντιπρόεδρος Mike Pence (Μάικ Πενς). Ωστόσο, για να ορθοτομούμε το λόγο της αλήθειας, για το «ποια» πρέπει να είναι η Αμερική κρίσιμο είναι να τεθούν υπ’ όψιν τα παρακάτω:
ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Αναμφίβολο είναι ότι οι συνταγματικοί κανόνες που ανέδειξαν οι αμερικανικές εξεγέρσεις προηγούνται ιστορικώς τόσο για την εδραίωση της Δημοκρατικής Αρχής, όσο και για την αναγνώριση του θεσμού του αιρετού Προέδρου της Δημοκρατίας. Προηγούνται δε της Γαλλικής Επανάστασης. Πρώτοι οι Αμερικανοί επαναστάτες απάντησαν στους κληρονομικούς θεσμούς, στους «άρχοντες-βασιλείς», που κυριαρχούσαν στον Ευρωπαϊκό Χώρο. Ιδιαιτέρως δε, βαρυσήμαντο για την ιστορία του Συνταγματικού Δικαίου όλων των δημοκρατικώς οργανωμένων κρατών είναι ότι: ο θεσμός της διάκρισης των λειτουργιών(εξουσιών) ως θεμέλιο του Δημοκρατικού Πολιτεύματος, για πρώτη φορά αναδείχθηκε και διατυπώθηκε στο Σύνταγμα της Βιργινίας το έτος 1776 και της Μασσαχουσέτης το έτος 1787.
ΤΟ ΒΑΡΥΣΗΜΑΝΤΟ ΝΟΜΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΞΙΩΜΑ
Τo θεσμό, βεβαίως, αυτό (της διάκρισης των λειτουργιών) επαναδιατύπωσε η Γαλλική Διακήρυξη του 1789, με το αξίωμα ότι: «κοινωνία στην οποία δεν διασφαλίζονται τα ατομικά δικαιώματα και δεν ιδρύεται διάκριση των εξουσιών, δεν έχει Σύνταγμα».
Υπ’ όψιν, όμως, ότι στις 4 Ιουλίου 1776, δεκατρία έτη δηλαδή πριν τη Γαλλική Επανάσταση, τοΚογκρέσο προέβαλε στον Κόσμο, με τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, το νέο νομικό και πολιτικό πολιτισμό, που αναγνώριζε μεταξύ των άλλων πως όλοι οι άνθρωποι γεννώνται ίσοι και πως αναφαίρετο δικαίωμα των ανθρώπων είναι η Ζωή, η Ελευθερία και η επιδίωξη της Ευτυχίας.
Με την επαναστατική αυτή Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της οποίας συντάκτης της ήταν ο εμπνευσμένος νομικός-δικηγόρος Τόμας Τζέφφερσον (και μετέπειτα Πρόεδρος των Η.Π.Α.),πέραν της εγκαθίδρυσης και αναγνώρισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεσπίστηκε και το βαρυσήμαντο Νομικοπολιτικό Αξίωμα, πως: όποτε αποδειχθεί ότι η οποιαδήποτε Κυβέρνηση αποβλέπει στην κατάργηση-κατάλυση των ατομικών δικαιωμάτων, τότε ο Λαός δεν έχει μόνο το δικαίωμα, αλλά και το χρέος να ανατρέψει την Κυβέρνηση αυτή.
Το Νομικοπολιτικό δε Αξίωμα αυτό αποτελεί την υπέρτατη εγγύηση τήρησης του Συντάγματος και βάθρο του Συνταγματικού Δικαίου όλων των δημοκρατικώς οργανωμένων κοινωνιών. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Η.Π.Α, με τα δικαιώματα τα οποία αναγνώρισε, αναβάθμισε το άτομο σε πολίτη. Η πρωτοπορία αυτή της Αμερικανικής Επανάστασης χάραξε τη συνεκτική γραμμή, όπου:
η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Η.Π.Α να αποτελεί το ιστορικό προοίμιο της «Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου», που ανέδειξε στον κόσμο στις 26 Αυγούστου 1789 η Γαλλική Συνταγματική Εθνοσυνέλευση. Έτσι στην Παγκόσμια Ιστορία: πρώτο το Αμερικανικό Σύνταγμα του 1787 και μετά το Γαλλικό Σύνταγμα του 1791 εγκαθίδρυσαν τις νέες επαναστατικές τάξεις πραγμάτων.
Η ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ
Συνεπώς, η διαλεκτική σχέση των εξεγέρσεων στην Βόρεια Αμερική και στην Γαλλία και οι συνεπακόλουθες επιδράσεις τους στα Συνταγματικά Δίκαια όχι μόνο των Κρατών αυτών, αλλά και του υπολοίπου ελευθέρου κόσμου, αποτελούν σημείο αναφοράς κατά του «συμβολαίου αυθεντίας» και του «συμβολαίου υποταγής» και διαμορφώνουν την κοινή δυτική πολιτική κουλτούρα και ιδεολογία και ιδίως την απάντηση στους κληρονομικούς θεσμούς.
ΠΑΡΕΜΠΙΠΤΟΝΤΩΣ: Η «ΣΧΕΣΗ ΤΖΕΦΦΕΡΣΟΝ-ΚΟΡΑΗ»
Για το ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο και την ελληνική συνταγματική ιστορία υπ’ όψιν τα εξής:
Σε σύγγραμμά μου που εκδόθηκε στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα από τις «εκδόσεις Λιβάνη» (βλ.: Π.Μηλιαράκης, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο και Ελληνικό Σύνταγμα-PublicInternational Law and Hellenic Constitution, Εκδοτικός Οίκος Α.Α.Λιβάνη, Αθήνα, 2008-προλογίζει ο Καθηγητής Χάρης Παμπούκης) ανέδειξα τη σχέση του νομικού και πολιτικού λόγου που υπήρχε ανάμεσα στον συντάκτη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας, θεσμοθέτη Τόμας Τζέφφερσον και στο πρώτο Σύνταγμα της Ελληνικής Πολιτείας, που δεν θέσπιζε κληρονομικούς άρχοντες και βασιλείς. Αυτό αφορούσε τη σχέση Τόμας Τζέφφερσον καιΑδαμαντίου Κοραή.
Υπ’ όψιν ότι ο Αδαμάντιος Κοραής έδινε αγώνα να μην έρθουν βασιλείς στην Ελλάδα.
Με ιδιαίτερη δε ηθική ικανοποίηση εντόπισα όχι μόνο τη «γνωριμία Τζέφφερσον και Κοραή», αλλά και την αλληλογραφία τους, από την οποία αποδεικνύεται η κοινή τους προσπάθεια να αποτραπεί η εγκαθίδρυση βασιλείας στη νεοϊδρυθείσα ελληνική Πολιτεία!
«ΤΙ» ΜΕΛΛΕΙ ΓΕΝΕΣΘΑΙ
Η σημερινή Αμερικανική Διοίκηση βρίσκεται με μία ιδιαίτερη πρόκληση: αφενός να διατηρήσει τη διεθνή παρουσία των Η.Π.Α. ως μίας πραγματικής υπερδύναμης της οικονομίας και των ενόπλων δυνάμεων, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και αφετέρου να διαχειριστεί την εσωτερική κρίση που ο λαϊκισμός έχει δηλητηριάσει την εσωτερική κοινωνική συνοχή. Η νέα Διοίκηση υπό τον συνετό Joe Biden (Τζο Μπάιντεν) και την, όπως αποδεικνύεται, χαρισματική Kamala Harris (Κάμαλα Χάρις), επωμίζεται ένα σημαντικό έργο, που θα σηματοδοτεί όχι μόνο την πορεία του λεγόμενου δυτικού κόσμου, αλλά και κατά πόσο ο λαϊκισμός, ως επιφαινόμενο παρακμής μπορεί να καταπολεμηθεί.
Και για να μην ξεφεύγουμε από τα εσωτερικά δικά μας ζητήματα, ας λάβουμε υπ’ όψιν ότι: όσοη επικοινωνία θα προηγείται της πολιτικής, και ο λαϊκισμός θα αντικαθιστά την τεκμηριωμένη επιστημονικά πολιτική άποψη, τόσο η κρίση θα βαθαίνει. Ας έχουμε το «παράδειγμα των Η.Π.Α.» προς αποφυγή!..
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EU).
