Οι προσκυνητές στο γνωστό μοναστήρι της Κεράς Καρδιώτισσας στο Λασίθι, λίγο έξω από το Κράσι, συναντούν στην προσκυνηματική τους διαδρομή δυο μάλλον παράδοξα κειμήλια, μέσα στο ναό μια αλυσίδα και στον περίβολο του καθολικού έναν κίονα σε περίοπτη θέση μέσα σε κιγκλίδωμα που έχουν να διηγηθούν μια ξεχωριστή ιστορία. Εκείνη που ξεκινάει από την Κρητική μονή, περνάει από την Κωνσταντινούπολη και καταλήγει στη Ρώμη. Αφορμή αυτού του ταξιδιού στο χρόνο είναι μια θαυματουργή εικόνα της Παναγίας «της διαρκούς βοήθειας», όπως αποκαλείται, η οποία στάθηκε και η αιτία, σύμφωνα με το γνωστό Κρητολόγο Στέργιο Σπανάκη να ιδρυθεί η μονή, η αρχαιότερη μνεία για την οποία γίνεται σε ένα έγγραφο του 1333 που παραθέτει την πληροφορία ότι η Μονή είχε τη μορφή φέουδου του Λατινικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης μαζί με τα κοντινά χωριά Κράσι και Γωνιές.
Ο κίονας και η αλυσίδα
Η εικόνα αυτή μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και κατά τη διάρκεια της εικονομαχίας επέστρεψε με θαυματουργό τρόπο μόνη της στο μοναστήρι για να μην καταστραφεί. Η παράδοση θέλει τον αυτοκράτορα Θεόφιλο να διατάσσει την επιστροφή της εικόνας στην πόλη για την καταστρέψει ο ίδιος όμως κάθε φορά που συνέβαινε κάτι τέτοιο η εικόνα επέστρεφε μόνη της στην Κερά. Εξοργισμένος ο Αυτοκράτορας διέταξε να αλυσοδέσουν την εικόνα σε έναν κίονα, αυτόν που βλέπουν σήμερα οι πιστοί στον περίβολο του καθολικού. Όμως η εικόνα έσπασε τις αλυσίδες της και εξαφανίστηκε και πάλι επιστρέφοντας στην Κερά. Αυτόν τον κίονα και εκείνα τα δεσμά με τα οποία μάλιστα τυλίγονται οι πιστοί ελπίζοντας στη βοήθεια της Παναγίας αντικρύζουν σήμερα οι πιστοί στο ναό.
Το ταξίδι στη Ρώμη
Η εικόνα δεν είχε την ίδια τύχη τον 15ο αιώνα όταν κλάπηκε από έναν Έλληνα έμπορο κρασιού ο οποίος τη μετέφερε στη Ρώμη. Πάντα σύμφωνα με το θρύλο καθώς το πλοίο του βρίσκονταν μεσοπέλαγα ξέσπασε μια μεγάλη θαλασσοταραχή με κίνδυνο να πνιγούν οι επιβαίνοντες οι οποίοι ζήτησαν τη βοήθεια της Παναγίας. Και ως εκ θαύματος η φουρτούνα κόπασε και οι ναυτικοί σώθηκαν. Ο έμπορος κράτησε την εικόνα στο σπίτι του όμως πριν πεθάνει ζήτησε μετανιωμένος από έναν φίλο του να την μεταφέρει σε μια εκκλησία ώστε να την προσκυνούν οι πιστοί. Όμως ο φίλος του δεν υλοποίησε την τελευταία επιθυμία του εμπόρου που έκλεψε την εικόνα από την Κρήτη και την κράτησε σπίτι του. Μετά το θάνατο του, η Παναγία εμφανίστηκε σε όνειρο στην κόρη του ζητώντας της να μεταφέρει την εικόνα σε μια εκκλησία ανάμεσα στη Βασιλική της Παναγίας της Μέγιστης, τη Santa Maria Maggiore και τον Άγιο Ιωάννη του Λατερανό. Η κόρη διηγήθηκε το όνειρο στη μητέρα της και μετά από επίμονες προσπάθειες κατάφερε να την πείσει να δώσουν την εικόνα στο ναό του Αγίου Ματθαίου στη Μερουλάνα όπως και έγινε στις 27 Μαρτίου 1499 ικανοποιώντας την επιθυμία της Παναγίας. Εκεί η εικόνα της Παναγίας της διαρκούς βοήθειας έγινε διάσημη λόγω των πολλών θαυμάτων με πρώτο εκείνο που σημειώθηκε μόλις τοποθετήθηκε η εικόνα στο ναό οπότε και η Παναγία θεράπευσε έναν άντρα που είχε παραλύσει το χέρι του.
Οι περιπέτειες της εικόνας
Στο ναό παρέμεινε για 300 χρόνια έως την καταστροφή του από τις δυνάμεις του Ναπολέοντα στα 1798. Κατάφερε να διασωθεί και μεταφέρθηκε στην εκκλησία της Παναγίας στην Ποστερούλα της Ρώμης όπου είχαν καταφύγει οι Αυγουστινιανοί μοναχοί του Αγίου Ματθαίου. Η εικόνα παρέμεινε σε ένα παρεκκλήσι όπου και σχεδόν ξεχάστηκε έως τα μέσα του 1800 οπότε ένας καλόγερος ο Βαλέριο Μάρτσι πληροφορήθηκε το παράπονο ενός μοναχού του Αγκοστίνο Ορσέττι για την εγκατάλειψη της εικόνας. Στα 1863 με αφορμή την ομιλία ενός Ιησουίτη μοναχού που αναφέρονταν στην ιστορία της η εικόνα ξαναβρήκε την αρχαία της λάμψη. Ο ίδιος μάλιστα ανακάλυψε μια αρχαία περγαμηνή στην οποία αναγράφονταν ο θρύλος της μεταφοράς της εικόνας από τον έμπορο κρασιού, από την Κρήτη στη Ρώμη. Με τη βοήθεια των πιστών κτίστηκε στη θέση του παλιού Αγίου Ματθαίου μια νέα εκκλησία με στόχο να στεγάσει την εικόνα κάτι που τελικά έγινε στα 1866 με παρέμβαση του Πάπα Πίου ΙΧ. Ο ναός αυτός αφιερώθηκε στον Άγιο Αλφόνσο στο Εσκουιλίνο όπου και έλαβαν τέλος οι περιπέτειες της μοναδικής αυτής εικόνας η οποία σύμφωνα με την παράδοση θεωρείται έργο του μοναχού και αγιογράφου την εποχή του εικονομάχου Θεόφιλου, Αγίου Λαζάρου του 9ου αιώνα. Σήμερα η εικόνα της οποίας η Κρητική της καταγωγή καταγράφεται από τους Ρωμαίους δεσπόζει σε περίοπτη θέση στο ναό, λατρεύεται ως θαυματουργή ενώ δεκάδες αντίγραφα της υπάρχουν σε πολλές γωνιές του κόσμου. Ανάμεσα τους και εκείνο στον Άγιο Ματθαίο στο Ηράκλειο. Στην Κερά, στη θέση της πρωτότυπης εικόνας, τις θαυματουργές ικανότητες της οποίας μνημονεύει ήδη στα 1415 ο Φλωρεντινός ιερέας- περιηγητής Χριστόφορος Μπουοντελμόντι, φιλοτεχνήθηκε από άγνωστο ζωγράφο στα τέλη του 18ου αιώνα και τοποθετήθηκε μια άλλη εικόνα, γνωστή ως «η Κυρία, η Καρδιώτισσα», η οποία κλάπηκε το 1982 από αρχαιοκάπηλους οι οποίοι στη συνέχεια συνελήφθησαν και η εικόνα επέστρεψε στο μοναστήρι.
Τεχνοτροπία και εικονογραφία
Η εικόνα της Παναγίας της διαρκούς βοήθειας χαρακτηριστική της Κρητικής Σχολής, έχει διαστάσεις 54 επί 41,5 εκατοστά, είναι ζωγραφισμένη σε ξύλο και ακολουθεί το εικονογραφικό μοτίβο της Παναγίας των Παθών, προϊδεάζοντας για τα Πάθη του Ιησού και το θρήνο της Παναγίας. Τις κυρίαρχες μορφές της Παρθένου που κρατάει τον Χριστό συνοδεύουν οι Αρχάγγελοι Γαβριήλ και Μιχαήλ που κρατούν τα arma Christi τα όργανα του πάθους. Ο Χριστός ως μωρό σφίγγει το χέρι της Παναγίας και κοιτά το σταυρό και τα καρφιά που κρατάει ο Αρχάγγελος Γαβριήλ ενώ χαρακτηριστική είναι και η στάση του ποδιού του που μοιάζει να υποδηλώνει τρόμο με την Μαρία να καθησυχάζει το γιο της. Όσο για την Παναγία η στάση της παραπέμπει σύμφωνα με τους ειδικούς στο μοτίβο της Οδηγήτριας. Τίποτα δεν είναι τυχαίο στην Βυζαντινή εικονογραφία και άρα και στη συγκεκριμένη εικόνα, από τα χρώματα που έχουν το δικό τους συμβολισμό έως τα διακοσμητικά στοιχεία στα ρούχα. Η εικόνα θεωρείται από τις πλέον θαυματουργές στον καθολικό κόσμο και βρίσκεται στο ιερό του ναού του Αγίου Αλφόνσο στο Εσκουιλίνο της Ρώμης. Ο Πάπας Πίος ΙΧ όρισε την 27η Ιουνίου ημέρα της γιορτής της που τιμάται με ιδιαίτερη λαμπρότητα από τους Ιταλούς. Στα 1990 η εικόνα της Παναγίας της διαρκούς βοήθειας μεταφέρθηκε στο Βατικανό για εργασίες συντήρησης οι οποίες διήρκησαν πέντε χρόνια κατά τις οποίες απομακρύνθηκαν οι επιχρωματισμοί επιστρέφοντας το κειμήλιο στην αρχική μορφή του και αφαιρέθηκαν τα κοσμημένα με πολύτιμα υλικά στέμματα που είχαν τοποθετηθεί στην εικόνα. Στα πλαίσια των εργασιών συντήρησης έγινε και χρονολόγηση της εικόνας με ραδιάνθρακα 14 που την τοποθέτησε στο διάστημα μεταξύ 1325 και 1480.
Όσο για τον χαρακτηρισμό «διαρκούς βοήθειας» με την οποία είναι γνωστή στον καθολικό κόσμο η εξήγηση φαίνεται να είναι η λατινική επιγραφή «Deiparae Virgini Mariae succursus perpetui» που βρίσκεται στην πρόσοψη του ναού και παραπέμπει στο χαρακτηρισμό που έδιναν στην Παναγία οι ερημίτες του Αγίου Αυγουστίνου οι οποίοι είχαν σαν κέντρο τους το Παλέρμο. Είναι χαρακτηριστικό της φήμης της ότι πολλές καθολικές εκκλησίες στην Ιταλία αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο ονομάζονται έτσι με αφορμή την θαυματουργή Κρητική εικόνα ενώ υπάρχει και ομώνυμο μοναστηριακό τάγμα.
Η Παναγία Κερά ή Καρδιώτισσα
Το ιστορικό μοναστήρι της Κρήτης κοντά στο Κράσι, με το καθολικό να γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, όντας αφιερωμένο στη Γέννηση της Παναγίας, αναφέρεται για πρώτη φορά στις πηγές σε έγγραφο του 1333 ως φέουδο του Λατινικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης και ενοικιαζόταν από την πληρεξούσιό του Λ. Μοροζίνι στον Μάριο Κορνάρο. Θεωρείται ότι ιδρύθηκε κατά την Β’ Βυζαντινή περίοδο. Το καθολικό είναι ιστορημένο με τις επιβλητικές παραστάσεις να ανάγονται στη δεύτερη δεκαετία του 14ου αιώνα.
Αρχικά ο ναός ήταν μονόχωρος και αργότερα επεκτάθηκε σε τρεις διαδοχικές φάσεις. Η πρώτη περιελάμβανε την προσθήκη στη βόρεια πλευρά ενός μονόχωρου παρεκκλησιού αφιερωμένου στον Άγιο Χαράλαμπο.
Επίσης τον 14ο αιώνα προστέθηκε δυτικά ένας τρίκλιτος χώρος με παρεκκλήσι στα βόρεια και δυο νάρθηκες γεγονός που είχε σαν συνέπεια τη μετατροπή του αρχικού ναού σε ιερό.
Αξίζει να προσέξετε την εξωτερική μορφή του ναού χαρακτηριστική της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και να αφιερώσετε χρόνο «διαβάζοντας» τις καλοσυντηρημένες τοιχογραφίες.
Έχει ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με τους ειδικούς είναι χαρακτηριστικές της Παλαιολόγειας περιόδου.
Η Κερά του Λασιθίου, ή «Κεραδιανή» όπως αποκαλείται είναι σήμερα είναι γυναικείο μοναστήρι. Αποτελεί ένα από τους πιο σημαντικούς λατρευτικούς χώρους της Κρήτης με χιλιάδες πιστούς να κατακλύζουν το χώρο ειδικά την παραμονή και την ημέρα της γιορτής της Παναγίας στο γενέσιον της.
Η εικόνα καταστόλιστη με τάματα θεωρείται θαυματουργή όπως και η αλυσίδα με την οποία τυλίγονται οι πιστοί ζητώντας τη βοήθεια της Παναγίας για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα τους. Ο ρόλος του μοναστηριού ήταν καθοριστικός στη διάρκεια των Κρητικών επαναστάσεων αλλά και του Β Παγκοσμίου Πολέμου λόγω της στρατηγικής θέσης του.
Πηγή: mundusest.wordpress.com – Σταύρος Μουντουφάρης
