Κείμενο – Φωτογραφίες: Μιχάλης Ανδριανάκης
Το πιο χαρακτηριστικό έργο της λιτής, λαϊκής αρχιτεκτονικής των Σφακίων ήταν η εγκαταλειμένη Μονή του Αγίου Χαραλάμπου σε μικρή απόσταση ανατολικά από το ιστορικό Φραγκοκάστελο.
Στη δεκαετία του 1980, όπως φαίνεται στις φωτογραφίες σωζόταν σε αρκετά ικανοποιητική κατάσταση.
Πρόκειται στην ουσία για ένα διώροφο κτίσμα σε σχήμα ανάποδου Γ κεφαλαίου, δυτικά από το δίκλιτο καθολικό, το οποίο μετασχηματίστηκε σταδιακά στη μορφή αυτή με προσθήκες στον αρχικό μονόχωρο, καμαροσκέπαστο ναό.
Το ισόγειο του διώροφου κτίσματος είναι διαμορφωμένο σε ανοικτή στοά με δυο τόξα και οι λιτές επιφάνειες με τα λίγα ανοίγματα καλύπτονται από λευκό, “πατητό” κονίαμα.
Οι άλλες πτέρυγες αποτελούνται από ένα απλό μαντρότοιχο με πολεμίστρες.
Νοτιοδυτικά υπάρχει ένα ακόμη “καμαρόσπιτο”, από το οποίο σώζεται η εστία με τη χαρακτηριστική καμινάδα και ακόμη πιο νότια υπάρχει ένα μεγάλο αλώνι.
Στην πρόσοψη της εκκλησίας και σε άλλα σημεία της Μονής, έχουν ενσωματωθεί μαρμάρινα ιωνικά κιονόκρανα και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη, από τις τουλάχιστον δυο παλαιοχριστιανικές βασιλικές της περιοχής. Στη δεκαετία του 1980 η 13η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με πίστωση από τον ΕΟΤ ξεκίνησε εργασίες αποκατάστασης του μνημείου, κάποιοι όμως ανεγκέφαλοι τοπικοί παράγοντες παρεμπόδισαν το έργο.
Σήμερα η Μονή σώζεται σε κατάσταση προχωρημένου ερειπίου, η γραφική αυλή έχει γεμίσει από ογκώδεις, μαρμάρινους τάφους και η εκκλησία έχει αλλοιωθεί από άστοχες, αυθαίρετες επεμβάσεις “αποκατάστασης”.
Λέω μήπως είναι καιρός, η ευαίσθητη στα θέματα των μνημείων Μητρόπολη Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων και ο δραστήριος Δήμος Σφακίων να συνεργαστούν με την 28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και να φροντίσουν τη διάσωση του σημαντικού αυτού μνημείου, από τον πλήρη αφανισμό και την αλλοίωση;
Μια τέτοια ενέργεια νομίζω πως θα ωφελήσει ιδιαίτερα την περιοχή, στην οποία τόσες και τόσες άστοχες επεμβάσεις την έχουν κάνει αγνώριστη…
