του Πέτρου Μηλιαράκη*
Είναι προφανές ότι τα «εθνικά ζητήματα» βρίσκονται και στον παρόντα χρόνο όχι μόνο στο προσκήνιο αλλά και σε κρίσιμη καμπή. Ωστόσο, δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποφύγουμε να εστιάσουμε σε «αμιγώς» κρίσιμα εσωτερικά ζητήματα της χώρας. Ένα από αυτά τα ζητήματα είναι ο περίφημος πλέον «ΕΝΦΙΑ», δηλαδή ο «Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων» και η σχετική εξαγγελία του Προέδρου της Ν.Δ.
- η «έγγειος πρόσοδος»
Η θεωρία της «εγγείου προσόδου» δεν αφορά μόνο στη μαρξιστική οικονομική θεωρία. Αποτελεί και αντικείμενο αμιγώς της αστικής οικονομίας. Αφορά τη μίσθωση πράγματος κατά την οποία ο μισθωτής καταβάλει το συμφωνημένο μίσθωμα στον εκμισθωτή, όπως προνοούν οι σχετικοί κανόνες για κάθε έννομη τάξη. Επίσης στην ελληνική έννομη τάξη προβλέπεται και η μίσθωση αγροτικού κτήματος (αγρομίσθωση). Ειδικότερα η αγρομίσθωση αφορά στη σύμβαση μίσθωσης αγροτικού κτήματος με αντάλλαγμα την καταβολή μισθώματος λόγω της παραχώρησης στο μισθωτή της χρήσης του μισθίου και την κάρπωσή του με τους όρους της τακτικής εκμετάλλευσης. Επίσης σύμφωνα με την ελληνική συνταγματική τάξη η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους. Τα δικαιώματα όμως που απορρέουν απ’ αυτή, δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος,.
Η κοινή λογική των πραγμάτων στο περίγραμμα του αστικού κράτους δικαίου, ασφαλώς καθιστά την ακίνητη περιουσία αντικείμενο φορολογίας. Ο ορθολογισμός όμως επιβάλλει η ακίνητη περιουσία να φορολογείται στο πλαίσιο της «εγγείου προσόδου» και της Αρχής της Αναλογικότητας. Σε κάθε περίπτωση δε, στην ελληνική έννομη τάξη η φορολογία της ακίνητης περιουσίας είναι είτε συστηματική σε ετήσια βάση με αντικείμενο την αξία, είτε περιστασιακή λόγω επέλευσης νομικών γεγονότων.
- εκλογές και ΕΝΦΙΑ
Ασφαλώς η Ν.Δ. και ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπορούν κατ’ ουσίαν να υπερασπισθούν το «άδικο του ΕΝΦΙΑ», καθόσον θεσπίστηκε επί Κυβερνήσεως Αντώνη Σαμαρά! Αναγνωρίζεται όμως το δικαίωμα στη Ν.Δ. να εξαγγείλει μεταγενέστερες εκτιμήσεις και πολιτικές που αφορούν στον ΕΝΦΙΑ. Ασφαλώς, αυτές οι μεταγενέστερες εκτιμήσεις αποσκοπούν αφενός στο να καταστούν ελκυστικές σε σημαντικό τμήμα συντηρητικών ψηφοφόρων του εκλογικού σώματος και αφετέρου στο να καταγραφούν ως απάντηση στις πολιτικές για τον ΕΝΦΙΑ που εξήγγειλε στη ΔΕΘ ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Έτσι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από το βήμα της 83ης ΔΕΘ πληροφόρησε την κοινή γνώμη ότι το πρόγραμμα της Ν.Δ. περιλαμβάνει τη «μεταφορά» του ΕΝΦΙΑ στους Δήμους.
Καλοπίστως δε πρέπει να δεχθούμε ότι η εξαγγελία αυτή πράγματι αφορά μια άλλη αντίληψη για την οργάνωση και λειτουργία του Κράτους.
- ζητήματα συνταγματικότητας
Στη διαδικασία αυτή της «νέας αντίληψης» της Ν.Δ. αναφορικώς με τον ΕΝΦΙΑ μπορούν αξιοπρεπώς από άποψη νομική να διατυπωθούν ενστάσεις ως προς τη συνταγματικότητα της διαδικασίας. Αναφορικώς δε με την πληροφορία ότι επιτελείς της Ν.Δ. μελετούν αντίστοιχες Νομοθεσίες που αφορούν στη Σουηδία και στη Δανία, επισημαίνεται ότι καλώς λαμβάνουν χώρα αυτές οι μελέτες. Άλλωστε, ουδείς πολιτισμός (και ειδικότερα νομικός) είναι αυτάρκης. Η προσφυγή σε άλλες έννομες τάξεις είναι πάντα χρήσιμη. Χρησιμότερο όμως είναι να προσφεύγουμε στην εσωτερική συνταγματική τάξη, για να αποφεύγονται «παρενέργειες».
Οι επιτελείς της Ν.Δ. διαρρέουν προς τα έξω ότι η νέα αντίληψη για τον ΕΝΦΙΑ θα αφορά: α) είσπραξη δια της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), πράγμα άλλωστε που αφορά άκαμπτη διαδικασία, β) ότι οι αποφάσεις στους Δήμους θα απαιτούν αυξημένη πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο με αντιστοίχηση του φόρου σε ανταποδοτικό έργο, οπότε ο «φόρος»… μετατρέπεται σε «τέλος»(!), ενώ γ) την τελική απόφαση θα λαμβάνει μετά από εισήγηση του Δήμου ο Υπουργός των Οικονομικών. Έτσι οι επιτελείς της Ν.Δ. ισχυρίζονται ότι δεν θα υπάρχει ζήτημα «συνταγματικότητας», χωρίς να διευκρινίζεται εάν η απόφαση του Υπουργού θα αφορά δεσμία αρμοδιότητα ή διακριτική ευχέρεια για την αποδοχή της πρότασης του Δήμου.
Ωστόσο, σε σχέση με τα προεκτεθέντα ας επιτραπεί με αντικειμενική προσέγγιση να επισημειωθεί ότι με βάση την αρχή της νομιμότητας του φόρου, απαγορεύεται κατ’ αρχήν η θέσπιση κανονιστικής αρμοδιότητας στη Διοίκηση για τον καθορισμό των «εξ αντικειμένου ουσιωδών στοιχείων» του φόρου. Άλλωστε, η «αρχή της νομιμότητας του φόρου ταυτίζεται με την έννοια του νομοθετικού ορισμού του φορολογικού περιστατικού» (βλ. Ι.Δ. Αναστόπουλος, Φορολογικό Δίκαιο, ΑΝ.Ν.ΣΑΚΚΟΥΛΑΣ, 1992, σελ. 109). Ως εκ τούτου τυπικός νόμος δεν μπορεί να εξουσιοδοτεί τη Διοίκηση για τον καθορισμό των βασικών στοιχείων της φορολογικής επιβολής. Το «αντικείμενο της φορολογίας» όπως επιτάσσει το Σύνταγμα δεν μπορεί να αποτελέσει «αντικείμενο νομοθετικής εξουσιοδότησης». Υπ’ όψιν δε ότι οι φορολογικές διατάξεις ερμηνεύονται στενώς. Τούτων δοθέντων επιβάλλεται να επισημανθεί ότι η εξαγγελία του Προέδρου της Ν.Δ. Κυριάκου Μητσοτάκη όπως διατυπώθηκε, αφορούσε τη δυνατότητα των Δήμων με εξουσιοδότηση να ρυθμίζουν-διαμορφώνουν τη βάση επιβολής του φόρου.
Βεβαίως, η Νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει κρίνει ότι ο καθορισμός με υπουργικές αποφάσεις της αντικειμενικής αξίας των ακινήτων δεν αντίκειται στην παρ. 4 του άρθρου 78 του Συντάγματος, γιατί με τις σχετικές διατάξεις παρέχεται εξουσιοδότηση στη Διοίκηση να ρυθμίσει όχι το «αντικείμενο του φόρου», (το οποίο καθορίζεται με διάταξη τυπικού νόμου), αλλά ζητήματα «ειδικά» και «τεχνικά» που αφορούν στη «μέθοδο» προσδιορισμού της αγοραίας αξίας (βλ. Συμβούλιο της Επικρατείας 230/2002).
Όμως, «στην παραπάνω Νομολογιακή θέση μπορεί να αντιταχθεί ότι ο καθορισμός με υπουργικές αποφάσεις των συντελεστών αυτών, όπως και της αντικειμενικής αξίας των ακινήτων, δημιουργεί αμφιβολίες για τη συνταγματικότητα των σχετικών εξουσιοδοτήσεων, στο μέτρο που με τις εν λόγω υπουργικές αποφάσεις διαμορφώνεται η βάση επιβολής του φόρου» (βλ. Θεόδωρος Π.Φορτσάκης–Κατερίνα Κ.Σαββαϊδου, Φορολογικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη, 2013, παρ. 89 σελ. 43-44).
Ο γράφων προσχωρεί ανεπιφυλάκτως σε αυτή τη σαφή και απολύτως ορθή νομική θέση. Οι επιτελείς της Ν.Δ. θα πρέπει να επαναπροσεγγίσουν το ζήτημα για να μην καταλείπεται η αμφιβολία ότι απλώς επιχειρούνται «εντυπώσεις» χωρίς την «κατάλληλη προετοιμασία» για τόσο σοβαρά ζητήματα που αφορούν στο σύνολο της κοινωνίας.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ:
«η Ν.Δ. και ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπορούν κατ’ ουσίαν να υπερασπισθούν το «άδικο του ΕΝΦΙΑ», καθόσον θεσπίστηκε επί Κυβερνήσεως Αντώνη Σαμαρά!»
——————————————–
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC- EU).
