Του Ιωάννη Κρουσανιωτάκη
Η αναζήτηση και ανεύρεση της αρχικής ρίζας μιας λέξης και ιδιαίτερα των τοπωνυμίων δεν είναι εύκολη υπόθεση. Προσκρούει σε πολλές δυσκολίες, αφού η λεγόμενη ονοματοδοσία κάθε τόπου ή περιοχής συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με κάποιο απλό γεγονός, περιστατικό ή ιστορικό γεγονός.
Συνεπώς απαιτεί από τον ενασχολούμενο να έχει καταρχήν βαθιά γλωσσική κατάρτιση, ιστορικές γνώσεις επάνω σε συγκεκριμένα γεγονότα, που συνέβηκαν σε κάθε τόπο, λαογραφικές γνώσεις, αλλά και διαίσθηση και ευρύτητα πνεύματος, για να προσεγγίσει και λογικά το πώς προέκυψε ένα τοπωνύμιο. Για τους λόγους αυτούς για ένα τοπωνύμιο μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις.
Το όνομα Γέργερη, όπως φαίνεται, έχει ρίζες προελληνικές παρ’ όλο που οι ιστορικοί δεν αναφέρουν Κρητική πόλη μ’ αυτό το όνομα.
Το χωριό αναφέρεται σε συμβόλαιο του 1281 ως GIRGARI (LEONARDO MARGELLO)Συμβολαιογράφος του Χάντακα. Σύμφωνα με τον κρητικολόγο ιστορικό Στέργιο Σπανάκη, ίσως πρόκειται για λανθασμένη γραφή του Γέργερη, γιατί πολλά χωριά αναφέρονται σε πολλά έγγραφα με λανθασμένα ονόματα.
Αναφέρεται σωστά σε έγγραφο του 1378. Αναφέρεται επίσης από τον FR. BAROZZI, το 1577, ως GERGERI και από τον Καστροφύλακα το 1583,ως GIERGIERI,με 500 κατοίκους και από το Βασιλικάτα Φραντσέσκο στο βιβλίο του <<το βασίλειο της Κρήτης >> του 1618, ως GERGERI.
Στη Γεωγραφία της Κρήτης του Εμμ. Λαμπρινάκη 1890 η Γέργερη συναντάται και σαν Γέργερος γιατί, όπως λέει είναι κτισμένη σε λαιμό γύρω-γύρω δηλαδή ημικυκλικά.
Σύμφωνα με το Σταύρο Ι. Σπυρώνη στο βιβλίο του «Ελλάδος Τοπωνύμια» αναφέρει για τη Γέργερη ότι προέρχεται από τη λέξη γέργερος που στα αρχαία είναι ο βρόγχος σύμφωνα με τον Ησύχιο*, γέργερα τα πολλά. Άρα: τόπος με βρόγχους (θηλιές). Δηλαδή τόπος που στήνουν θηλιές ή τόπος με πολλά (καλά;).
Στην πελασγική γλώσσα η ρίζα γαρ σημαίνει βράχος. Το γαρ επαναλαμβάνεται και στο τέλος μπαίνει το η. Άρα λοιπόν: γαρ/γαρ- η Γερ-γερ-η. Τροπή του α σε ε (δίχρονο σε βραχύ) ετεροίωση. Πιθανόν να οφείλεται η ονομασία στο βραχώδες πέτρωμα ή στο Σινιόρ χαράκι.
Άλλοι ισχυρίζονται ότι πήρε το όνομα από τα γάργαρα νερά που έχει.
Άλλη εκδοχή ,πιο απλουστευμένη, είναι ότι πήρε το όνομα από την κλίση του εδάφους, το χωριό δηλαδή γέρνει.
*Ησύχιος ο Αλεξανδρεύς: Έλληνας γραμματικός του 5ου μ.χ αιώνα.Συνέγραψε το λεγόμενο από τον ίδιο <<Λεξικόν Ησυχίου>>,που θεωρείται το πλουσιότερο,αλλά και σπουδαιότερο λεξικό απ’ όσα διασώθηκαν.Περιέχει περίεργες και σπάνιες λέξεις που βρίσκονται στα αρχαία κείμενα,αλλά και ασυνήθιστους τύπους. Είναι σημαντικό Λεξικό ιδίως για την ετυμολόγηση δύσκολων τοπωνυμίων.
